Του Γιώργου Λεκάκη
Σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως η Ευρώπη, η Ασία και η νότια και ανατολική Αφρική, οι αρχαιολόγοι έχουν καταφέρει να καταγράψουν την ζωή των κοινωνιών των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, που έζησαν χιλιάδες χρόνια πριν, επειδή πολλά από τα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν διατηρηθεί μέσα σε καλά προστατευμένες σπηλιές.
Ωστόσο, λόγω των κλιματικών και γεωλογικών συνθηκών, στην Δυτική Αφρική, σχεδόν καθόλου ίχνη αυτής της χρονικής περιόδου δεν έχουν επιβιώσει, αφήνοντας τους αρχαιολόγους με ένα σημαντικό κενό γνώσης για την περιοχή. Δυστυχώς, οι καλά χρονολογημένες και καλοδιατηρημένες θέσεις της Ύστερης Λίθινης Εποχής είναι σπάνιες στην Δυτική Αφρική.
Lithic material found in layer 4 of RBX-1:
- (1–6) Chert micro-tranchets. (7) Chert segment. (8–9) Hematite micro-tranchets.
- (10) Greywacke scraper. (11) Hematite polished axe.
- (12) Hematite polished needle fragment.
- (13) Hematite polished and retouched adze fragment.
- Drawings: E. Gutscher. Photos: C. Pruvost.
Αλλά οι ανασκαφές στην κοιλάδα Φαλεμέ[1] της Α. Σενεγάλης αποκάλυψαν μια τοποθεσία, που παρέχει πρωτοφανείς νέες πληροφορίες για τις νομαδικές κοινότητες, που ζούσαν εκεί πριν από 9.100 χρόνια, στο Πρώιμο Ολόκαινο. Στην θέση Ravin Blanc X, μια ομάδα ανακάλυψε τα ερείπια ενός εργαστηρίου επεξεργασίας χαλαζία και μιας εστίας. Αυτή η θέση είναι η τελευταία γνωστή κατοίκηση της Ύστερης Λίθινης Εποχής στην κοιλάδα Falémé και γεφυρώνει ένα κρίσιμο κενό στην προϊστορική ακολουθία της περιοχής.
Δεν ανακτήθηκαν σχεδόν καθόλου ολόκληρα εργαλεία, καθώς αυτά μεταφέρθηκαν μακριά από την τοποθεσία. Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να αναλύσουν τα μικροσκοπικά υπολείμματα και τα σπασμένα θραύσματα για να προσδιορίσουν τι είδους αντικείμενα είχαν κατασκευάσει οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν.
«Συνδυάζοντας υπομονετικά τις λεπίδες και τους πυρήνες που είχαν παραμείνει στην θέση τους από τότε, σαν ένα παζλ, καταφέραμε να ανακατασκευάσουμε τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, τα κριτήρια για την επιλογή χαλαζία υψηλής ποιότητας και το επίπεδο δεξιοτήτων των τεχνιτών-κοπτών», εδήλωσε η επί κεφαλής ερευνήτρια κ. Pruvost.
Παράγονταν δύο κύριες κατηγορίες: πλατιά, παχιά και ευθύγραμμα, και επιμήκη, λεπτά και στενά με λοξό περιφερικό άκρο που σχηματίζει ένα φυσικό ασύμμετρο σημείο.
Οι κάτοικοι της Δυτικής Αφρικής προτιμούσαν πολύ μικρά λίθινα εργαλεία, ή μικρόλιθους, σχεδιασμένα να χρησιμοποιούνται ως κυνηγετικά όπλα. Αυτά πιθανότατα προτιμούνταν γιατί ήταν εύκολα μεταφερόμενα και για την αποτελεσματικότητά τους και αποκαλύπτουν εκλεπτυσμένη δεξιοτεχνία, που σκόπευε στην παραγωγή εξαιρετικά τυποποιημένων, πανομοιότυπων εργαλείων.
Οι συγκρίσεις με άλλες θέσεις ιδίας εποχής (LSA) στην Δυτική Αφρική δηλώνουν ότι το RBX-1 μοιράζεται τεχνολογικές ομοιότητες με τις θέσεις Fatandi V (κοιλάδα Falémé, Σενεγάλη) και Damatoumou 1 (Ounjougou, Μάλι), πιθανώς υποδεικνύοντας μια δυτικοαφρικανική ύστερη LSA Σαχέλο-Σουδανική φάση. Αντίθετα, οι θέσεις που βρίσκονται σε δασικά περιβάλλοντα Γουινέας – Κονγκολίας παρουσιάζουν διαφορετικές στρατηγικές κοπής και τυπολογικές επιλογές.
Αυτό μαρτυρά την πολυπλοκότητα των λιθικών παραδόσεων και εγείρει νέες υποθέσεις σχετικά με τις πολιτισμικές μεταβάσεις κατά την μετατόπιση Πλειστόκαινου-Ολόκαινου.
ΠΗΓΗ: Ch. Pruvost, κ.ά. «A Later Stone Age quartz knapping workshop and fireplace dated to the Early Holocene in Senegal: The Ravin Blanc X site (RBX)», https://doi.org/10.1371/journal.pone.0329824, PLOS One, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.9.2025. Πανεπιστήμιο της Γενεύης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Η κοιλάδα του ποταμού Φαλεμε έχει δώσει και άλλα παλαιολιθικά ευρήματα. ΔΙΑΒΑΣΤΕ: B. Chevrier, κ.ά. “West African Palaeolithic history: New archaeological and chronostratigraphic data from the Falémé valley, eastern Senegal”, Quaternary International, Vol. 408, τ. B, 15.7.2016, σελ. 33-52, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2015.11.060.
αρχαιο εργαστηριο επεξεργασιας χαλαζια 9.100 χρονων αρχαια Σενεγαλη Λεκακης επεξεργασια χαλαζιας 9.000 χρονια 8η χιλιετια πΧ πριν λιθινο υλικο πυριτολιθος αιματιτης ξυστρα Greywacke τσεκουρι χειροπελεκυς πελεκυς γυαλισμενο θραυσμα βελονα γυαλισμενος σκεπαρνι Ευρωπη, Ασια νοτια ανατολικη Αφρικη αρχαιολογια ζωη κοινωνια κυνηγοι τροφοσυλλεκτες αρχαιολογικα ευρηματα διατηρηση σπηλια κλιματικες γεωλογικες συνθηκες κλιμα γεωλογια Δυτικη Αφρικη περιοδος υστερη Λιθινηη Εποχη σπανιο ανασκαφη κοιλαδα Φαλεμε Σενεγαλης νομαδες κοινοτητεα Πρωιμο Ολοκαινο ραβιν μπλανκ Ravin Blanc X, ερειπια εστια κατοικηση παλαιολιθικη Faleme προιστορια εργαλειο αναλυση θραυσματα αντικειμενα κατασκευη μεθοδος χρηση λεπιδα πυρηνας ανακατασκευη τεχνικη κριτηρια επιλογη υψηλη ποιοτητα δεξιοτητες τεχνιτης κοπτης πλατυ παχυ ευθυγραμμο επιμηκες λεπτο στενο λοξο περιφερικο ακρο φυσικο ασυμμετρο σημειο κατοικοι Αφρικανοι πολυ μικρα λιθινα εργαλεια, μικρολιθος, κυνηγετικο οπλο αποτελεσματικοτητα εκλεπτυσμενη δεξιοτεχνια, παραγωγη εξαιρετικα τυποποιημενων εργαλειων τυποποιημενα τυποποιημενο τεχνολογια ομοιοτητα φαταντι Fatandi V νταματουμου Damatoumou 1 ουνγιουγκου Ounjougou, Μαλι δυτικοαφρικανικη υστερη LSA Σαχελο-Σουδανικη φαση Σαχελαιος Σουδαν δασος περιβαλλον Γουινεα – Κονγκολια Κονγκο στρατηγικη κοπη τυπολογια πολυπλοκοτητα λιθικη παραδοση λιθοτεχνιας λιθοτεχνια πολιτισμικη μεταβαση μετατοπιση Πλειστοκαινο
