Του Γιώργου Λεκάκη
Η Βουλκίζα είναι μια πόλη στην Βόρεια Ήπειρο, σε έκταση που καταλαμβάνει νυν η βορειοανατολική Αλβανία, στον 41ο παράλληλο [41°29′N 20°13′E] και δήμος στην κομητεία Δίβρης (νυν παραφρασμένα… Dibër), γενέτειρα του Έλληνα ήρωα Γεώργιου Καστριώτη (αλβ. Σκεντέρμπεη), με πρωτεύουσα την Επισκοπή. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ, ΕΔΩ. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “ΗΠΕΙΡΟΣ, η γωνιά που πέτρωσε στο 5”.
Το όνομα της πόλης αναφέρεται, για πρώτη φορά, γραπτώς το 1467.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία η Βουλκίζα αποτελεί μέρος της Ελληνικής (Γκρίκα) Μάντε (μετέπειτα Γκολεμα Ρεκα)[2].
Στον Εθνογραφικό Χάρτη του Βιλαετίου του Μοναστηρίου (νυν Μπίτολα) του Χαρτογραφικού Ινστιτούτου Σόφιας, από το 1901 η Βουλκίζα είναι ένα αμιγώς αλβανικό χωριό στον καζά Δίβρης, του σαντζακίου Δίβρης (βουλγ. παραφρασμένα Ντέμπαρ).
Το 1915, κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το χωριό προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Βουλγαρίας. Από την 1.3.1916, ήταν το κέντρο ενός δήμου στην βουλγαρική περιφέρεια Δίβρης (βουλγ. παραφρασμένα Ντέμπαρ).
Η περιοχή έχει πολλά και ψηλά βουνά. Άλλωστε η Βουλκίζα ετυμολογείται από το Βολκάνο (= ηφαίστειο – η Βουλκά ήταν νήσος του Ηφαίστου, εκ του Βαλχάνου Διός, ο οποίος ονομάτισε τα ηφαίστεια και τα Βαλκάνια!). Το υψηλότερο βουνό της περιοχής έχει ύψος 2.115 μ. Άλλες ψηλές κορφές: στα βουνά Αλλαμαν η Κρεστέ (2.101 μ.) και στα βουνά Λοπα, οι Ντοκζιτ (2.020 μ.) και Καπτινα (1.873 μ.).
Η κοιλάδα της Βουλκίζας, που εκτείνεται από τα Δ. προς τα Α. και έχει έκταση 25 Χ 1 χλμ. Διασχίζεται από τον ποταμό Βουλκίζα, ο οποίος εκβάλλει στον Μαύρο Δρίνο. Στην περιοχή και η κοιλάδα Όκτσουν, η οποία διασχίζεται από τον ομώνυμο ποταμό, παραπόποταμο του Βουλκίζα με τον οποίο ενώνεται στο Τσερενέτς. Στο ανάγλυφο, οι κοιλάδες Ζόγκγια και Μαρτανές, το οροπέδιο Γκολομπόρντα, οι πεδιάδες Γκιόριτσα, Χόμες, Βαϊκάλ, Κλένια και Μπαλένια, τα υψίπεδα Μαρτανές και Γκολομπόρντα.
Οι κάτοικοι της περιοχής φημίζονται για την αντιστασιακή τους δράση, εναντίον Οθωμανών, Σέρβων και Ιταλών. Είναι γνωστές οι Μάχες της πεδιάδας του Βαϊκάλι (Απρίλιος 1465), της Γκορίτσα (1844), της Ξιξούλας (1860), η «Άνοιξη του Μούρε» (1921), κατά του στρατού του Χαϊρεντίν Πασά, κ.ά.
Το 1948, ανακαλύφθηκε χρωμίτης (μεταλλεύμα χρωμίου) στην περιοχή της πόλεως. Δύο χρόνια αργότερα, με την βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης, ξεκίνησε η εξόρυξή του. Κατασκευάσθηκε ένα εργοστάσιο για την σύνθλιψη του μεταλλεύματος. Έτσι, το χωριό εξελίχθηκε σε πόλη.[1]
ΤΩΡΑ, Αλβανοί αρχαιολόγοι έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη κοντά στην Βουλκίζα, αφού οι εντόπιοι ειδοποίησαν τις Αρχές για έναν ασυνήθιστο σωρό από πέτρινους όγκους. Όταν μια ομάδα από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας έφτασε για να ερευνήσει την τοποθεσία, στο χωριό Στρίκτσαν, της κοινότητας Ζερκαν, κοντά στα σύνορα με το κράτος των Σκοπιων, εντόπισε τα ερείπια ενός μνημειώδους αρχαίου τάφου, του μοναδικού που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Αλβανία. Με διαστάσεις 9 Χ 6 μ., ο υπόγειος ταφικός θάλαμος πιστεύεται ότι χρονολογείται στον 3ο ή 4ο αιώνα μ.Χ., όταν η περιοχή ήταν μέρος της ρωμαϊκής επαρχίας του Ιλλυρικού. Η υπόγεια κατασκευή είχε μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες, χαραγμένες με ελληνικά γράμματα. Μόλις οι αρχαιολόγοι μπήκαν στον τάφο, ανακάλυψαν μια επιγραφή γραμμένη στα ελληνικά, που καταγράφει ότι ένας άνδρας ονόματι Γελιανός ήταν κάποτε θαμμένος μέσα. Αν και ο τάφος είχε λεηλατηθεί τουλάχιστον δύο φορές, οι ερευνητές ανέσυραν αντικείμενα όπως μαχαίρια, γυάλινες πλάκες και ένα κομμάτι ύφασμα κεντημένο με χρυσό νήμα, υποδεικνύοντας ότι ο Γελιανός ήταν πιθανότατα ένα πλούσιο μέλος των ανώτερων τάξεων.
ΠΗΓΗ: «Wealthy ancient Roman’s tomb discovered in Albania», Reuters, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.9.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Κουντσεφ Β. «Μακεδονία. Εθνογραφία και Στατιστική», Σόφια, Βουλγαρική Λογοτεχνική Εταιρεία, 1900.
- Λεκακης Γ. «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».
- «Historiku», Bashkia Bulqizë.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Υπάρχουν σημαντικές πηγές χρωμίου. Το ορυχείο στηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας της περιοχής. Αλλά με την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος (1991), η παραγωγή σταμάτησε και οι περισσότεροι εργάτες απολύθηκαν. Έγιναν αρκετές εκρήξεις αερίου από το 1992 (μία με θανατηφόρο αποτέλεσμα). Και διαρροές φυσικού υδρογόνου, που πιθανώς σχηματίσθηκαν από οφιόλιθους που παγιδεύτηκαν μέσα σε ένα φράγμα.
[2] βουλγ. ρέκα < αρχαίο ελληνικό ρήμα ρέω, ρυάκι, ρέμα, κλπ. Μεγάλος Ποταμός / Μέγα Ρέμα. Με αυτό το όνομα είναι γνωστός ένας ποταμός στα Σκόπια (λέγεται και Τρέσκα). Αλλά και ένα τμήμα της επαρχίας Reka, του ιδίου κρατιδίου. Μέγα Ρέμα ήταν το παλιό όνομα του χωριού Ροδοχώρι Ημαθίας.
μνημειωδης αρχαιος ταφος, αρχαια ελληνικη επιγραφη Βορειος ηπειρος μοναδικος Λεκακης μνημειο αρχαιοι ταφοι αρχαιες ελληνικες επιγραφες, βορεια Μπουλκιζα Bulqizë, Bulqize, Bulqiza πολη βορειοανατολικη Αλβανια, 41ος παραλληλος δημος κομητεια Διβρης παραφραση Dibër Diber γενετειρα του ελληνα ηρωα Καστριωτη αλβανικα Σκεντερμπεης πρωτευουσα Επισκοπη ονομα πρωτη φορα 15ος αιωνας 1467 μΧ στατιστικα στοιχεια Βουλκιζα Ελληνικη Γκρικα Μαντε Γκολεμα Ρεκα εθνογραφικος Χαρτης Βιλαετι Μοναστηρι Μπιτολα Χαρτογραφικο Ινστιτουτο Σοφιας, σοφια 1901 αλβανικο χωριο καζας Ντεμπαρ, σαντζακι σανδζακι 1915, Α Παγκοσμιος Πολεμος χωριο Βασιλειο της Βουλγαριας βουλγαρικη περιφερεια Διβρη βουλγαρικα ψηλα βουνα ετυμολογια volcano Βολκανο ηφαιστειο Βουλκα νησος του Ηφαιστου, θεος Ηφαιστος Βαλχανος Διας, ζευς ηφαιστεια Βαλκανια υψηλοτερο βουνο υψος ψηλες κορφες βουνα Αλλαμαν Κρεστε βουνο Λοπα, Αλαμαν Allaman Kreshtë Kreshte Lopa, Dhokzit kaptina κοιλαδα ποταμος Μαυρος Δρινος οκτσουν, παραποποταμος Τσερενετς αναγλυφο, κοιλαδες Ζογκγια Μαρτανες, οροπεδιο Γκολομπορντα, πεδιαδα Γκιοριτσα, Χομες, Βαικλ, Κλενια Μπαλενια, υψιπεδο κατοικοι αντισταση Οθωμανοι Σερβοι Ιταλοι Οθωμανικη Αυτοκρατορια Σερβια Ιταλια Μαχες Βαικαλι βαικαλη Απριλιος 1465 Γκοριτσα 19ος 1844 Ξιξουλα 1860 ανοιξη του Μουρε» 20ος 1921 στρατος Χαιρεντιν Πασας 1948, χρωμιτης μεταλλευμα χρωμιου ΕΣΣΔ Σοβιετικη ενωση ρωσια εξορυξη εργοστασιο συνθλιψη Αλβανος αρχαιολογος εκπληκτικη ανακαλυψη σωρος πετρινος ογκος αρχαιολογια Στρικτσαν / Strikçan STRIKCAN, κοινοτητα ζερκαν Zerqan, συνορα Σκοπια, ερειπια διαστασεις υπογειος ταφικος θαλαμος 3ος 4ος αιωνας μΧ ρωμαικη επαρχια Ιλλυρικου Ιλλυρικο Ιλλυρια υπογεια κατασκευη ασβεστολιθικη πλακα χαραγμενα ελληνικα γραμματα επιγραφη ελληνικος ανδρας Γελιανος λεηλασια αρχαιοκαπηλια αντικειμενα αρχαιο μαχαιρι γυαλινη υφασμα κεντημενο κεντημα χρυσο νημα, χρυσονημα χρυσοκλωστη πλουσιος ανωτερη ταξη Μακεδονια εθνογραφια στατιστικη Βουλγαρικη Λογοτεχνικη Εταιρεια, 1900 πηγες ορυχειο ορυχεια χρωμιο οικονομια κομμουνιστικο καθεστως κομμουνισμος 1991 παραγωγη εργατες απολυση εκρηξη αεριου αεριο 1992 θανατηφορος διαρροη φυσικου υδρογονου, φυσικο υδρογονο οφιολιθος ρηγμα φραγμα Μεγαλος Ποταμος Τρεσκα επαρχιας ρεκα κρατιδιο σκοπιων μεγα ρεμα Ροδοχωρι Ημαθιας ημαθια
