- ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΤΟ 1/20 ΤΗΣ ΧΛΩΡΙΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ!
- ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ ΚΟΛΧΙΚΟΥ ΦΥΕΤΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΜΟΝΟΝ ΕΔΩ!
- ΈΧΟΥΝ ΕΥΡΕΘΕΙ 49 ΕΙΔΗ ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΩΝ!
Του Γιώργου Λεκάκη
Τώρα που πέρασε η… τούρλα του Αυγούστου, ας σταθούμε πάνω από το πρόβλημα της νήσου Χρυσής, της διαμαντόπετρας της Μεσογείου, την οποία τόσο βάρβαρα καταπατούμε και καταπληγώνουμε κάθε καλοκαίρι. Χρειάζεται ευαισθησία από τις τοπικές Αρχές, αλλά και τους εκδρομείς. Άλλωστε όποιος δεν έχει οικολογική συνείδηση δεν έχει λόγο να επισκέπτεται την Χρυσή. Υπάρχουν τόσα ξενοδοχεία στην Κρήτη να εκτονώσει τον καταπιεσμένο του εαυτό…
Ας μάθουμε για την Χρυσή. Γιατί μόνο εάν γνωρίζουμε την αξία κάποιου, τον σεβόμαστε:
Η Χρυσή είναι ένα από τα 81 ακατοίκητα νησιά της Κρήτης!
Μόλις 40΄ – 60΄ (8 ν.μ.) Ν. από την Ιεράπετρα, με καΐκια που φεύγουν και δις ημερησίως, κείται η Χρυσή νήσος (λαϊκά Γαϊδουρονήσι[2], ή Καλντερονήσι, ή, για τους κατοίκους της Ιεράπετρας, απλώς «Νησί»), η οποία είναι ορατή και από το λιμάνι της νότιας Κρήτης.
Το όνομα Χρυσή το πήρε από την χρυσόχρωμη άμμο που την σκεπάζει. Παντού αμμόλοφοι, ξανθιές παραλίες, γαλαζοπράσινα νερά. Το υπόλοιπο μέρος της νήσου σκεπάζουν δάση κέδρων (του είδους juniperous macrocarpa, 350 στρ. με μέσον όρο 14 δένδρα/στρ). Τα δένδρα αυτά είναι υπεραιωνόβια και έχουν ηλικία άνω των 200 ετών, ενώ έχουν ύψος 10 μ.… Σε πολλά, κάτω απ’ αυτά έχουν δημιουργηθεί αυτοσχέδιες «καβάντζες» (= πρόχειρο κατάλυμμα).
Περί το 70% της επιφανείας του νησιού καλύπτεται από δενδρώδη και θαμνώδη βλάστηση. Ο αριθμός των φυτικών ειδών της Χρυσής, αντιστοιχεί στο 1/20 της κρητικής χλωρίδος! Έως σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 100 είδη φυτών στην Χρυσή! Εξ αυτών, τα 13 είδη είναι ενδημικά της Ελλάδος, εκ των οποίων 5 είναι ενδημικά της Κρήτης και ένα είδος είναι ενδημικό της Χρυσής! Αρκετά είδη είναι σπάνια και απειλούμενα και προστατεύονται με διεθνείς συμβάσεις και νόμους. Το είδος, το οποίο απαντάται ως ενδημικό της Χρυσής και που σ’ ολόκληρον τον κόσμο υπάρχει μόνο στο νησάκι αυτό, είναι ένα είδος κολχικού (το Colchicum costurieri).[1]
Η έκταση του νησιού είναι 5 τ.χλμ. (280 στρ.). Το μέγιστο μήκος του νησιού είναι 5 χλμ. και το μέσο πλάτος 1 χλμ.
Κατά το παρελθόν, έντονο ενδιαφέρον για την αγορά της νήσου είχαν εκδηλώσει πολλοί πλούσιοι ξένοι (Tζ. Ανιέλι, κ.ά.). Αλλά το νησί χωρίζεται σε 2.000 ιδιοκτησίες…
Το νησί είναι επίπεδο. Υψηλότερο σημείο, η Κεφάλα (31 μ.). Εάν ανέβει κανείς πάνω στην Κεφάλα, ημπορεί να θαυμάσει ένα σπάνιο κεδροδάσος! Από το δασικό φυλάκιό της, που ευρίσκεται εκεί, μπορείτε να χαρείτε πανέμορφη θέα σε όλο το νησί!
Κύριο χαρακτηριστικό του νησιού, η πληθώρα κογχυλιών στις Β. παραλίες και ακτές του, Μπελεγρίνα, Χατσηβόλακα και Καταπρόσωπο. Επάνω σε ηφαιστειακά [εξ ου και Καλντερονήσι] πετρώματα της νήσου (ηλικίας 350.000 – 70.000 χρόνων πριν, όταν το νησί ήταν ακόμη βυθισμένο στην θάλασσα) έχουν ευρεθεί υπέροχα απολιθώματα. Συνολικώς, έχουν ευρεθεί 49 είδη απολιθωμάτων. Μεγάλος αριθμός αυτών εξακολουθεί και διαβιεί σήμερα στην θαλάσσια περιοχή γύρω από την Χρυσή, με αποτέλεσμα τον κατακλυσμό των Β. ακτών της νήσου, όπως προαναφέρθηκε, με τεράστιο αριθμό κογχυλιών (παρακάτω φωτ.)!
Η ανθρώπινη ιστορία της Χρυσής ανάγεται στην μινωική περίοδο.
Ο «Σταδιασμός» αναφέρει πως η Ιεράπετρα έχει ένα νησί, με το όνομα Χρυσή, που έχει και λιμάνι και νερό. Ο Buondelmonti (1495) παρατηρεί πως η Χρυσή είναι ένα σχεδόν ακαλλιέργητο νησί, με σχίνους και κέδρα.
Στα Δ. υπάρχουν λαξευτοί τάφοι ρωμαϊκών χρόνων, ένας αρχαίος λιμενοβραχίονας και ο φάρος, με μινωικά οικήματα. Κι ένα εκκλησάκι, του Αγίου Νικολάου. Ίσως κτίσμα του 13ου αι. μ.Χ. Εδώ υπάρχει και μια παλαιά αλυκή, η οποία ακόμη μαζεύει αλάτι. Κανείς δεν την έχει ενημερώσει πως οι εποχές άλλαξαν… Και ένα παλαιό αεροδρόμιο με ένα εγκαταλελειμμένο αεροπλάνο Ν.-ΝΔ. του νησιού! Και λίμνες με άργιλο ΝΑ.
Οι Αλγερινοί (1317) χρησιμοποίησαν ως βάση το Γαϊδουρονήσι για τις επιδρομές τους στην Κρήτη.
Υπάρχει και ένα πηγάδι, με καλό νερό. Στο νησί γενικώς δεν υπάρχει ρεύμα, ούτε άλλο πόσιμο νερό.
Τον Ιανουάριο του 2008 σημειώθηκε ισχυρότατος σεισμός στην Ανατολικη Κρήτη. Στο επίκεντρο της δονήσεως ήταν το Γαϊδουρονήσι. Στις 02.16 της 28.3.2008 σημειώθηκε νέος ισχυρός σεισμός (5,7 β. της κλ. Ρίχτερ) με επίκεντρο τον θαλάσσιο χώρο Ν. από το Γαϊδουρονήσι, στο Λιβυκό Πέλαγος. Δεν αναφέρθηκαν υλικές ζημιές. Ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός στον ν. Ηρακλείου. Στις 1.7.2009 νέος σεισμός (μεγέθος 6,4 ή 5,9 β. της κλ. Ρίχτερ) σε θαλάσσιο χώρο 170 χλμ. Ν. της Κρήτης, στο Λιβυκό Πέλαγος, έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην Άρβη, την Χρυσή και την παραλία του Μύρτου. Και στις 18.20 της 3.10.10 νέος σεισμός (5,4 β. της κλ. Ρίχτερ) στην θαλάσσια περιοχή ΝΑ. της Κρήτης.
Στην νήσο θα βρείτε να φάτε σε δυο ταβερνάκια: Ένα στον μικρό μώλο και ένα από την άλλη μεριά της νήσου, την νότια. Αμφότερα λειτουργούν με γεννήτριες βέβαια. Ιδιαίτερη τοπική νοστιμιά οι σκάροι στιφάδο και οι αγριαγκινάρες (το νησί εφοδιάζει με αυτές τον χειμώνα πολλές ταβέρνες του νομού του). Υπάρχει και η δυνατότητα ενοικιάσεως ομπρέλας και ξαπλώστρας.
Και εδώ, όπως και σ’ όλην την Ν. Κρήτη, ο πιο διαδεδομένος τρόπος ψαρέματος είναι ο… δυναμίτης! Η κατάδυση απαγορεύεται.
Οι επίδοξοι παραθεριστές της νήσου, στήνουν σκηνές και αντίσκηνα και βολεύονται όπως-όπως, για λίγες ημέρες ξεγνοιασιάς. Αλλά αυτό απαγορεύεται. Πρέπει να γνωρίζουν επίσης πως απαγορεύεται η συλλογή κογχυλιών. Αλλά και η πεζοπορία τους εκτός των οριοθετημένων μονοπατιών (υπάρχει συνολικό μήκος μονοπατιών μήκους 10 χλμ. σ’ όλο το νησί) για να μην διαταραχθεί αυτό το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον.
Στα 700 μ. Α. της Χρυσής, συμπλέει το Μικρονήσι (έκτ. 117 στρ.). Μια φυσική φωλιά εκατοντάδων ζευγαριών γλάρων. Στις βραχοσπηλιές του βρίσκουν καταφύγιο και φώκιες. Ενώ ακόμη πιο μακρυά, στα ΒΑ. το Κουφονήσι.
Για όλα τούτα, η Χρυσή έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα προστασίας τοπίων φυσικού κάλλους «Natura-2000» .
Από τα μέσα Μαΐου, έως το τέλος Οκτωβρίου, εκτελούνται καθημερινά δρομολόγια (5-7) σκαφών για την Χρυσή, από την Ιεράπετρα (10.30 – 16.00 και 12.30 – 17.00). Συνολικώς τις ημέρες του Ιουλίου-Αυγούστου φέρνουν 2.000 άτομα στο νησίδιο! Αποβιβάζουν στην θέση Βουγιού-Μάτι (= Μάτι Βοδιού / Βοϊδομάτι) πλάι στην δημοτική ταβέρνα. Μονοπάτι από εκεί οδηγεί (10΄) στην Β. παραλία Μπελεγρίνα. Τα σκάφη αφήνουν για 6 ώρες τους επισκέπτες στο νησί, χρονικό διάστημα αρκετό για να το γυρίσει κανείς όλο και να καταευχαριστηθεί τα γαλαζοπράσινα νερά του, που όμοιά τους για να βρει, θα πρέπει να ταξειδεύσει έως την Καραϊβική…
Πάντως, οι καλύτεροι μήνες να επισκεφθεί κανείς την νήσο είναι οι Μάιος – Ιούνιος και Σεπτέμβριος – Οκτώβριος. Γενικώς, οι τοπικοί άρχοντες πρέπει να φροντίσουν – τουλάχιστον – για κάποιες χημικές τουαλέτες και για περισσότερους κάδους απορριμμάτων. Ενώ η περιπολία «οικολογικής αστυνομίας» στο νησί δεν θα ήταν άσχημη ιδέα…
ΠΗΓΗ: ομώνυμο άρθρο του Γ. Λεκάκη στην στήλη(*) του «Ελλαδος μεγαλειον», στην εφημ. «Ελευθερία» Λονδίνου, 10, 17 και 24.9.2009. Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. 11.9.2009.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
(*) Η στήλη έχει ασχοληθεί πολλάκις με τα μικρονήσια. Και δη της Ν. Κρήτης. Θυμίζουμε τα άρθρα για την Γαύδο και την Γαυδοπούλα:
- 30.11 και 7 και 14.12.2000: Γαυδοπούλα: Θα καταστραφεί τελικά η μικρούλα νήσος – και μαζί με αυτήν όλο το οικοσύστημα της περιοχής;
- 15.3.2001: Γαύδος: Ο ιστορικός φάρος της νοτιωτέρας νήσου της Ευρώπης ξαναζωντανεύει.
- 6 και 13.3.2003: Ιστορίες από την λαϊκή παράδοση της Γαύδου.
- 26.1.2006: Γαύδος: Το Λαογραφικό Μουσείο του νοτιώτερου εδάφους της ΕΕ χρειάζεται λίγα χρήματα για να επεκταθεί…
- 20.9.2007: Η Γαύδος είναι ή δεν είναι άκρη της Ελλάδος;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Από την εποχή της περιγραφής του, το 1967, δεν έχει αναφερθεί σε άλλο μέρος του κόσμου! Έτσι η ύπαρξη και διαιώνιση του είδους, συνδέεται με την γενικότερη κατάσταση του οικοσυστήματος στο νησί. Από τις 6.12.2003, υπάρχει και η φωτογραφία του, την οποία τράβηξε ο εκπαιδευτικός Π. Δασκαλάκης, υπεύθυνος της Περιβαλλοντικής Ομάδας του ΤΕΕ Ιεράπετρας. Για περισσότερα: Περιβαλλοντικός όμιλος ΤΕΕ Ιεράπετρας, online εφημερίδα των οικολογικών και περιβαλλοντικών ομάδων Κρήτης www.ecocrete.gr . Και στις «Στιγμές», τ.77.
[2] Με το όνομα Γαϊδουρονήσι υπάρχουν και άλλα νησιά στην Ελλάδα, όπως στην Νάξο, την Χαλκιδική, κ.ά.
νησιδα Χρυση Νησι των Κογχυλιων αμεση προστασια ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΡΗΤΗΣ Λεκακης τοπωνυμια τοπωνυμιο παραλια κεντρο ιν ιερος ναος αγιου νικολαου αγιος νικολαος αυλακι, αρκευθοδασος, δασος αρκευθος βαγκες, καταπροσωπο, βλυχαδια ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΔΗ ΚΟΛΧΙΚΟΥ ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΑ προβλημα νησος Χρυσης, Μεσογειος καταπατηση εκδρομη οικολογικη συνειδηση ξενοδοχεια στην Κρητη εκτονωση καταπιεση ακατοικητα νησια της Κρητης ακατοικητα νησι chrysi chrsysi gaidouronissi χρυσοχρωμη αμμος αμμολοφος ξανθια παραλιες, γαλαζοπρασινα νερα δαση υπεραιωνοβιος κεδρος ειδος juniperous macrocarpa, υπεραιωνοβια δενδρα ηλικια 200 ετων, υψος καβαντζα καβατζα δενδρωδης θαμνωδης βλαστηση φυτικα κρητικη ειδη φυτων ενδημικα Ελλαδος, ελλαδας ενδημικο σπανια απειλουμενα προστασια διεθνης συμβαση νομος νησακι κολχικο αγορα νησακι μικρονησι πλουσιος Ανιελι, ιδιοκτησια λοφος βουνο Κεφαλα σπανιο κεδροδασος δασικο φυλακιο Ιεραπετρα, καικι Γαιδουρονησι Καλντερονησι, κατοικοι Ιεραπετρας, λιμανι νοτια πληθώρα κογχυλι κοχυλι Μπελεγρινα, Χατσηβολακας ηφαιστειο Καλντερα ηφαιστειακα πετρωματα 350.000 – 70.000 χρονων χρονια πριν, βυθισμενο θαλασσα απολιθωματα θαλασσια περιοχη ιστορια αρχαια μινωικη περιοδος εποχη Σταδιασμος νερο μπουοντελμοντι Buondelmonti 15ος αιωνας μχ 1495 ακαλλιεργητο σχινος κεδρα αρχαιος λαξευτος ταφος ρωμαικα λιμενοβραχιονας μινωικα οικηματα εκκλησακι, 13ος παλαια αλυκη αλατι παλαιο αεροδρομιο εγκαταλελειμμενο αεροπλανο λιμνη αργιλος Αλγερινοι πειρατες αλγερια 14ος 1317 επιδρομη πηγαδι, χωρις ρευμα, ποσιμο νερο Ιανουαριος 2008 σεισμος ανατολικη Μαρτιος 2008 Λιβυκο νοτιο κρητικο Πελαγος νομος Ηρακλειου λασυθιου λασιθιου 2009 αρβη, Μυρτος ταβερνα μωλος τοπικη νοστιμια κουζινα μαγειρικη σκαρος στιφαδο αγριαγκιναρα ομπρελα ξαπλωστρα ψαρεμα αλιεια δυναμιτης καταδυση απαγορευεται παραθεριστες τουριστες τρουσιμος σκηνη αντισκηνο καμπινγκ camping συλλογη κογχυλιων πεζοπορια οριοθετημενα μονοπατια μονοπατι ευαισθητο φυσικο περιβαλλον Μικρονησι φυσικη φωλια γλαρος βραχοσπηλια καταφυγιο φωκια Κουφονησι ευρωπαικο προγραμμα προστασιας τοπιο φυσικου καλλους Βουγιου Ματι Ματι Βοδιου / Βοιδοματι δημοτικη μικρονησια Γαυδος Γαυδοπουλα σφακιων χανιων σφακια χανια καταστροφη οικοσυστημα ιστορικος φαρος νοτιωτερη νησος Ευρωπης λαικη παραδοση Λαογραφικο Μουσειο νοτιωτερο εδαφος ακρη 1967, Δασκαλακης, Ναξος, Χαλκιδικη
