Στην αγγλική γλώσσα, τυπικά, με την λέξη «henge» εννοείται μια κυκλική επίπεδη περιοχή, που περικλείεται από κάποια τάφρο και πιθανώς από κάποιο ανάχωμα, ένα έγκλεισμα. Πολύ συχνά, παρατηρείται μια λίθινη συνήθως δομή, που αποκόπτει το «μέσα» από το «έξω».
Όρος καθαρά αγγλικός, χωρίς άμεσο ανάλογο στα νέα ελληνικά (στα αρχαία, ίσως;)[1] αναφέρεται σε κατασκευές που συναντάμε συχνά σε έναν περίπατο στην εξοχή στην Βρετανία. Το “henge” προσομοιάζει στο “hedge”, που αντιστοιχεί σε έναν φράχτη από δένδρα ή θάμνους, που χωρίζουν συνήθως τους αγροτικούς κλήρους ή αστικές περιοχές και αίρονται, προκειμένου να επεκταθεί η αρόσιμη γη. Δεν αναφέρεται σε κάτι μόνιμο.
Όπως, καταλάβατε, είναι νεολογισμός, πιο σωστά ένα backformation, της λέξης Stone-henge, του γνωστού μνημείου στο Σώλσμπερυ, το οποίο με την σειρά του προέρχεται από τις αρχαίες αγγλικές λέξεις stanhen + gist, που σημαίνουν «κρεμαστοί λίθοι».
Έδωσαν το όνομά τους σε μια ολόκληρη κατηγορία μνημείων γνωστών ως henge(s).
[Οι αρχαιολόγοι καθορίζουν τα henge(s) ως εκχωματώσεις που συνίστανται από ένα κυκλικό έγκλεισμα, περιβεβλημένο με κρηπιδωμένη κυκλική τάφρο].
Διακρίνονται σε τρεις τύπους:
- Class I: με μια είσοδο στο μνημείο.
- Class II: με δυο αντιδιαμετρικές εισόδους.
- Class III: με 4 εισόδους σε σταυροειδή διάταξη.
Αν και ο όρος προήλθε από το Stonehenge, ωστόσο το μνημείο δεν είναι ακριβώς… henge, στην περίπτωση του οποίου το κρηπίδωμα βρίσκεται εντός της τάφρου.
True henges, συναντώνται, όπως είπαμε παντού: Λ.χ. 20 χλμ. Ν. από το Στόουνχεντζ βρίσκεται το henge του Avebury ή στην Cumbria π.χ. Υπάρχουν και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, όπως στην Γαλλία, την Ιρλανδία, την Γερμανία, την Ισπανία, κ.α.
Henges θα δούμε ακόμα και στις Ορκάδες νήσους, βόρεια της Σκοτίας, όπως στον Δακτύλιο του Μπρόντγκαρ (Ring of Brodgar). Ανοιχτά των Ορκάδων και πλέον στον βυθό της θάλασσας, η ηχοτομογραφία (σόναρ) ανέδειξε μια κατασκευή που ομοιάζει με henge, κολοσσιαίων διαστάσεων! Υποστηρίζεται ότι είναι ανθρώπινη κατασκευή και ότι χτίστηκε πολύ πριν ανέλθει η στάθμη της θάλασσας, μετά το λιώσιμο των πάγων. Πρόκειται για την «μάνα των henges», όπως λέγεται.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.9.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκακη:
[1] ἕρκος / ἕρκεος (τό) < ἔργω, εἵργω = φραγμὸς οἱοσδήποτε, ιδιως πέριξ κήπων καὶ ἀμπελώνων και περίβολος περὶ τὴν αὐλὴν οἰκίας. («πᾶν ὅσον ἂν ἕνεκα κωλύσεως εἴργῃ τι περιέχον» – Πλάτ. Σοφιστ. 220Β > αγγλ. Η δασεία τρέπεται σε F ή H > fence, hence, henge. Σχετικός και ο όρκος, που είναι ένας φραγμός, το ποτάμι Έρκυνα Βοιωτίας, κλπ. – ΠΗΓΗ: Ὀδ. η,113, φ.238. Ἰλ. Ε.90, Σ.564.
ερκος / ερκεος εργω, ειργω φραγμος οιοσδήποτε, περιξ κηπων κηπος αμπελωνων αμπελωνας αμπελι περιβολος αυλη οικια κωλυση ειργη Παάτων αγγλικα δασεια τροπη δασειας γραμμα F H Η fence, hence, henge ορκος, φραγμα ποταμι ποταμος ερκυνα, ομηρος ομηρου οδυσσεια ιλιας Stonehenge henge αρχαιοτερο henge βυθισμενο θαλασσα Ορκαδων παλαιοτερο πρωτο henge βυθισμενα αρχαια μνημεια Ορκαδες Νικολοπουλος αγγλικη γλωσσα, λεξη ονομα ετυμολογια τι σημαινει henge αρχαια κυκλικη επιπεδη περιοχη ταφρος αναχωμα, αρχαιο εγκλεισμα λιθινη δομη αγγλικος, νεα ελληνικα αρχαια, κατασκευη εξοχη Βρετανια hedge φραχτης δενδρο θαμνος, αγροτικος κληρος αστικη περιοχη αροσιμη γη μη μονιμο νεολογισμος, backformation, λεξις ετυμολογια Stonehenge, μνημειο Σωλσμπερυ, Σωλσμπερι Σολσμπερυ, Σολσμπερι αρχαια Stanhen + gist, κρεμαστος λιθος αρχαιολογος henges εκχωματωση κυκλικο κρηπιδωμενη κρηπιδωμα εισοδος αντιδιαμετρικη σταυροειδη διαταξη σταυρος ειβμπουρυ ειβμπουρι Avebury κουμβρια κουμπρια Cumbria Ευρωπης, ευρωπη Γαλλια, Ιρλανδια, Γερμανια, Ισπανια, Ορκαδες νησοι νησια Σκοτια, Δακτυλιος του Μπροντγκαρ Ring of Brodgar βυθος ηχοτομογραφια σοναρ κατασκευη κολοσσιαιες διαστασεις ανθρωπινη ανοδος σταθμης σταθμη της θαλασσας, λιωσιμο των παγων παγετων παγοι παγος παγετωνας παγετωνες
