ΔΙΑΧΡΗCΤΟΥ Ο ΓΟΙCΤΑΙC – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Ένα κύπελλο του 1^ου – 2^ου αιώνα μ.Χ. βρέθηκε το 2008 σε υποβρύχια ανασκαφή στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, από τον αρχαιολόγο Φ. Γκοντιό και την ομάδα του, ο οποίος διευθύνει τις αρχαιολογικές έρευνες στην Κάνωπο, το Ηράκλειο – Θώνις και την Αλεξάνδρεια, από το 1992.

Το πήλινο κύπελλο είναι πιθανώς κατασκευασμένο στην Μικρά Ασία[*] γύρω στον 1^ο αιώνα π.Χ.

Το κύπελλο φέρει μια αινιγματική επιγραφή που γράφει, στα ελληνικά:

ΔΙΑ ΧΡΗCΤΟΥ Ο ΓΟΙCΤΑΙC / ΔΙΑ ΧΡΗΣΤΟΥ Ο ΓΟΙΣΤΑΙΣ

Αυτό αποδίδεται ως:

«μέσω του Χρηστού ο μάγος»

ή

«ο μάγος δια μέσω του Χρηστού»

ή

«μέσω του Χρηστού Ογοϊσταίς».

Η λέξις ογοϊσταίς ή γοϊσταίς είναι αμαρτύρητος. Γίνεται αυθαίρετη θεωρητική συσχέτισή της ως παράφραση της λέξεως γόης, γόητες > γητευτές > μάγοι.

Επίσης, μπορεί η λέξις να είναι ΟΙΣΙΑΙΟΙ = κινούμενοι (οίσις = κίνησις, φορά / οἶσις / οἴω σχετικό με την λέξη οἴησις = δόξα, γνώμη – βλ. Πλάτ. Κρατ. 420Β).

Το “λάθος” ξεκινά από αυτούς που στην επιγραφη ΔΙΑΧΡΗΣΤΟΥ βλέπουν δυό λέξεις: ΔΙΑ + ΧΡΗΣΤΟΥ…

Το ΔΙΑΧΡΗΣΤΟΥ μπορεί να προέρχεται:

• διάχρηστος – γενική του διαχρήστου = πάνυ χρηστός, ἐξαίρετος, ο ιδιαίτερα χρηστός. – ΠΗΓΗ: Λυγκ. παρ’ Ἀθην. 109D.

• από το ρήμα διαχρίω = ἀλείφω ἐντελῶς, τινί, διά τινος > διαχριστέον – ΠΗΓΗ: Ἱππ. 889F. Ἀριστ. Ἱστ. Ζ. 9.40,6. Σωρ. Ἐφ. (Erm. σ. 211).

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές, σε όποιον ξέρει ελληνικά, πώς δεν έχει καμμιά σχέση με τον… Ιησού Χριστό… Αλλά μάλλον σημειώνεται ως ένα πολύ χρηστικό αντικείμενο, για κάποιον (χρήστη) που με αυτό αλείφει κάτι (προφανώς ιερέα, ή ιατρό). Και είναι ένα ευφυές επίγραμμα, κάτι σαν λογοπαίγνιο. Οι αρχαίοι Έλληνες τα συνήθιζαν. ΔΕΙΤΕ το και ΕΔΩ.

Σωστά ο αιγυπτιολόγος κ. Ντ. Φαμπρ (του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Υποβρύχιας Αρχαιολογίας), λέει ότι με αυτήν, ίσως, κάποιος «μάγος» ασκουσε διάφορες τελετές. Η κούπα, λέει, παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με άλλες, που απεικονίζονται σε δύο αιγυπτιακά πήλινα ειδώλια, τα οποία, θεωρείται ότι, παριστάνουν μαντική τελετουργία. «Οι τελετουργίες αυτές ήταν γνωστές από την Μεσοποταμία, ήδη από την 3^η χιλιετία π.Χ. Ο μάντης ερμήνευε τα σχήματα που έπαιρνε το λάδι (ελαιομαντεία), μέσα σε μία κούπα με νερό. Υπήρχαν εγχειρίδια γι’ αυτό. Εν συνεχεια έπεφτε σε ύπνωση κατά την διάρκεια της οποίας «επικοινωνούσε» με θεότητες ή υπερφυσικά όντα, προκειμένου να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις σχετικές με το μέλλον».

Ο κ. Μπ. Σμιθ (καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης), προτείνει ότι η επιγραφή θα μπορούσε να είναι αφιέρωση κάποιου στον Χρήστο / Χρηστό, ο οποίος μάλιστα ίσως ανήκε σε θρησκευτική ένωση, που ονομαζόταν «ΟΓΟΙΣΤΑΙΣ».

Ο κ. Κλ. Χάλοφ (διευθυντής του Ινστιτούτου Ελληνικών Επιγραφών στην Ακαδημία του Βραδεμβούργου Βερολίνου), προσθέτει ότι αν η ερμηνεία του Σμιθ αποδειχθεί αληθής, τότε η ονομασία αυτή θα μπορούσε να έχει παράλληλά της σε διάφορες θρησκευτικές ομάδες, που λάτρευαν ελληνικές και αιγυπτιακές θεότητες. Οι «Ογοϊσταί > Ογοϊσταίς / Ογοϊστές» λ.χ. θα μπορούσε να συνδεθούν με λατρείες του Ερμή, της Αθηνάς και της Ίσιδας. Έλληνες ιστορικοί από την εποχή του κυπέλλου, όπως ο Στράβων και Παυσανίας, αναφέρουν έναν θεό που ονομάζεται Οσόγος[2] ή Ογοάς. Άρα η επιγραφή θα μπορούσε να αναφέρεται σε μια παραλλαγή αυτής της θεότητας.

Σήμερα το ευρημα παρουσιάζεται στην έκθεση «Οι υποβρύχιοι θησαυροί της Αιγύπτου» στο Πολιτιστικό Κέντρο «Ματαντέρο» της Μαδρίτης.

Άλλοι, όμως λένε πως εάν η επιγραφή αναφέρεται στον Ιησού Χριστό, τότε θα μπορούσε να είναι η αρχαιότερη γνωστή επιγραφή που τον αναφέρει. Ας μην ξεχνάμε πως ο Ιησούς συνελήφθη από τους Ρωμαίους επειδή ασκούσε αιγυπτιακή μαγεία (βλ. Ka-Aper)[1].

Ο καθηγητής Τζ. Τζόνστον διατείνεται πώς η Αλεξάνδρεια του 1^ου αιώνα ήταν ένα κοσμοπολίτικο κέντρο, όπου συνυπήρχαν πολλές θρησκείες. Οι πρακτικές της μαγείας ενσωμάτωναν μορφές από πολλές παραδόσεις, και το όνομα Χρηστος εμφανιζόταν μερικές φορές, σε αρχαία και σε πρωτοχριστιανικά «μαγικά» κείμενα. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ πόσες φορές αναφέρεται σε αρχαίες επιιγραφές της Αττικής, ΕΔΩ.

Ωστόσο, πολλοί ειδικοί εκφράζουν αμφιβολίες. Κάποιες από τις επιφυλάξεις:

• Η χρονολόγηση: Το κύπελλο χρονολογείται σε μια περίοδο (πριν από το έτος 50 μ.Χ.), όπου η ύπαρξη του Ιησού δεν είναι αποδεδειγμένη με ακρίβεια, πέρα από την βιβλική παράδοση.
• Η ορθογραφία:  Άλλο χριστός[3], άλλο χρηστός.[4]
• Η λέξη «ΓΟΙΣΤΑΙΣ / γοϊσταῖς»: Αποδίδεται ως «γητευτές / μάγοι / μαγεία / πρακτικές μαγείας». Πώς συνδέεται με τον Χριστό;[1]

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.11.2008.

• Το θέμα ξαναέφερε στην επικαιρότητα η εφημ. Daily Mail, «World’s first reference to Christ discovered on 2,000-year-old ‘Jesus Cup’», 9.9.2025.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Το Ευαγγέλιο των Μανδαίων γνωστικιστών λέει: «Μην πιστεύετε (στον Ιησού), γιατί ασκεί μαγεία και απάτη». (Οι Μανδαίοι δεν αποδέχονταν τον Αβραάμ, τον Μωυσή, τον Χριστό και τον Μωάμεθ ως Προφήτες).

Στο «Γεσού Τολεδώθ» οι εβραίοι αφηγούνται την ιστορία μιας μοιχαλίδας, της Μαρίας, του Ιησού του Μάγου, που διώχθηκε και καταδικάσθηκε από το Σανχεντρίν, στην συνέχεια λιθοβολήθηκε και «κρεμάστηκε σε δένδρο» στην πόλη Λύδδα(*) «επειδή ασκούσε μαγεία και αποπλάνησε και παρέσυρε τον Ισραήλ»: «Διδάσκεται: Την παραμονή του Πέσαχ κρέμασαν τον Ιησού, και ο κήρυκας διακήρυξε για σαράντα ημέρες ότι «(Ο Ιησούς) θα λιθοβοληθεί επειδή ασκούσε μαγεία και επειδή αποπλάνησε και παρέσυρε τον Ισραήλ. Όποιος ξέρει κάτι για να τον απαλλάξει, ας έρθει μπροστά και ας τον απαλλάξει». Αλλά κανείς δεν παρουσίασε τίποτα για να τον απαλλάξει, και τον κρέμασαν την παραμονή του Πέσαχ. Η Ούλα είπε: Πρέπει να σκεφτούμε ότι πρέπει να αναζητήσουμε στοιχεία για να τον απαλλάξουμε; Ήταν αποπλανητής, και ο Θεός είπε: «Μην τον ακούτε, μην τον ακούτε· μην τον λυπάστε· μην τον λυπάστε, μην καλύψετε την ενοχή του»- ΠΗΓΗ: Δευτερονόμιο 13:9. Βαβυλωνιακό Ταλμούδ (Σανχεντρίν, 43.a, 67.a).

(*) Η Λύδδα (νυν Λωδ, Λοντ, αλ-Λιντ) ή Διόσπολη ή Γεωργιούπολη (επειδή πιστεύεται ότι εδώ έζησε και θάφτηκε ο άγιος Γεώργιος ο Νικηφόρος) είναι πόλη 15 χλμ. ΝΑ. του Τελ Αβίβ, στην έκταση που καταλαμβανει νυν το Ισραήλ, στον 31^ο παράλληλο [31°57′N 34°54′E]. Εμφανίζεται στην Βίβλο ως πόλη της ισραηλίτικης φυλής Βενιαμίν, με ιδρυτή τον Σαμήρ ή Σεμμήρ. Στην Καινή Διαθήκη εμφανίζεται με το όνομα που είχε στην ελληνιστική περίοδο (Λύδδα). Αναφέρεται επίσης στα Χαντίθ, ως το πεδίο μάχης όπου ο Ντατζάλ (Αντίχριστος) θα σφαγιαστεί πριν την Ημέρα της Κρίσεως.

[2] Ίσως αρχικώς να ήταν αυτόνομη θεότητα των Ελλήνων της Μικρασίας[*]. Αλλά μας είναι γνωστό ως επίθετο του Διός [Οσογος, Οσογαλωλλιος, Οσογωλλιος, Οσογωλλις] σε πολλές επιγραφές από τα Λαύρανδα, την Μύλασα και την Όλυμο Καρίας, την Μίλητο Ιωνίας Μικράς Ασίας[*], αλλά ίσως και στην Ελευσίνα (βλ. Eleusis 138).

[3] χρηστός, χρηστή, χρηστόν (ρ. χράομαι) = ἐπὶ πραγμάτων ὡς τὸ χρήσιμος, ὁ χρησιμεύων εἴς τι, ὠφέλιμος, τινι Ἡρόδ. 7.215., 3.78· χρ. ἐπίπλοα ὁ αὐτ. 1.94· γῆ Εὐρ. Ἑκ. 594· αἱ χρ. μέλιτται, ἀντίθετον τῷ οἱ κηφῆνες, Ἀριστ. περὶ τὰ Ζ. Ἱστ. 9.40,21· – συχνάκις ἐπὶ καλῆς ἢ ὑγιεινῆς τροφῆς, μελίτωμα Βατραχομ. 39· ποτόν, σῖτος Πλάτ. Πολ. 438Α· χρηστή … ῥάφανος Ἄλεξις ἐν «Ἀπεγλαυκωμένῳ» 1. 8· ὄψον Ἀντιφάνης ἐν Ἀδήλ. 28· κτλ.· – καθόλου, πολιτεία Ἰσοκρ. 260D· βίος Αἰσχίνης 25.32· ἐπὶ θυμάτων καὶ οἰωνῶν, προμηνύων ἀγαθόν, αἴσιος, εὔτυχής, ἱρά, σφάγια Ἡρόδ. 5.44., 9.61,62· τελευτὴ χρηστή, εὐτυχὲς τέλος, ὁ αὐτ. 7.157· εἰ … τοῦτό γε δοκέειμ ἡμῖν εἶναι χρηστὸν ὁ αὐτ. 5.92,1· – τὰ χρηστά, ὡς οὐσιαστ., ὁ αὐτ. 1.41,42· χρηστὰ φέρειν ὁ αὐτ. 4.139· χρηστὰ συμβουλεύειν, ἐπιτηδεύειν Ἀριστοφ. Νεφ. 793, Ἀντιφῶν 123.23· χρηστὰ λέγειν, πράττειν Μένανδρ. ἐν Ἀδήλ. 186, 246, κλπ.· ἀλλά, τὰ χρηστά, ὡσαύτως = εὐτυχὲς ἀποτέλεσμα, εὐχάριστον τέλος, ἐκτελοῖτο δὴ τὰ χρηστά Αἰσχύλ. Πέρσ. 228· ὡσαύτως, res secundae, Εὐριπ. Ἑκάβ. 1227.

2) ἐπὶ ἠθικῆς ἐννοίας, ἀντίθετον τῷ μοχθηρός, πονηρός, Πλάτ. Γοργ. 504Α, Πρωταγ. 313D· τὸ χρηστόν, ἀντίθετον τῷ τὸ αἰσχρόν, Σοφ. Φιλ. 476· χρηστός, ἀντίθετον τῷ λυπρός, Εὐρ. Μήδ. 601· – ἀλλά, λῦπαι χρησταὶ, αἱ ἔχουσαι καλὸν ἀποτέλεσμα, Πλάτ. Γοργ. 499Ε.

3) καλός, ὑγιεινός, ὠφέλιμος, τῶν νεύρων, διὰ τοὺς τένοντας, ὡς το ἀγαθός, Αἰλ. π.Ζ. 14.21.

4) καλὸς εἰς τὸ ἔργον του, ἀποτελεσματικὸς (ἔτι καὶ πρὸς κακόν), τραῦμα, δῆγμα Λουκ. Λαπίθ. 44, Ἀλέξανδρ. 55.

5) παρὰ τοις γραμματ., ὁ ἐν χρήσει ὤν, συνήθης, Schäf. Διονύσ. Ἁλ. π. Συνθ. σ. 360, πρβλ. 21.8. ΙΙ. ἐπὶ προσώπων, ἀγαθός, ἱκανός, μάλιστα ἐν πολέμῳ, ἀνδρεῖος, γενναῖος, Ἡρόδ. 5.109., 6.13, Σοφ. Φιλ. 437, κλπ.· καθόλου, καλός, τίμιος, ἀξιόπιστος, Σοφ. Ο.Τ. 610· οἰκέται Ξεν. Οἰκ. 9.5· ἐπὶ γυναικῶν, ἐρεῖ τις ὡς Κλυταιμνήστρα κακή, Ἄλκηστιν ἀντέθηκα χρηστὴν Εὔβουλος ἐν «Χρυσίλλῃ» 1.10, κἑξ.· πρβλ. Μενάνδρου Μονόστ. 634· – ὡσαύτως ὡς τὸ χρήσιμος, ἐπὶ ἀγαθῶν, χρησίμων πολιτῶν, πιστὸς καὶ ἐπρωφελὴς τῇ πατρίδι, Θουκ. 3. 64, Δημ. 459. 10· χρ. περὶ πόλιν Λυσί. 142. 34· χρ. καὶ διλόπολις Ἀριστοφ. Πλ 900· περιληπτικῶς, ὀλίγον τὸ χρ. ὁ αὐτ. ἐν Βατρ. 783· – εἰρωνικῶς, οἱ χρ. πρέσβεις οὕτοι Δημ. 235. 23· – χρηστὴ μέλιττα, ἡ ἐργάτις, ἡ ἐργατικὴ μέλισσα, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 9. 40, 21· – συχνάκις ἐπὶ ἐπιταφίων, Συλλ. Ἐπιγρ. 968, κ. ἀλλ.· – χρηστὸς πρός τι αὐτόθι 6324. 2) οἱ χρηστοί, ὡς οἱ ἀγαθοί, οἱ ἐκ καλῆς οἰκογενείας, εὐπατρίδαι, λατ. optimates, Ξεν. Ἀθην. Πολ. 1, 4 κἑξ.· πρβλ. ἀγαθός Ι. 1. 3) ἐπὶ τῶν θεῶν, ἀγαθός, εὔνους, εὐμενής, ἐλεήμων, οἰκτίρμων, ἐπιδαψιλεύων ὑγείαν ἢ πλοῦτον, χρηστῶν θεῶν ἥκειν εὖ Ἡρόδ. 8. 111. 4) ἐπὶ ἀνθώπων, ἀγαθός, πρᾶος, ἤπιος, δούλῳ … χρ. γενόμεός ἐστι δεσπότης πατρὶς Ἀντιφάν. ἐν Ἀδήλ. 50· ὡς ἡδὺ δούλῳ δεσπότου χρηστοῦ τυχεῖν Μενάνδρου Μονόστ. 556, πρβλ. Φιλήμ. ἐν Ἀδήλ. 63b· ὁ χρηστός, ὡς ἔοικε, καὶ χρηστοὺς ποιεῖ Μένανδρ. ἐν «Ἡνιόχῳ» 3, πρβλ. Πλουτ. Φωκ. 10, Ἐπιστ. πρὸς Ἐφεσ. δ΄, 32· ἐντεῦθεν, β) ἐνίοτε ἐπὶ κακῆς σημασίας, ἀνόητος, μωρός, ὡς τὸ εὐήθης· ὁ χρ. οὑτοσί, εἰρωνικῶς, Ἀριστοφ. Νεφ. 8· χρηστὸς εἶ ὅτι ἡγεῖ.., ἔξυπνος εἶσαι νὰ νομίζῃς ὅτι.., Πλάτων ἐν Φαίδρῳ 264Β, πρβλ. Θεαίτ. 161Α· ὦ χρηστὲ Δημ. 330, 27, πρβλ. 255. 13· ἐκλελάκτικεν ὁ χρ. ἡμῖν μοιχὸς Μένανδρ. ἐν «Ἁλιεῖ» 10 (ἴδε Σουΐδ. ἐν λ. ἀντάλλαγον) ἴδε ἡδὺς ΙΙ, γλυκὺς 2. 2) ἐπὶ ἀνδρός, ἰσχυρὸς τὸ σῶμα, ἔχων σωματικὰς δυνάμεις ἱκανὰς πρὸς συνουσίαν, = γυναικὶ χρῆσθαι δυνάμενος, Ἱππ. 232 ἴδε Foës. Oec. -Πρβλ. χράω (Γ) Γ. ΙΙΙ. 2. καὶ χρῆσις.

6) κατὰ τὸν Ἀριστ. (Ἀποσπ. 550), οἱ Ἀρκάδες καὶ Σπαρτιᾶται ἐχρῶντο τῇ φράσει χρηστὸν ποιεῖν = ἀποκτείνειν· πρβλ. μάκαρ ΙΙΙ. ΙΙΙ. Ἐπίρρ. χρηστῶς, καλῶς, προσηκόντως, Ἡρόδ. 4.117, Ἱππ. π. Ἄρθρ. 830· εἰρωνικῶς, χρ. ἐπετρόπευσας τὴν πατρίδα Ἡρόδ. 3. 36· χρ. ἔχειν Ἀριστοφ. Ἐκκλ. 219· τὸν ὀψοποιὸν σκευάσαι χρηστῶς μόνον δεῖ τοὖψον Ἄλεξις ἐν «Μιλησίᾳ» 1.6.

[4] χριστός, χριστή, χριστόν (< ρ. χρίω) = ὃν δύναταί τις νὰ ἀλείψῃ ἐπὶ τινος ἢ χρίσῃ, χρησιμεύων ὡς ἀλοιφή ἢ μύρον, φάρμακα χριστά, ἀλοιφαί – τὸ ἔλαιον τὸ χριστόν, τὸ τοῦ χρίσματος ΙΙ. ἐπὶ προσώπων: Ο κεχρισμένος, χρισθείς. Άρα ΧΡΙΣΤΟΣ, ὁ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κεχρισμένος Σωτήρ (ὡς μετάφρ. τοῦ Ἑβρ. Massiah, πολλαχοῦ τῆς Καιν. Διαθ., ἴδε Suicer. ἐν λέξει) – ΠΗΓΗ: Αἰσχύλ. Πρ. 480 (ἔνθα ἴδε Blomf.). Eὐρ. Ἱππόλυτ. 516. Σχόλ. εἰς Θεόκρ. 11.1. Ἑβδ. Λευ. ΚΑ΄,10. Ἑβδ. Ψαλμ. ΡΔ΄,15. Ἡσαίας ΜΕ΄. – ΠΗΓΗ: LSJ.

ΔΙΑ ΧΡΗΣΤΟΥ Ο ΓΟΙΣΤΑΙΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΟΓΟΙΣΤΑΙΣ ΔΙΑΧΡΗΣΤΟΥ ΟΓΟΙΣΤΕΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΟΓΟΙΣΤΑΙ ΓΟΙΣΤΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΟΙΣΤΑΙ κυπελλο του χριστου κουπα αρχαιο κυπελλο 1^ος – 2^ος αιωνας μΧ 2008 υποβρυχια ανασκαφη Αλεξανδρεια Αιγυπτου, Αιγυπτος αρχαιολογος Γκοντιο αρχαιολογια Κανωπος, Ηρακλειο θωνις 1992 πηλινο κουπα κατασκευη Μικρα Ασια πΧ αινιγματικη ελληνικη επιγραφη ελληνικα ΔΙΑ ΧΡΗCΤΟΥ Ο ΓΟΙCΤΑΙC / ΔΙΑΧΡΗΣΤΟΣ Χρηστος μαγος Χρηστου Ογοισταις γοισταις αμαρτυρητος λεξη αυθαιρετη παραφραση λεξις γοης, γοητες > γητευτες γητεια γοητας > γητευτης μαγοι λαθος διαχρηστος πανυ χρηστος, εξαιρετος, ρημα διαχριω αλειφω εντελως, διαχριστεον αριστοτελης Ιησους Χριστος χρηστικο αντικειμενο, χρηστης αλειμμα ιερεας, ιατρος ευφυες επιγραμμα, λογοπαιγνιο αρχαιοι ελληνες αιγυπτιολογος Φαμπρ Ευρωπαικο Ινστιτουτο Υποβρυχιας Αρχαιολογια τελετη αιγυπτιακο πηλινα ειδωλιο μαντικη τελετουργια τελετουργιες Μεσοποταμια, 3^η χιλιετια πΧ μαντης ερμηνεια σχημα λαδι ελαιομαντεια ελαιο ελαιον ελαιολαδο ελαιομαντια ελαιομαντικη νερο εγχειριδιο υπνωση επικοινωνια θεοτητα υπερφυσικα οντα, απαντηση ερωτηση μελλον υπερφυσικο ον Σμιθ καθηγητης Κλασσικη Αρχαιολογια Τεχνη Πανεπιστημιο Οξφορδη επιγραφες αφιερωση θρησκευτικη ενωση, ΟΓΟΙΣΤΑΙΣ Χαλοφ Ελληνικων Επιγραφων Ακαδημια του Βραδεμβουργου Βερολινου Βραδεμβουργο Βερολινο γερμανια ονομα αρχαιες θρησκευτικες ομαδες, λατρεια ελληνικη αιγυπτιακες θεοτητες Ογοισται Ογοισταις Ογοιστες λατρειες θεος Ερμης, θεα Αθηνα ισιδα ισις Ελληνες ιστορικοι Στραβων Παυσανιας, Οσογος Ογοας παραλλαγη εκθεση υποβρυχιοι θησαυροι πολιτιστικο Κεντρο Ματαντερο Μαδριτη ισπανια ιβηρικη αρχαιοτερη γνωστη συλληψη Ρωμαιοι ασκηση αιγυπτιακη μαγεια Τζονστον κοσμοπολιτικο κεντρο, θρησκειες πρακτικη μαγειας μορφη παραδαση πρωτοχριστιανικα μαγικα κειμενα χρονολογηση 50 υπαρξη βιβλικη παραδοσεις βιβλος ορθογραφια πρακτικες Ευαγγελιο των Μανδαιων Μανδαιοι πιστη απατη Γεσου Τολεδωθ εβραιοι ιστορια μοιχαλιδα, μοιχαλις μοιχεια Μαρια διωξη καταδικη Σανχεντριν,λιθοβολισμος κρεμαλα απαγχονισμος δενδρο Λυδδα αποπλανηση Ισραηλ παραμονη Πεσαχ πασχα κηρυκας διακηρυξη σαραντα 40 ημερες απαλλαγη Ουλα αποπλανητης, Θεος λυπη καλυψη ενοχη Δευτερονομιο Βαβυλωνιακο Ταλμουδ Λωδ, Λοντ, αλ Λιντ Διοσπολη Διοσπολις Γεωργιουπολη Γεωργιουπολις αγιος Γεωργιος ο Νικηφορος Τελ Αβιβ, 31^ος παραλληλος ισραηλιτικη εβραικη φυλη Βενιαμιν, ιδρυτης Σαμηρ Σεμμηρ Σαμιρ Σεμμιρ Σεμηρ Σεμιρ Καινη Διαθηκη ελληνιστικη εποχη περιοδος Χαντιθ, πεδιο μαχης μαχη Ντατζαλ Αντιχριστος σφαγη Ημερα της Κρισεως μερα κριφη αυτονομη Μικρασια επιθετο επιθετα του Διος Οσογος, Οσογαλωλλιος, Οσογωλλιος, Οσογωλλις Λαυρανδα, Μυλασα ολυμος Καριας, καρια Μιλητος Ιωνιας ιωνια Μικρας Ασιας ελευσις Ελευσινα χρηστη χρηστον χραομαι χρησιμος, χρησιμευων ωφελιμος, ηροδοτος ειίπλοα ευριπιδης μελιτται, κηφηνες, αριστοτελης υγιεινη τροφη μελιτωμα ομηρος ποτο σιτος Πλατων ραφανος αλεξις απεγλαυκωμενος αντιφανης πολιτεια ισοκρατης βιος Αισχινης θυμα οιωνος προμηνύμα αγαθο αισιος, ευτυχης, ιρα, σφαγια τελευτη ευτυχες τελος, χρηστα συμβουλη επιτηδευειν αριστοφανης αἈντιφων λεγειν, πραττειν Μενανδρος αποτελεσμα, ευχαριστο αισχυλος ηθικη εννοια μοχθηρος, πονηρος, χρηστον, αισχρο Σοφοκλης λυπρος, καλος, υγιεινος, ωφελιμος, νευρα τενοντας, αγαθαό Αιλιανος εργον αποτελεσματικος κακο τραυμα, δηγμα Λουκιανος Διονυσιος αλικαρνασσευς ικανος, πολεμος ανδρειος, γενναιος, τιμιος, αξιοπιστος, οικεται Ξενοφων γυναια Κλυταιμνηστρα κακη, αλκηστις ευβουλος Χρυσιλλη πολιτης πιστος επρωφελης πατριδα Θουκυδιδης διλοπολις πρεσβυς μελι εργατις, εργατικη μελισσα, επιταφιος οικογενεια ευπατριδης λατινικα optimates, θεοι ευνους, ευμενης, ελεημων, οικτιρμων, επιδαψιλευων υγεια πλουτος πραος, ηπιος, Φιλημων επιστολη προς εφεσιους ανοητος, μωρος, ευηθης εξυπνος μοιχος Σουιδας λεξικο σουδας γλυκὺς ισχυρος σωμα, σωματικη δυναμη συνουσια γυναικα χραω χρησις αρκάδες Σπαρτιαται αρκάδια Σπαρτιατες σπαρτη λακωνια φραση χρηστον ποιειν αποκτεινειν μακαρ χρηστως, καλως, προσηκοντως, οψοποιος Μιλησια χριστη χριστον χριω αλοιφη χριση μυρον, μυρο φαρμακο χριστα αλοιφες ελαιον ελαιο χρισμα κεχρισμενος, χρισθεις σωτηρ μεσιας Massiah, σχολια Θεοκριτος Ψαλμοι ησαιας ΟΙΣΙΑΙΟΙ κινουμενοι οισις κινησις, φορα οισις οιω οιησις δοξα, γνωμη Κρατυλος ΟΙΣΙΑΙΟΣ κινουμενος οιση κινηση, οιηση γνωστικιστες Αβρααμ, Προφητης Μωυσης Μωαμεθ Προφητες