Του Γιώργου Λεκάκη
Η Βαΐα επήρε το όνομά της από τον Βαῖο (> Βαίο[1]), τον πηδαλιούχο του πλοίου του Οδυσσέα[2] – βλ. «Οδύσσεια» Ομήρου – ο οποίος θάφτηκε κοντά στην νυν Νάπολι στον 40ό παράλληλο [40°49′00″N 14°04′11″E]. Αναφέρεται από τον Σίλιο Ιταλικό ως «sedes Ithacesia Baii» (= έδρα της ιθακησίας Βαΐας) επειδή ιδρύθηκε από τον Βαίο.[3] Ο παρακείμενος «Κόλπος Βαϊανός» (λατινικά: Sinus Baianus) επήρε το όνομά του από την πόλη Βαΐα. Ο κάτοικος ή ο καταγόμενος εξ αυτής, ελέγετο Βαϊανός > Βαγιανος, κλπ. Σήμερα αποτελεί το δυτικό τμήμα του κόλπου του Ποτσουόλι.
Η ελληνική πόλις αργότερα ονομάσθηκε Φιλόπολις, επειδή ήταν μια πόλη αφιερωμένη στην θεά του έρωτα και της φιλίας, Αφροδίτη των Ελλήνων.[4]
Για αιώνες, το παραθαλάσσιο θέρετρο Βαΐας / Baiae / Baia, στον Κόλπο της Νάπολης, στα Φλεγραία Πεδία, όπως τα έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, ήταν το ορμητήριο των πλουσίων και διάσημων της Ρώμης. Ευρίσκεται περίπου 150 μίλια νότια της πρωτεύουσας, πολλοί από τους πλουσιότερους πολίτες της Ρώμης, συμπεριλαμβανομένων αρκετών αυτοκρατόρων, έκτισαν εκεί επαύλεις[5], για να ξεφύγουν από την καυτή ζέστη της πόλεως και να απολαύσουν τα θειούχα νερά της περιοχής.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του χώρου σήμερα βρίσκεται βυθισμένο κάτω από την θάλασσα και διατηρείται ως ένα εντυπωσιακό υποβρύχιο αρχαιολογικό πάρκο, καθώς η σεισμική και ηφαιστειακή (εξ ου και Φλεγραία) δραστηριότητα της περιοχής έχει προκαλέσει βύθιση της ακτογραμμής έως και 9 μ.! Οι Ιταλοί έχουν αξιοποιήσει τουριστικά την θαλάσσια περιοχή ως θαλάσσιο καταδυτικό πάρκο με το όνομα Baia Underwater Park.
Προσφάτως, μια ομάδα αρχαιολόγων δυτών εντόπισε ένα πολυτελές συγκρότημα λουτρών, περίπου 3 μ. κάτω από την επιφάνεια, σε μια περιοχή γνωστή ως Portus Iulius. Κατέγραψαν περίτεχνα ψηφιδωτά, ίχνη τοιχογραφιών και ένα δωμάτιο που κάποτε θα λειτουργούσε ως «λακωνικό» – δηλ. αυτό που λέμε σήμερα… «σάουνα» (laconicum). Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα ερείπια ευρίσκονται σε μια περιοχή όπου ο διάσημος Ρωμαίος πολιτικός και ρήτορας, Κικέρων, είχε την έπαυλή του, και πιστεύουν ότι το συγκρότημα λουτρών μπορεί να ήταν μέρος της εκτεταμένης περιουσίας του στην Βαΐα.
Ας σημειωθεί επίσης πως πλήρως βυθισμένο στο νερό είναι και:
- το αρχαίο ελληνικό νυμφαίο, ίδρυμα του αυτοκράτορα Κλαύδιου, τα γλυπτά του οποίου έχουν μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φλεγραίων Πεδίων, το οποίο στεγάζεται στο Αραγωνέζικο Καστρο της Νεάπολης. Στο εσωτερικό του είναι ορατή μια αναπαράσταση του νυμφαίου, που ανακαλύφθηκε στα νερά της Πούντα Επιτάφιο, η οποία απεικονίζει το ομηρικό επεισόδιο του Οδυσσέα, με την βοήθεια ενός συντρόφου (πιθανώς του Βάιου), να προσφέρει κρασί στον Κύκλωπα.
- ο μεγάλος Ναός της Αρτέμιδος,
- ο Ναός του Ερμή,
- ο Ναός της Αφροδίτης, και
- αρκετές θολωτές κατασκευές.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. «Phlegraean Fields, submerged thermal environment resurfaces: possibly the baths of Cicero’s villa», Finestre sull’Arte, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.8.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Επισημως λέγεται πως το βαπτιστικό όνομα Βάιος, εκ σκοπίμου παραπλανήσεως, προέρχεται από την… Κυριακή των Βαΐων!!!
[2] Με τον Οδυσσέα και την Οδύσσεια συνδέονται και άλλα κοντινά μέρη της περιοχής, όπως στο ακρωτήριο Μιζένο. – βλ. Στράβων «Γεωγραφία» (V,4,6). Ευρέθησαν ευρήματα μυκηναϊκής εποχής, και κεραμικά στην κοντινή νήσο Πιθηκούσες – νυν Ίσκια.
[3] Ο οικισμός αναφέρεται επίσης με το όνομα Aquae Cumanae («Κυμαία Ύδατα»), το 178 π.Χ. – δηλ. της αρχαίας ελληνικής αποικίας των Κυμαίων Ευβοέων, Κύμης.
[4] Βλ. Μπ. ντι Νεόκαστρο, χρονικογράφος από την Μεσσήνη (13ος αι. μ.Χ.) «Historia sicula».
[5] Εκ του Έλληνα Βάιου και εκ της Βαΐας, κάθε πολυτελής παραλία του κόσμου λέγεται bay.
αρχαια βυθισμενα ερειπια θαλασσα επαυλη του Κικερωνα Κικερωνος Κικερων Βαια Βαιος Βαιαι Βαιες πηδαλιουχος πλοιο Οδυσσεας Οδυσσεια Ομηρου ομηρος Ναπολι 40ος παραλληλος Σιλιος Ιταλικος sedes Ithacesia Baii Κολπος Βαιανος λατινικα Sinus Baianus ονομα πολη Ποτσουολι κατοικος καταγωγη Βαιανος Βαγιανος ελληνικη πολις μετονομασια Φιλοπολις, Φιλοπολη αφιερωμενη θεα ερωτας φιλια αφροδιτη αρχαιοι Ελληνες παραθαλασσιο θερετρο Βαιας / Baiae / Baia, Νεαπολη Φλεγραια Πεδια, ορμητηριο πλουσιοι διασημοι Ρωμαιοι Ρωμη πρωτευουσα πλουσιοτεροι πολιτες Ρωμης, αυτοκρατορας αρχαιες επαυλεις καυτη ζεστη θειουχα ιαματικα νερα υδατα ιαματικες πηγες αρχαιολογικος χωρος βυθισμενος εντυπωσιακο υποβρυχιο αρχαιολογικο παρκο, σεισμος ηφαιστειο βυθιση ακτογραμμη Ιταλοι αξιοποιηση τουρισμος θαλασσιο καταδυτικο παρκο Baia Underwater Park αρχαιολογια δυτης πολυτελες συγκροτημα λουτρων, λουτρο λουτρα πορτους ιουλιους Portus Iulius ψηφιδωτο τοιχογραφια δωματιο λακωνικο σαουνα laconicum διασημος ρωμαιος πολιτικος ρητορας, συγκροτημα περιουσια βυθισμενο αρχαιο ελληνικο νυμφαιο, ιδρυμα αυτοκρατωρ Κλαυδιος γλυπτικη αρχαιολογικο Μουσειο Φλεγραιων Πεδιων, Αραγωνεζικο Καστρο Αραγωνεζοι Αραγωνια αναπαρασταση Πουντα Επιταφιο, ομηρικο επεισοδιο Οδυσσευς προσφορα κρασι Κυκλωπας κυκλωψ θολωτη κατασκευη μεγαλος Ναος αρτεμιδος, αρτεμιδας αρτεμιδα αρτεμις αρτεμη Ερμη ερμης Αφροδιτης βαφτιστικο βαπτιστικο ονομα Βαιος, ετυμολογια ονοματος βαγιος Κυριακη των Βαιων ακρωτηριο Μιζενο Στραβων ευρημα μυκηναικη εποχη κεραμικη νησος νησι Πιθηκουσες ισκια οικισμος Aquae Cumanae Κυμαια υδατα κυμη ευβοια 2ος αιωνας 178 πΧ Νεοκαστρο, χρονικογραφος Μεσσηνη 13ος μΧ ιστορια πολυτελης παραλια bay
