Του Γιώργου Λεκάκη
Η θεότητα Βισάπ προέρχεται από το «νερό» και είναι «δηλητηριώδης». Το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη Fύδωρ / γερμ. Wasser, ιραν. višapa, κλπ. Περιγράφεται ως «δράκος του νερού με δηλητηριώδες σάλιο, με δηλητηριώδεις χυμούς» – σαν την Λερναία Ύδρα, που φυλούσε τα νερά της Λέρνης Αργολίδος.
Ο Βισάπ λατρεύεται κυρίως ως υγρό στοιχείο (νερό και βροχή). Είναι ένα προικισμένο ον, του οποίου η ουρά είναι ικανή, όταν κτυπά την Γη, να δημιουργεί κανάλια και μονοπάτια (σαν την τρίαινα του Ποσειδώνος)! Θεωρείται επίσης ως ένα απόκοσμο τέρας, που είναι πηγή νερού και φυλάει θησαυρούς (όπως ο γρύπας των Θρακών – και ο Κάδμος σκότωσε τον δράκο που φυλούσε το νερό των Θηβών). Αλλά ο θεός έβαλε το χέρι του, και άδειασε το νερό, τους θησαυρούς που φυλάσσονταν και απελευθέρωσε τις προς θυσία παρθένες. Ο Βισάπ είναι άλλη μια δύναμη του σκότους, στις μυθολογίες των λαών, η οποία ηττάται από ηλιακή θεότητα, την θεά του Ηλιου, Ραν. Ο ήρωας των Αρμενίων Βαχάγκν, είναι ο δρακοφόνος Περσέας των Αρμενίων, που μάχεται εναντίον του Βισάπ. Ο θάνατος και η θυσία του Βισάπ σώζεται στις αρμενικές παραδόσεις για τον δρακοκτόνο άγιο Γεώργιο. Άλλος θρύλος λέει ότι ο Βισάπ παρουσιάζεται ως Κακός Ήλιος, αλλά ως μια κακή και καταστροφική δύναμη αυτού, ενάντια στην οποία μάχονται οι άγγελοι (με την βροντή και τον κεραυνό του Διός να έγιναν το αστραφτερό σπαθί του αρχαγγέλου Γαβριήλ, οι σπίθες ένα πύρινο βέλος και το ουράνιο τόξο ένα τόξο). Ο Βισάπ δωρήθηκε στην αγαπημένη θεά του αρμενικού πανθέου, Αστγκίκ. Και συμβολίζει έκτοτε τον ετοιμοθάνατο θεό, τον Όμορφο Άρα, που ανασταίνεται, που δεν είναι άλλος από τον όμορφο Άδωνι της ελληνικής μυθολογίας.[1] Τα διαμελισμένα κομμάτια του (ως άλλος Διόνυσος – Ορφέας), είναι οι ορθόπετρες – δρακόπετρες της περιοχής…
- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τις ΔΡΑΚΟΠΕΤΡΕΣ, ΕΔΩ.
Στα υψηλά βουνά της Αρμενίας, έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα μοναδικά αρχαιολογικά μνημεία, τα οποία παραδοσιακά ονομάζονται από τον λαό «δρακόπετρες / vishap» (= αρμ. δράκος). Πρόκειται για βασαλτικές μεγαλιθικές στήλες ύψους 2 – 5,5 μ., οι οποίες είναι μοναδικές ανάμεσα στις πέτρινες στήλες του αρχαίου κόσμου, λόγω της απαράμιλλης εικονογραφίας ζωών, αλλά και των ιδιόμορφων τοποθεσιών τους. Οι αρμενικές δρακόπετρες είναι:
- γλυπτές με την μορφή ψαριού (είδος piscis – οβάλ, σκαλισμένο, ψαρόσχημο, με χαρακτηριστικά μοναδικά για την ανατομία του ψαριού – παρακάτω φωτ.),
- σκαλισμένες, σαν να είναι τυλιγμένες από πάνω με δέρμα βοοειδούς με κεφάλι και άκρα (είδος vellus), ταυροσχημο (τετράγωνο, με χοντρή πλάκα, το εμπρός μέρος είναι κυρίως εικόνα κεφαλιού ταύρου και πεσμένων άκρων),
- μερικές φορές και οι δύο εικονογραφίες συνδυαστικά (είδος hybrida), υβρίδιο ψαροταύρου ή ταυρόψαρου!
- άλλα είναι πτηνόμορφα, άλλα φαλλόσχημα, άλλα έχουν κεφαλή κριού, κλπ.
Γενικώς προσομοιάζουν με τις ερμές / ερμαϊκές στήλες.
Έως σήμερα, είναι γνωστά περίπου 150 παραδείγματα αυτών των μνημείων. Κατά κανόνα, βρίσκονται σε απομονωμένα, πλούσια σε νερό, λιβάδια μεγάλου υψομέτρου, στα μη δασωμένα βουνά, σε υψόμετρο 1.200 – 3.200 μ. επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η υψηλότερη συγκέντρωσή τους (περίπου 120 μνημεία) έχει εντοπιστεί στο όρος Αραγάτς, στα βουνά Γκεγκάμα, Σεβάν, Βαρντένις και Σιουνίκ της Αρμενίας. Η περιοχή έκτασής τους οριοθετείται από την περιοχή της λίμνης Βαν (νότια), την οροσειρά Τριαλέτι (βόρεια), την περιοχή Ερζερούμ (στα δυτικά) και την οροσειρά Σεβάν (στα ανατολικά).
Το δε Τιρινκατάρ (= «Το Ύψος του Θεού Τιρ») έχει έναν τεράστιο αρχαιολογικό χώρο, άνω των 370 εκταρίων, που βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του όρους Αραγάτς, σε υψόμετρο περίπου 2.700 – 3.100 μ. επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Εϊναι γνωστό στις τοπικές κτηνοτροφικές κοινότητες ως «Καρμίρ Σαρ» (= Κόκκινος Λόφος), είναι ένα εκπληκτικό καλοκαιρινό βοσκοτοπι, πλούσιο σε γρασίδι και νερό, με εκπληκτική θέα τόσο στην κορυφή του όρους Αραγάτς όσο και στο όρος Αραράτ.
Πρώτος έγραψε γι’ αυτά ο Αρμένιος συγγραφέας Ατρπέτ το 1880 (το έργο του εδημοσιεύθη το 1926).
Μεγαλθικα μνημεια – δρακοπετρες στο Madinayi Sar, το Vanstan και το Sakhurak -“Vishap” Project’, A. Bobobkhyan.
ΤΩΡΑ, μια διεθνής ομάδα ερευνητών μελέτησε τις «δρακόπετρες» της Αρμενίας, και τελικώς έλυσε το μυστήριο, γύρω από αυτές τις αινιγματικές αρχαίες πέτρινες προϊστορικές στήλες.
Οι δρακόλιθοι – μονόλιθοι στήνονταν σε θερινά βοσκοτόπια μεγάλου υψομέτρου.
Οι αρχαιολόγοι δεν ήταν σίγουροι πότε ή γιατί δημιουργήθηκαν…
Με επί κεφαλής τους V. Gurzadyan και A. Bobokhyan (του Κρατικού Πανεπιστημίου του Ερεβάν), η ομάδα ανέλυσε 115 γνωστές δρακόπετρες και διαπίστωσε ότι συχνά ευρίσκονταν κοντά σε πηγές, ρυάκια και συστήματα άρδευσης.
Η κατασκευή τους ήταν σκόπιμα απαιτητική σε εργατικό δυναμικό και όχι αυθαίρετη.
Αυτό τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να συνδέονταν με αρχαίες λατρείες και τελετουργίες νερού, που εόρταζαν το νερό ως δύναμη, που συντηρεί την ζωή. Συχνά συγκεντρωμένες σε μεγάλα υψόμετρα (1.900 – 2.700 μ. επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας), οι μονόλιθοι πιθανότατα τοποθετούνταν συμβολικά, κοντά σε πηγές του λιωμένου χιονιού, που παρείχαν νερό στις γεωργικές κοινότητες που ζούσαν στις κοιλάδες από κάτω. Άρα ήταν και σηματοδότες πηγών.
Στο παρελθόν, ήταν δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια η ηλικία αυτών των μνημείων, αλλά η νέα χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα από μια δρκόπετρα στην τοποθεσία Τιρινκατάρ στο όρος Αραγάτς, απεκάλυψε ότι τοποθετήθηκαν εκεί μεταξύ 4200 και 4000 π.Χ. Συμφώνως με τους ερευνητές, τα μεγαλιθικα μονολιθικά πέτρινα γλυπτά ήταν μέρος μιας σύνθετης ιερής τοπογραφίας, που προσφέρει μια καλύτερη παγκόσμια κατανόηση των τελετουργικών τοπίων μεγάλου υψομέτρου και προϊστορικών συστηματων άρδευσης.
ΠΗΓΗ: V. Gurzadyan, κ.ά. «Vishap stelae as cult dedicated prehistoric monuments of Armenian Highlands: data analysis and interpretation», npj Heritage Science, vol. 13, αρ: 435 (2025). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.9.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- A. Petrosyan – A. Bobokhyan «The Vishap Stelae», Yerevan, 2015.
- unesco.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Βλ. M. Abeghian, Gr. Ghapantsyan.
δρακοπετρες της Αρμενιας, υψομετρο πριν 6.200 χρονια, σηματοδοτηση πηγες νερου θεοτητα Βισαπ νερο δηλητηριωδης δρακος δηλητηριωδες σαλιο, δηλητηριο χυμος ονομα ετυμολογια αρχαια ελληνικη λεξη Fυδωρ / υδωρ ιρανικα visapa, λατρεια υγρο στοιχειο βροχη ον ουρα Γη, δημιουργια τεχνητο καναλι μονοπατι αποκοσμο τερας, φυλακας θησαυρος φυλαξ γρυψ γρυπας Θρακη θεος εβαλε να βαλει το χερι του, θησαυροι απελευθερωση θυσια παρθενων παρθενα σκοτεινη δυναμη σκοτος, ελληνικη μυθολογια ηττα ηλιακη θεοτητες θεα Ηλιου, ηλιος Ραν ηρωας Vahagn / Βαχαγκν, δρακοφονος Περσεας Αρμενιοι θανατος θυσια αρμενικη παραδοση δρακοκτονος αγιος Γεωργιος αη γιωργης θρυλος Κακος ηλιος, κακη καταστροφικη δυναμη αγγελοι αγγελος βροντη κεραυνος του Διος διας ζευς αστραφτερο σπαθι αρχαγγελος Γαβριηλ, σπιθα πυρινο βελος ουρανιο τοξο δωρο αγαπημενη αρμενικο πανθεο, πανθεον Αστγκικ συμβολο ετοιμοθανατος ομορφος αρα, ανασταση αδωνις αδωνης διαμελισμος κομματια ορθοπετρα δρακοπετρα ψηλα βουνα Αρμενια μοναδικα αρχαιολογικα μνημεια, παραδοσιακα vishap δρακος βασαλτης στηλη μοναδικη πετρινες στηλες αρχαιος απαραμιλλη εικονογραφια ζωων, ιδιομορφη γλυπτη μορφη ψαριου ειδος piscis – πισκις οβαλ, σκαλισμενο, ψαροσχημο, χαρακτηριστικα μοναδικα ανατομια ψαρι σκαλισμενη δερμα βοοειδες κεφαλι ακρα ταυρουσχημο τετραγωνο, πλακα, εικονα κεφαλη ταυρου ακρο υβριδιο ψαροταυρος ταυροψαρο πτηνομορφο φαλλοσχημο φαλλος κριος ερμες ερμαι ερμαικη μνημεια λιβαδι ορος Αραγατς, βουνο Γκεγκαμα, Σεβαν, Βαρντενις Σιουνικ λιμνη Βαν οροσειρα Τριαλετι Ερζερουμ Τιρινκαταρ Τιρ τεραστιος αρχαιολογικος χωρος, κτηνοτροφια Καρμιρ Σαρ κοκκινος Λοφος Καρμιρσαρ κοκκινολοφος καλοκαιρινο βοσκοτοπι, γρασιδι κορυφη Αραρατ Αρμενιος συγγραφεας Ατρπετ 19ος αιωνας μχ 1880 εργο μυστηριο, αινιγμα αρχαιες πετρινες προιστορικες προιστορια δρακολιθος μονολιθος θερινο αρχαιολογια συστημα αρδευση κατασκευη σκοπιμη απαιτητικη εργατικο δυναμικο οχι μη αυθαιρετη λατρειες τελετουργια δυναμη, ζωη μεγαλιθικα χιονι γεωργια κοιλαδα σημα σημανση χρονολογηση ραδιενεργος ανθρακας 4200 4000 6.000 5η χιλιετια μονολιθικο πετρινο γλυπτικη συνθετη ιερη τοπογραφια κατανοηση αρδευσης μαντιναγι σαρ Madinayi Sar, βανσταν Vanstan σακουρακ Sakhurak dragon stones Tirinkatar Aragats, Geghama, Sevan, Vardenis Syunik Armenia Lake Van Trialeti Erzurum vishapakar vishap stones, vishap stelae, serpent-stones, serpentstones serpent stones dragonstones Atrpet Λερναια υδρα, λερνα Λερνη Αργολιδος Αργολιδας Αργολιδα Αργολις μονοπατια τριαινα Ποσειδωνας ποσειδων αρχαιοι Θρακες Καδμος δρακοφιδο Θηβα θηβαι βοιωτιας βοιωτια Περσευς Διονυσος – Ορφεας ορφευς
