Του Γιώργου Λεκάκη
Στα Ψαρά της Χίου ευρέθη μια ανάγλυφη μαρμάρινη επιτύμβια στήλη, του 1ου αιώνα μ.Χ. – προφανώς από αρχαίο τάφο.
Είναι φιλοτεχνημένη από ειδικό υλικό, από λευκό μάρμαρο!
Έχει διαστάσεις: Πλάτος: 28 εκατ. Ύψος: 50 εκατ. Βάθος: 7 εκατ.
Η επιγραφή γράφει στα ελληνικά: ΗΡΑΚΛΑ ΧΡΗΣο ΙΕ = Ηρακλής ο υιός του Χρήσου.
Εικονίζει έναν νεαρό άνδρα, με κοντό περίζωμα, να περπατά χαλαρά προς τα δεξιά, αλλά γυρίζει τους ώμους του σχεδόν αντίθετα προς την επιφάνεια της στήλης, καθώς κρατά ένα ένα ψάρι πιασμένο με τρίαινα – καμάκι. Είναι ψαράς. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ, ΕΔΩ. Ένα μικρό, γυμνό αγόρι (ίσως ο γιος ή ο μικρός αδελφός του) τρέχει προς το μέρος του, κρατώντας έναν λαγό, με το κεφάλι προς τα κάτω, όσο το δυνατόν υψηλότερα.
Η στήλη είναι πλαισιωμένη με αέτωμα, επάνω από επιστύλιο. Αέτωμα με στρογγυλεμένα ακρωτήρια. Στο αέτωμα μια στρογγυλή ασπίδα ανάμεσα σε κυματιστές έλικες, ίσως οφθαλμός ή ήλιος με ακτίνες ή φίδια, κάθε μία με ένα άνθος στις τρεις κοιλότητές της.
Το εύρημα φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου (αρ. ευρ. 277), αλλά δυστυχώς στις αποθήκες του.
Και το ερώτημα είναι απλό:
- Αυτό το τόσο σημαντικό ευρημα, που συνάδει και με το όνομα του νησιδίου των Ψαρών, και πολύ σημαντικό για να γνωρίζουμε την γλώσσα και την γραφή που χρησιμοποιείτο τότε στα Ψαρά, πότε θα επαναπατρισθεί στα Ψαρά, όπου και ευρέθη; Και όπως επιστημονικώς πρέπει; Κι αυτό γεννά ένα δεύτερο ερώτημα: Πότε επί τέλους θα γίνει ένα Αρχαιολογικό Μουσείο στα Ψαρά, με όλα τα ευρήματα της νήσου – και είναι πολλά – ούτως ώστε να αποκτήσει το μικρονήσι κι άλλο ένα σημείο ενδιαφέροντος – στα πολλά που έχει – για τους επισκέπτες – τουρίστες του; Χρήματα για να αναστηλωθούν τζαμιά, έχουμε… Για να φτιάξουμε αρχαιολογικά μουσεία, δεν έχουμε;;;
Από εκεί και πέρα, εγείρονται άλλα σημαντικά λαογραφικά ερωτήματα:
- Εξακολουθεί στο νησί το βαπτιστικό όνομα Ηρακλής;
- Εξακολουθεί στο νησί το επίθετο Χρησός – ή κάποια παραλλαγή του;
Οι άλλες δυο γνωστές επιτύμβιες στήλες των Ψαρών, είναι:
- Πλάκα με αέτωμα, ακρωτήρια που δεν στέκονται ανεξάρτητα, ρόδακας στο τύμπανο, ακρωτήρια σε σχήμα ανθέμιου με σπειροειδή φύλλα και ένα άνθος σε σχήμα αστεριού πάνω από κάθε κλίση. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου, στην αποθήκη, αρ. ευρ. 276. Και
- Αγόρι σε πρόσοψη, κρατά ένα τσαμπί σταφύλι στο χαμηλωμένο δεξί του χέρι, επάνω από ένα πουλί. Ο μανδύας του, με ένα μεγάλο μολύβδινο βάρος, πέφτει πάνω από το υψωμένο αριστερό του χέρι, έχοντας σταυρώσει το σώμα του σχεδόν οριζόντια. Στήλη σε μορφή ναΐσκου, με αέτωμα σε παραστάδες με απλά κιονόκρανα· η βάση είναι στρογγυλεμένη σε κόγχη. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου, αρ. ευρ. 715, επίσης στην αποθήκη.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.1999.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Pfuhl – Möbius «Die ostgriechischen Grabreliefs / Τα ανατολικά ελληνικά ανάγλυφα», Bd. II (Μάιντς, 1979), 280, κατ. αρ. 1128, πιν. 170, Zenon.
- Γ. Παναγιωτάτου-Χαραλάμπους «Αρχαιογνωσία», τ. 5, 1987/1988, 37, αρ. κατ. 576, πίν. 1 β.
αρχαιος ψαρας, Ψαρα Χιου Ηρακλης Λεκακης αρχαια αναγλυφη μαρμαρινη επιτυμβια στηλη, 1ος αιωνας μΧ ταφος λευκο μαρμαρο ελληνικη επιγραφη ελληνικα ΗΡΑΚΛΑ ΧΡΗΣΟ ΙΕ υιος Χρησου εικονα νεαρος ανδρας, κοντο περιζωμα, ψαρι τριαινα – καμακι ΑΛΙΕΙΑ μικρο, γυμνο αγορι λαγος κεφαλι αλιεια αετωμα, επιστυλιο στρογγυλεμενο ακρωτηριο στρογγυλη ασπιδα κυματιστη ελικα, ελιξ ματι οφθαλμος ηλιος ακτινες ακτινα φιδι οφις ανθος κοιλοτητα ευρημα αρχαιολογικο Μουσειο Χιου αποθηκη σημαντικο ευρηματα νησιδιο Ψαρων, γλωσσα γραφη επαναπατρισμος αρχαιολογια μικρονησι τουρισμος αναστηλωση τζαμια αρχαιολογικα μουσεια, λαογραφια βαπτιστικο ονομα επιθετο Χρησος αρχαιες επιτυμβιες στηλες πλακα ακρωτηρια ροδακας τυμπανο, σχημα ανθεμιο σπειροειδη φυλλα ανθος αστερι αγορι τσαμπι σταφυλι σταφυλια πουλι μανδυας μεγαλο μολυβδινο βαρος, σωμα ναισκος παρασταδα κιονοκρανο βαση στρογγυλεμενη κογχη ανατολικα ελληνικα αναγλυφα Μαιντς, Παναγιωτατου Χαραλαμπους παραλλαγη βαφτιστικο βαφτιστικα βαπτιστικα ονοματα ψαρων επιθετα
