Του Γιώργου Λεκάκη
Η τοποθεσία είναι ασυνήθιστη… Δεν περιέχει κανένα στοιχείο για εστίες ή μόνιμες κατοικίες… Αλλά αποτελείται από μια σειρά από μοναχικές πέτρες, υπαίθριους δημόσιους περιβόλους και τουλάχιστον 95 μεγαλιθικούς τάφους (ντολμέν)…. Αυτοί χρονολογούνται στο τέλος της Εποχής του Χαλκού και στην αρχή της Εποχής του Χαλκού, μια περίοδο κατάρρευσης του μυκηναϊκού ελληνικού πολιτισμού, κατά την οποία μεγάλα πόλεις και χωριά εγκαταλείφθηκαν σε όλον σχεδόν τον κόσμο, το εμπόριο μειώθηκε και οι ναοί εξαφανίστηκαν…
Το Μουράιγκατ[1] είναι ένας προϊστορικός αρχαιολογικός χώρος στην αρχαία ελληνική Μήδαβα[2] – στην έκταση της νυν Ιορδανίας, κοντά στην κοιλάδα του Ιορδάνη ποταμού – με αρχαιολογικά ευρήματα που χρονολογούνται από την Νεολιθική (10.000 χρόνια πριν από σήμερα) έως και την Ισλαμική Περιοδο (1500 μ.Χ.)!.Αποτελείται από μια σειρά λόφων, με διάφορα αρχαιολογικά χαρακτηριστικά, όπως ντολμέν, σπήλαια, μονηρεις λιθους / φαλλόσχημα μενίρ (παρακάτω φωτο) ορθόπετρες και πετρόκυκλους… Για όλα αυτά λέγεται και το «Στόουνχεντζ της Ιορδανίας»…
Το Μουράιγκατ βρίσκεται στο κυβερνείο της Μήδαβας, 3 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλεως Μήδαβα, κρυμμένο στους ασβεστολιθικούς λόφους του Βάντι Μουράιγκατ, κοντά στο Μάιν και στο Βάντι Ζάρκα-Μάιν. Στα βόρεια και νότια υπάρχουν ενεργά λατομεία ασβεστόλιθου…
Η πρώτη τεκμηριωμένη μαρτυρία για το Μουράιγκατ προέρχεται από τις αναφορές ταξειδιωτών στην περιοχή τον 19ο αιώνα μ.Χ.. Ως «ταφικά μνημεία» περιγράφονται από τους Irby και Mangles (1817-1818) και τον Cl. Reignier Conder (1881), ο οποίος περιγράφει την τοποθεσία και ως εξής: «όλα ήταν αλειμμένα με λάδι ή αίμα ή άλλο παχύρρευστο υγρό»…
Την δεκαετία του 1930, ήρθε εδώ μια ερευνητική ομάδα σταλμένη από τον πάπα (το Παπικό Ινστιτούτο). Αργότερα, οι ο T. P. Harrison (δεκαετία 1990) και St. Savage (1999 – 2001).
Ο κεντρικός λόφος αυτού του αρχαιολογικού χώρου περιέχει τα υπολείμματα πέτρινων κατασκευών, που αποτελούνται από τοίχους, ορθοστάτες, όρθιες πέτρες, με συνοδευτικές επιφάνειες από βότσαλα. Αυτές οι πέτρες είναι ευθυγραμμισμένες σε σχήμα πετάλου, μαζί με άλλα ορθογώνια στοιχεία. Πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για τελετουργικούς σκοπούς. Ο χώρος περιέχει επίσης πιθανές οικιακές κατασκευές.
Τα ντολμέν είναι κατασκευασμένα από μεγάλες πέτρινες πλάκες. Οι χωροι με ντολμέν ευρίσκονται γύρω από τον κεντρικό λόφο, κατά μήκος 7 βραχωδών ανδήρων. Οι περισσότερες από τις πλάκες είναι λείες στην εσωτερική όψη και φθαρμένες στο εξωτερικό. Αυτά τα ντολμέν μάλλον χρησιμοποιούνταν για ταφές.
Ένα από τα διάσημα χαρακτηριστικά του Μουράιγκατ είναι η ορθοπετρα Χατζρ αλ-Μανσούμπ.
Η ανασκαφή στο Μουράιγκατ έχει αποκαλύψει ορισμένα μικρότερης κλίμακας κτήρια, τοίχους και λάκκους με πέτρινη επένδυση, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Ορισμένα από αυτά επικαλύπτονται από τοίχους και ορθοστάτες της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Ορισμένες από τις κατασκευές της Εποχής του Χαλκού χωρίστηκαν από πλημμύρες… Άλλα ευρήματα περιλάμβαναν λίθινα εργαλεία, ένα πιθανό οστέινο εργαλείο και μια σειρά από κεραμικά αγγεία, συμπεριλαμβανομένου ενός αγγείου με πολλές λαβές, που χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μήδαβας. Η κεραμική που βρέθηκε στην περιοχή είναι τόσο μεγάλη, που υποδηλώνει την χρήση της για την προετοιμασία φαγητού για μεγάλο αριθμό ανθρώπων – πιθανώς πανηγυριού – και πιθανότατα είναι οικιακή.
Στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού δεν διέθετε ισχυρή πολιτική οργάνωση. Άρα είχε χρήση για τελετουργίες. Δεν είναι ένας οικισμός, αλλά τελετουργικός χώρος.
Δυστυχώς όμως, κινδυνεύει ήδη από την δεκαετία του 2000, με πλήρη καταστροφή, λόγω της ραγδαίας επέκτασης της λατομικής δραστηριότητος…
ΤΩΡΑ, αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης αποκάλυψαν ότι το μεγάλο τελετουργικό συγκρότημα 5.000 χρόνων στο Murayghat της Ιορδανίας, παρέχει νέες πληροφορίες για μια σημαντική μεταβατική περίοδο στην ανθρώπινη ιστορία της περιοχής. Ίσως να χρησίμευε ως κεντρικός τόπος συγκέντρωσης, κάτι σαν βουλή / βουλευτήριο (παραπάνω φωτο), δηλαδή, των λαών που επηρεάσθηκαν από αυτές τις βαθειές αλλαγές. Μπορεί να συγκεντρώνονταν για τελετουργικές εορτές, για να τιμήσουν τους νεκρούς και να συζητήσουν την καλύτερη πορεία δράσης τους για την καταπολέμηση των αυξανόμενων κλιματικών και κοινωνικών αλλαγών.
ΠΗΓΗ: S. Kerner «Dolmens, standing stones and ritual in Murayghat», Levant, 28.7. 2025. https://doi.org/10.1080/00758914.2025.2513829. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.7.2025.
- Έργο Ritual Landscape of Murayghat, το οποίο διευθύνει η δρ. Σ. Κέρνερ του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης από το 2014.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Kerner S. “Murayghat”. Madaba Regional Archaeological Museum. Και “Murayghat (2016-2017)”, Archaeology in Jordan, 2018. Και “Murayghat (2018-2019)”. Archaeology in Jordan, 2020.
- Kerner S., κ.ά. “The 2014 season in the “Ritual Landscape of Murayghat” project”, Hawliyyat Da’irat Al-Athar Al-‘Ammath / Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 2017.
- Savage St. H. “Jordan’s Stonehenge: The Endangered Chalcolithic/Early Bronze Age Site at Al-Murayghât – Hajr al-Mansûb” στο The Digital Archaeological Atlas of the Holy Land, University of California San Diego.
- Steimer-Herbet T. “Book review: Jamie A. Fraser, Dolmens in the Levant”, Paléorient (45–2): 258–262, doi:10.4000/paleorient.1012, www.openedition.org , 2019.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αλ-Μουραϊγάτ ή ελ-Μεγκεϊράτ, ελ-Μαρεϊγάτ / Μουγκεϊράτ.
[2] Νυν Μάνταμπα / Madaba, στον 31ο παράληλλο [31°43′N 35°48′E].
αρχαια αρχαιοτερη αρχαιοτερο βουλη 5.000 χρονων χρονια πριν ελληνικη πολη Μηδαβα, Στοουνχεντζ της Ιορδανιας κατοικηση 10.000 Λεκακης Wadi Murayghat Ma’in Wadi Zarqa-Main Hajr al Mansub Murayghat / Al-Murayghât / el-Megheirat / el-Mareighât / Mugheirat Jordan’s Stonehenge Jordan 3000 πχ Στοουνχετζ Ιορδανια 8000 ασυνηθιστη κατοικια μοναχικες πετρες, υπαιθριος δημοσιος περιβολος μεγαλιθικος ταφος ντολμεν Εποχη Χαλκου καταρρευση μυκηναικου κοσμου πολιτισμου μυκηναικος κοσμος πολιτισμος πολις χωριο εγκαταλειψη εμποριο ναος εξαφανιση Μουραιγκατ προιστορια προιστορικος αρχαιολογικος χωρος κοιλαδα Ιορδανη ποταμος ιορδανης αρχαιολογικα ευρηματα νεολιθικη ισλαμικη Περιοδος 1500 16ος αιωνας μΧ λοφος αρχαιολογια σπηλαιο ορθοπετρα πετροκυκλος Μανταμπα, ασβεστολιθος Γουαντι Μαιν βαντι Ζαρκα λατομειο ταξειδιωτης περιηγητης 19ος ταφικα μνημεια ιρμπι Irby μανγκλες Mangles 1817 1818 ρεινιερ κοντερ Reignier Conder 1881 αλειμμενα λαδι αιμα παχυρρευστο υγρο 1930, ερευνητικη ομαδα παπας παππας Παπικο Ινστιτουτο χαρισον Harrison 1990 σαβαζ Savage αρχαιολογικος χωρος πετρινη κατασκευη τοιχος, ορθοστατης, ορθια πετρα βοτσαλο πετρες ευθυγραμμιση σχημα πεταλο ορθογωνιο χρηση τελετουργια οικια πετρινη πλακα βραχος ανδηρο ταφη ορθολιθος Χατζρ αλ Μανσουμπ ανασκαφη κτηριο λακκος επενδυση, Πρωιμη επικαλυψη Μεση πλημμυρα ευρημα λιθινα εργαλεια, οστεινο εργαλειο κεραμικο αγγειο με πολλες λαβες αγγεια λαβη αρχαιολογικο Μουσειο κεραμικη φαγητο πανηγυρι πολιτικη οργανωση οικισμος, αρχαιος τελετουργικος κινδυνος 2000, καταστροφη τελετουργικο συγκροτημα μεταβατικη ανθρωπινη ιστορια κεντρικος τοπος συγκεντρωσης, βουλευτηριο, λαος αλλαγη εορτη νεκροι κλιματικη κοινωνικη Αλ Μουραιγατ ελ Μεγκειρατ, Μαρειγατ / Μουγκειρατ Μανταμπα / Madaba, 31ος παραληλλος
