Του Γιώργου Λεκάκη
Οι Λετρίνοι / Λέτρινα ήταν αρχαία πόλις της Πισσάτιδος Ηλείας. Θεωρητικά επί αυτής έχει οικοδομηθεί η πόλις Πύργος, πρωτεύουσα του νομού Ηλείας[3]. Δήμος Λετρίνων ονομαζόταν μέχρι την δεκαετία του 1980. Επώνυμος και οικιστής ήταν ο Λετρεύς, ο υιός του Πέλοπος. Υπήρχε μια παράδοση, που έλεγε ότι τα ιερά οστά του Πέλοπα ήταν απαραίτητα, σύμφωνα με το μαντείο των Δελφών, για να κατακτήσουν οι Αχαιοί την Τροία και βρίσκονταν στην Λετρίνη. Κτισμένη πάνω στην Ιερά Οδό Ήλιδος – Ολυμπίας. Απείχε 180 στάδια από την Ήλιδα, κοντά ήταν σε μια λιμνοθάλασσα, που απείχε 6 στάδια. Στην πόλη υπήρχε φημισμένα ιερόν της Αλφειαίας Αρτέμιδας με άγαλμα της θεάς. Η ίδια η θεά Άρτεμις κατέφυγε στην πόλη, όταν την κυνηγούσε ερωτευμένος ο Αλφειός, με την μορφή κυνηγού – ο γεωμυθος δηλοί κάποια πλημμύρα του ποταμού. Η θεά ξέφυγε, αφού αναμείχθηκε ανάμεσα στις νυμφες, που τελούσαν κάποια ολονύκτια τελετουργια… Πριν από αυτό, η θεά τις είχε βάλει να αλείψουν το πρόσωπο τους με πηλό… Στα περίχωρα υπήρχε το άλσος της Αλφειωνίας / Αλφειούσης Αρτέμιδος, με ναό της θεάς, τον οποίο κοσμούσαν ζωγραφικοί πίνακες των Κορίνθιων ζωγράφων Κλεάνθη και Αρήγοντα. Ο πρώτος ζωγράφισε την άλωση της Τροίας και την γέννηση της θεάς Αθηνάς, ενώ ο δεύτερος την Άρτεμη μεταφερόμενη από γρύπα. Ο ναός που αναφέρει ο Παυσανίας ευρίσκεται στον Άγιο Ιωάννη, στον δρόμο Πύργου – Κατάκολου, ανάμεσα σε πολλά θραύσματα αρχαιοτήτων. Στις αρχές του 19ου αιώνα ευρέθη και ένα τμήμα ενός μεγάλου αγάλματος. Αναφέρεται η Τριφυλία Λετρίνων, Αμφιδόλης και τις Μαργανεων. Μαζί με αρκετές από τις άλλες πόλεις, τις εξαρτώμενες από την Ήλιδα, ενώθηκε με τον Σπαρτιάτη βασιλιά Άγι Β’ , όταν αυτός εισέβαλε στα εδάφη της Ηλείας. Οι Ηλείοι αναγκάστηκαν να παραδώσουν την κυριαρχία των Λετρίνων, με ειρήνη που σύναψαν με τους Σπαρτιάτες (400 π.Χ.). Αργότερα, οι κάτοικοι των Λετρίνων αποτέλεσαν μέρος του σπαρτιατικού στρατού στην Μάχη της Νεμέας (394 π.Χ.). – ΠΗΓΗ: Παυσανίας ΣΤ΄, 22,8-11.[1]. Στράβων[2]. Παυσανίας. Λυκόφρων, “Αλεξ.” 53-55. Ξενοφών “Ελληνικά” III,2,26. III, 2,29-30. IV,2,16. W. M. Leake. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλάδος περιηγησις”.
Στον παραπάνω χάρτη, του 1786, διακρίνονται δυο πόλεις με το όνομα ΠΥΛΟΣ: Μία βόρεια και μία νότια της Ολυμπίας. Η βορεια Πυλος είναι νοτια της Ηλιδος και η νοτια Πυλος είναι βορεια του Λεπρεου. Καμμιά σχέση με την σημερινη πολη Πυλος Μεσσηνιας.
Η προκήρυξις του Δημάρχου των Λετρίνων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896:
Δημοσιεύομεν ώδε την προκήρυξιν του Δημάρχου Λετρίνων κ. Ι. Κρεστενίτου περί των προσεχών Ολυμπιακών αγώνων, την οποίαν διαπνέει φιλοπατριωτισμός και ακραιφνές αίσθημα εθνικόν. Την προκήρυξιν ταύτην ας λάβωσιν ως υπόδειγμα και οι λοιποί δήμαρχοι του Κράτους και τοιαύτα τονίζοντες θούρια, ας προκαλέσωσι την συνδρομήν των συνδημοτών των υπέρ έργου, όπερ θέλει επιδράσει τα μάλα επί της εθνικής ημών υπολήψεως:
Αριθ. 392. ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΛΕΤΡΙΝΩΝ
Συνδημόται!
Έξωθι της πόλεως ημών εύρηνται τα κειμήλια της αρχαίας Ολυμπίας τα συντρίμματα της οποίας επέχωσαν αι δύο θεότητες της εποχής εκείνης ο Αλφειός και ο Κλάδεος, ανεκάλυψε δ’ ημίν η γενναιοδωρία του Γερμανικού έθνους κεντρισθείσα υπό ενθουσιώδους μελετητού της αρχαίας της Ελλάδος δόξης. Εκεί παρά την Άλτιν από πάσης Ελληνικής πόλεως συνεκεντρούτο ο αρχαίος αθλητικός κόσμος και επί τη απολαύσει τιμιωτάτου στεφάνου Ιεράς Αγριελαίας επεδείκνυε την ρώμην την Ελληνικήν.
Αι επιδρομαί των αλλοφύλλων συνέτριψαν τα καλά έργα των προγόνων και ενέκρωσαν τους αθλητικούς μυώνας. Των διδαγμάτων όμως της αρχαιότητος επωφελήθη ο νέος κόσμος και δια νέων Ολυμπιακών αγώνων ζητεί να αναστήσει τούτους παρακινών την ανθρωπότητα να αποβάλη την τρυφήν και τας ηδονάς εις άς περιέπεσε, να ζητήση δε το κάλλος του σώματος και της ψυχής εν τη σκληραγωγία και τη γυμναστική εξασκήσει. Προς ευόδωσιν δε τούτων συνιστά νέας Ολυμπιάδας παγκοσμίους εξ ών η πρώτη ωρίσθη να τελεσθή εν Αθήναις τη πρωτευούση της ελευθέρας Ελλάδος εν ή εύρηται και ο περίδοξος της Ολυμπίας χώρος.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ, ΕΔΩ.
Προς διεξαγωγήν όμως τοιούτων αγώνων μεγάλαι απαιτούνται χρηματικαί δαπάναι άς το Κράτος εν τοιαύτη κρισίμω ευρισκόμενον οικονομική καταστάσει αδυνατεί ν’ αναλάβη. Η αποφυγή δ’ αφ’ ετέρου ήθελεν είσθαι όνειδος δια την σημερινήν Ελλάδα, και δια τούτο ο Διάδοχος του Ελληνικού θρόνου, ο λαοφιλής διάδοχος ήρπασεν ως πρωταθλητής το δίσκον και προεδρεύων προσωπικώς της εν Αθήναις επιτροπείας ζητεί την συνδρομήν των Ελλήνων από του βαθυπλούτου Τραπεζίτου μέχρι του πενεστέρου εργάτου εξ ίσου τιμών και τον οβολόν της χήρας και την πολυτάλαντον καταβολήν του εκατομμυριούχου. Εντολή δε της Α. Β. Υψηλότητος συνέστησα ενταύθα επιτροπείαν παρά τω κ. κ. Πέτρου Αυγερινού, Επ. Μεγαπάνου, Ιωάννου Σαπουντζάκη, Χ. Σακελλαροπούλου, Κ. Δημακοπούλου, και εμού όπως ζητήσωσι την συνδρομήν παντός πολίτου εμπνεομένου υπό ελληνικών αισθημάτων, ποθούντος την δόξαν της Ελλάδος και την τιμήν. Προς την επιτροπείαν ταύτην λοιπόν παρακαλώ υμάς, συνδημόται, να καταθέσητε τας εισφοράς Σας, ευελπιστών ότι θέλετε φανή αντάξιοι του μεγάλου σκοπού όν ενέχει η εν Αθήναις τέλεσις της πρώτης Ολυμπιάδος. Είπερ τις και άλλος γνωρίζων τας οικονομικάς ημών δυσχερείας, αλλά καίτοι εν τοιαύτη καταστάσει ευρισκόμενοι πιστεύω ότι θέλομεν δείξει ότι, και άρτον στερούμενοι, ως οι πρόγονοι ημών εις τα εθνικά ζητήματα θέλομεν πρωταγωνιστήσει εφ’ ώ και από τούδε διαβιβάζω τη ευμενή ευχαρίστησιν του Λαοφιλήτου ημών Διαδόχου του Ελληνικού θρόνου.
Εν Πύργω την 15 Φεβρουαρίου 1895.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΛΕΤΡΙΝΩΝ Ι. Σ. Κρεστενίτης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Ολυμπιακοι Αγωνες”.
Η πρόσκλησις του δημάρχου Πατρέων
Ο δήμαρχος Πατρέων κ. Κοντογούρης απηύθυνε την εξής πρόσκλησιν εις τα μέλη της υπό του δημ. συμβουλίου προς συλλογή εράνων υπέρ των ολυμπιακών αγώνων εκλεγείσης πενταμελούς επιτροπής.
Αξιότιμε κύριε,
Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναγγείλω υμίν, ότι το παρ’ εμοί Δημοτικόν Συμβούλιον κατά την χθεσινήν συνεδρίασιν αυτού, παμψηφεί εξελέξατο υμάς μέλος επιτροπής προς συλλογήν εράνων ανά την πόλιν ημών υπέρ των τελεσθησομένων κατά το επιόν έτος εν Αθήναις Α΄ Ολυμπιακών αγώνων, περί ών εξεδόθη η υπ’ αρίθ. 12 εγκύκλιος διαταγή του επί των εσωτερικών υπουργείου προς τας δημοτικάς αρχάς του Κράτους. Πεποιθότες ότι προθύμως θέλετε αποδεχθή την υπό του δημ. συμβουλίου ανατεθείσαν υμίν πατριωτικήν εντολήν, προκειμένου περί έργου υψίστης εθνικής σημασίας και σπουδαιότητος, αναμιμνήσκοντος την πάλαι ευκλεά αρχαιότητα και αναζωπυρούντος το προς την Ελλάδα αίσθημα του πεπολιτισμένου κόσμου, όπερ τοσούτον αγαθών πρόξενον αυτή εγένετο, και παρ’ ού πολλά έτι ελπίζει η ημετέρα πατρίς, παρακαλώ υμάς ίνα ευαρεστούμενοι προσέλθητε εις το Ημέτερον Δημαρχικόν γραφείον το προσεχές Σάββατον περί ώραν 3 μ. μ. προς κανονισμόν της περαιτέρω ενεργείας εις ήν ειμί πρόθυμος όπως παρέξω πάσαν δυνατήν συνδρομήν.
Μεθ’ υπολήψεως.
Ο Δήμαρχος Πατρέων Αριστ. Κοντογούρης.
Το δωδεκαμελές συμβούλιον των Ολυμπιακών αγώνων συνέρχεται την προσεχή εβδομάδα όπως διασκεφθή επί των υποβληθεισών ήδη εκθέσεων των διαφόρων ειδικών επιτροπών.
ΠΗΓΗ: εφημ. «Εφημερίς», 19.2.1895. Γ. Λεκακης “Ολυμπιακοι Αγωνες”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.2.2015.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] εἰ δὲ ἐλθεῖν ἐς Ἦλιν διὰ τοῦ πεδίου θελήσειας, σταδίους μὲν εἴκοσι καὶ ἑκατὸν ἐς Λετρίνους ἕξεις, ὀγδοήκοντα δὲ ἐκ Λετρίνων καὶ ἑκατὸν ἐπὶ Ἦλιν. τὸ μὲν δὴ ἐξ ἀρχῆς πόλισμα ἦν οἱ Λετρῖνοι, καὶ Λετρεὺς ὁ Πέλοπος ἐγεγόνει σφίσιν οἰκιστής: ἐπ’ ἐμοῦ δὲ οἰκήματά τε ἐλείπετο ὀλίγα καὶ Ἀλφειαίας Ἀρτέμιδος ἄγαλμα ἐν ναῷ. [9] γενέσθαι δὲ τὴν ἐπίκλησιν τῇ θεῷ λέγουσιν ἐπὶ λόγῳ τοιῷδε: ἐρασθῆναι τῆς Ἀρτέμιδος τὸν Ἀλφειόν, ἐρασθέντα δέ, ὡς ἐπέγνω μὴ γενήσεσθαί οἱ διὰ πειθοῦς καὶ δεήσεως τὸν γάμον, ἐπιτολμᾶν ὡς βιασόμενον τὴν θεόν, καὶ αὐτὸν ἐς παννυχίδα ἐς Λετρίνους ἐλθεῖν ὑπὸ αὐτῆς τε ἀγομένην τῆς Ἀρτέμιδος καὶ νυμφῶν αἷς παίζουσα συνῆν [αὐτῇ]: τὴν δὲ–ἐν ὑπονοίᾳ γὰρ τοῦ Ἀλφειοῦ τὴν ἐπιβουλὴν ἔχειν– ἀλείψασθαι τὸ πρόσωπον πηλῷ καὶ αὐτὴν καὶ ὅσαι τῶν νυμφῶν παρῆσαν, καὶ τὸν Ἀλφειόν, ὡς ἐσῆλθεν, οὐκ ἔχειν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ἄλλων διακρῖναι τὴν Ἄρτεμιν, ἅτε δὲ οὐ διαγινώσκοντα ἀπελθεῖν ἐπὶ ἀπράκτῳ τῷ ἐγχειρήματι. [10] Λετριναῖοι μὲν δὴ Ἀλφειαίαν ἐκάλουν τὴν θεὸν ἐπὶ τοῦ Ἀλφειοῦ τῷ ἐς αὐτὴν ἔρωτι: οἱ δὲ Ἠλεῖοι –φιλία γάρ σφισιν ὑπῆρχεν ἐξ ἀρχῆς ἐς Λετριναίους –τὰ παρὰ σφίσιν Ἀρτέμιδι ἐς τιμὴν τῇ Ἐλαφιαίᾳ καθεστηκότα ἐς Λετρίνους τε μετήγαγον καὶ τῇ Ἀρτέμιδι ἐνόμισαν τῇ Ἀλφειαίᾳ δρᾶν, καὶ οὕτω τὴν Ἀλφειαίαν θεὸν Ἐλαφιαίαν ἀνὰ χρόνον ἐξενίκησεν ὀνομασθῆναι. [11] Ἐλαφιαίαν δὲ ἐκάλουν οἱ Ἠλεῖοι τὴν Ἄρτεμιν ἐπὶ τῶν ἐλάφων ἐμοὶ δοκεῖν τῇ θήρᾳ: αὐτοὶ δὲ γυναικὸς ἐπιχωρίας ὄνομα εἶναι τὴν Ἐλάφιον καὶ ὑπὸ ταύτης τραφῆναι τὴν Ἄρτεμίν φασι. Λετρίνων δὲ ὅσον τε ἕξ ἀπωτέρω σταδίοις ἐστὶν ἀέναος λίμνη τριῶν που τὴν διάμετρον σταδίων μάλιστα. – ΠΗΓΗ: Παυσανίου “Ηλειακά” Β΄.
[2] πρὸς δὲ τῇ ἐκβολῇ τὸ τῆς Ἀλφειωνίας Ἀρτέμιδος ἢ Ἀλφειούσης ἄλσος ἐστὶ λέγεται γὰρ ἀμφοτέρως , ἀπέχον τῆς Ὀλυμπίας εἰς ὀγδοήκοντα σταδίους. ταύτῃ δὲ τῇ θεῷ καὶ ἐν Ὀλυμπίᾳ κατ’ ἔτος συντελεῖται πανήγυρις, καθάπερ καὶ τῇ Ἐλαφίᾳ καὶ τῇ Δαφνίᾳ. μεστὴ δ’ ἐστὶν ἡ γῆ πᾶσα ἀρτεμισίων τε καὶ ἀφροδισίων καὶ νυμφαίων ἐν ἄλσεσιν ἀνθέων πλἐῳς τὸ πολὺ διὰ τὴν εὐυδρίαν, συχνὰ δὲ καὶ ἑρμεῖα ἐν ταῖς ὁδοῖς, ποσείδια δ’ ἐπὶ ταῖς ἀκταῖς. ἐν δὲ τῷ τῆς Ἀλφειωνίας ἱερῷ γραφαὶ Κλεάνθους τε καὶ Ἀρήγοντος, ἀνδρῶν Κορινθίων, τοῦ μὲν Τροίας ἅλωσις καὶ Ἀθηνᾶς γοναί, τοῦ δ’ Ἄρτεμις ἀναφερομένη ἐπὶ γρυπός, σφόδρα εὐδόκιμοι. – ΠΗΓΗ: Στράβωνος Γεωγραφία Η΄.
[3] Οι Λετρινοι Πισατιδας, απειχε απο την αρχαια Ολυμπια, 120 σταδια. Κοντα της υπηρχε μια αεναη λιμνη τριων σταδιων. Για να την εντοπισουμε, μετρησαμε αναλυτικά σε χαρτη την αποσταση που αναφερει το αρχαιο κειμενο: 120 σταδια = 22.254 μ. (ευθεια). Αυτη αντιστοιχει με το σημερινό χωριο Αη Γιαννης Πυργου, που βρισκεται πανω στον δρομο Πυργου – Κατακολου. Απο τις γραμμες που ειναι το Κεντρο της αρχαιας πολης Λετρινοι,
νοτια κι αναμεσα απο την ακτη, υπηρχε η μικρη αεναη Λιμνη Μουρια, η οποία αποξηρανθηκε τελευταιως. Η αποσταση απο τον Πυργο μεχρι τον Αι-Γιαννη ειναι 4,5 χλμ.
Επομενως ο ΠΥΡΓΟΣ δεν ειναι χτισμενος στα ερειπια των Λετρινων. – ΠΗΓΗ: Θ. Ανδρουτσοπουλος.
Προτροπη Δημαρχος Λετρινων Ηλειας ερανος πρωτοι Ολυμπιακοι Αγωνες 19ος αιωνας μχ 1896 Λεκακης ιερα κοκκαλα ιερα οστα που ποια ειναι η αρχαια πυλος μεσηνιας μεσσηνια ηλεια Λετρινοι / Λετρινα αρχαια πολις Πισσατιδα πισσα πισσατις Ηλειας πολη Πυργος πρωτευουσα νομου Ηλειας. Δημος Λετρινων ονομα 1980 επωνυμος οικιστης Λετρευς, Λετρεας Πελοπας πελωψ παραδοση, μαντειο των Δελφων, δελφοι κατακτηση αλωση πτωση τροιας Αχαιοι Τροια Λετρινη Ιερα Οδος ηλιδος – Ολυμπιας ηλις λιμνοθαλασσα, ιερον Αλφειαια Αρτεμις αγαλμα θεα αρτεμη κυνηγι ερωτεας ερως ποταμος Αλφειος, μορφη κυνηγος μεταμορφωση γεωμυθολογια πλημμυρα ποταμι νυμφη ολονυκτια τελετουργια αλειμμα προσωπο πηλος αλσος Αλφειωνια Αλφειουσα Αρτεμη ναος διακοσμηση ζωγραφικος πινακας Κορινθιος αρχαιος ζωγραφος Κλεανθης Αρηγοντας Κορινθιοι αρχαιοι ζωγραφοι Αρηγων ζωγραφικη γεννηση γεννα Αθηνα γρυπας γρυψ Παυσανιας αγιος Ιωαννης, Κατακολο Κατακωλο θραυσμα αρχαιοτητα 19ος αιωνας μχ αγαλμα ηλειακη Τριφυλια Λετρινων, Αμφιδολη Μαργανεις πολεις, εξαρτηση σπαρτη Σπαρτιατης βασιλιας αγις Β εισβολη αρχιοι Ηλειοι κυριαρχια ειρηνη συναψη Σπαρτιατες 5ος 400 πΧ κατοικοι σπαρτιατικος στρατος Μαχη της Νεμεας νεμεα 4ος 394 Στραβων Λυκοφρων, Ξενοφων ληκ λικ Leake προκηρυξη πρωτοι Ολυμπιακοι Αγωνες 19ος 1896 προκηρυξις Κρεστενιτης φιλοπατριωτισμος ακραιφνες αισθημα εθνικο δημαρχοι του Κρατους θουριος, συνδρομη εργο εθνικη υποληψη ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ κειμηλια Ολυμπια συντριμματα επιχωση θεοτητα Κλαδεος, γενναιοδωρια γερμανικο εθνους Ελλαδα δοξα αλτις ελληνικη αθλητικος κοσμος στεφανος Ιερα Αγριελαια αγριελια ρωμη επιδρομη αλλοφυλλοι εργα προγονοι αθλητικος μυωνας διδαγμα ανθρωποτητα τρυφη ηδονη καλλος σωμα ψυχη σκληραγωγια γυμναστικη εξασκηση Ολυμπιαδα παγκοσμιος Αθηναι ελευθερη Ελλαδα περιδοξος χωρος χρηματικες δαπανες κρατος οικονομικη κατασταση ονειδος Διαδοχος του Ελληνικου θρονου, λαοφιλης επιτροπεια συνδρομη τραπεζιτης πενεστερο εργατης πενης οβολος χηρα πολυταλαντος καταβολη εκατομμυριουχος Α. Β. Υψηλοτητα υψηλοτης Αυγερινος Μεγαπανος Σαπουντζακης, Σακελλαροπουλος Δημακοπουλος πολιτης ελληνικα αισθηματα εισφορα σκοπος τελεση πρωτη α Ολυμπιας οικονομια δυσχερεια αρτος στερηση προγονοι εθνικα ζητηματα ελληνικος θρονος βασιλιας Φεβρουαριος 1895 Πατρεων Πατρων πατρα πατραι Κοντογουρης προσκληση μελη δημοτικο συμβουλιο συλλογη ερανος επιτροπη παμψηφει επιον ετος εν Αθηναις Α΄ Ολυμπιακων αγωνων, εγκυκλιος διαταγη εσωτερικων υπουργειο πατριωτικη εντολη υψιστη εθνικη σημασια σπουδαιοτητα ευκλεα πεπολιτισμενος κοσμος πατρις, Δημαρχικο γραφειο ενεργεια εκθεση εφημεριδα εφημερις 1895 πεδιο πολισμα οικηματα αλφειαια αρτεμιδα επικληση πειθω δεηση γαμος βιασμος θεος παννυχιδα παιγνιδι συνη επιβουλη απρακτος εγχειρημα Λετριναιοι αλφειαια ηλειοι φιλια ελαφιαια ελαφι θηρα γυναικα επιχωρια ελαφιον τροφη ηλειακα εκβολες αλφειωνια αλσος πανηγυρις, πανηγυρι ελαφια Δαφνια αρτεμισιο αφροδισιο νυμφαιο αλσεσις ανθεων αλεση ανθος ανθη ευυδρια ερμειο οδοι ποσειδια Κορινθια Πισατιδος, αρχαια χωριο αγιος αι Αη Γιαννης Πυργου, μικρη αεναη Λιμνη Μουρια, αποξηρανση Ανδρουτσοπουλος
