Του Γιώργου Λεκάκη
Οι Ετρούσκοι είναι Έλληνες, από το Αιγαίο και την Μικρά Ασία μας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το και ΕΔΩ.
Η ετρουσκική νεκρόπολη Banditaccia[1] στην αρχαία ελληνική Άγυλλα[2], είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της νυν έκτασης της Ιταλίας, προσφέροντας στους επισκέπτες μια σπάνια ματιά στον αρχαίο ετρουσκικό / ελληνικό πολιτισμό. Αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, που βρίσκεται μόλις μία ώρα από την Ρώμη, είναι απαραίτητη εpίσκεψη, για όποιον ενδιαφέρεται για την ιστορία, την αρχαιολογία και τα μυστήρια των πρώιμων πολιτισμών.
Εκτεινόμενη σε μια έκταση άνω των 400 εκταρίων – επισκέψιμα τα… 20! – η νεκρόπολη περιέχει 20.000 τάφους(!) τάφους, που χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα π.Χ. Αυτοί οι τάφοι, λαξευμένοι απ’ ευθείας στον βράχο από ηφαιστειακό τόφφο, αντανακλούν τις μοναδικές απόψεις των Ετρούσκων για την ζωή, τον θάνατο και την μετά θάνατον ζωή. Ο χώρος είναι δομημένος σαν «πόλη των νεκρών», με δρόμους, πλατείες, ακόμη και γειτονιές, που αντικατοπτρίζουν και την διάταξη των ετρουσκικών οικισμών.
Η Νεκρόπολις Banditaccia ξεχωρίζει για την εντυπωσιακή ποικιλία των τάφων της, που αντανακλούν τα εξελισσόμενα αρχιτεκτονικά στυλ και τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα του ετρουσκικού πολιτισμού. Αυτοί οι τάφοι ήταν κάτι περισσότερο από απλοί χώροι ταφής. Αντικατόπτριζαν τις οικιακές δομές της εποχής, υπογραμμίζοντας την πίστη των Ετρούσκων στην σημασία μιας καλά προετοιμασμένης μετά θάνατον ζωής. Ανάμεσα στα πολλά αξιοσημείωτα σημεία της είναι οι Τάφοι – Τύμβοι και οι συναρπαστικοί Τάφοι – Ζάρια, οι οποίοι προσθέτουν στην εξαιρετική ιστορική και πολιτιστική σημασία της νεκρόπολης.
Οι θαλαμωτοι τάφοι αντιπροσωπεύουν μια στροφή προς πιο μετριοπαθή, αλλά λειτουργικά σχέδια. Η απλότητα των θαλαμωτών τάφων υπογραμμίζει τις μεταβαλλόμενες ταφικές πρακτικές των Ετρούσκων, με την πάροδο του χρόνου, από το μεγαλείο των προγενέστερων τύμβων, έως την αποτελεσματικότητα των θαλάμων των λαξευμένων στον βράχο. Παρά την απλούστερη εμφάνισή τους, αυτοί οι τάφοι συχνά διαθέτουν συμβολικά γλυπτά και δομική ευρηματικότητα, αναδεικνύοντας την ευρηματικότητα των Ετρούσκων.
Οι στρογγυλοί τύμβοι είναι εμβληματικοί τάφοι σε σχήμα τρούλλου, καλυμμένοι με χώμα και βλάστηση, είναι από τους πιο εντυπωσιακούς και χαρακτηριστικούς της νεκρόπολης. Στο εσωτερικό τους, είχαν σχεδιαστεί ώστε να ομοιάζουν με ετρουσκικά σπίτια, με σκαλιστά πέτρινα έπιπλα, οροφές που μιμούνται ξύλινες δοκούς και περίπλοκα διακοσμητικά μοτίβα. Οι τύμβοι αντανακλούν την έμφαση που έδιναν οι Ετρούσκοι στην διατήρηση των ανέσεων της καθημερινής ζωής στην μετά θάνατο ζωή, προσφέροντας μια εικόνα για την προηγμένη δεξιοτεχνία και τις πνευματικές τους πεποιθήσεις.
Οι Τάφοι Dadi («Τάφοι – Ζάρια») είναι επίσης ιδιαίτερα συναρπαστικοί λόγω της μοναδικής τους διάταξης. Αυτοί οι κυβικού σχήματος τάφοι, επίσης σκαλισμένοι και κατασκευασμένοι με τοπικό τόφφο, μοιάζουν με ζάρια, γεγονός που τους δίνει το όνομά τους. Αυτό που κάνει αυτούς τους τάφους ακόμη πιο αξιοσημείωτους είναι η διάταξή τους σε ένα πλέγμα δρόμων και πλατειών, δημιουργώντας μια αστική νεκρόπολη.
Αυτός ο οργανωμένος σχεδιασμός όχι μόνον αντανακλά την αρχιτεκτονική πολυπλοκότητα των Ετρούσκων, αλλά εξυπηρετεί και έναν τελετουργικό σκοπό. Οι δρόμοι και οι πλατείες πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για νεκρικές πομπές και αναμνηστικές τελετουργίες, δημιουργώντας ένα δομημένο περιβάλλον που συμβόλιζε την ομαλή μετάβαση από την ζωή στον θάνατο. Ο σχολαστικός σχεδιασμός των Τάφων Dadi προσφέρει μια ματιά στο πώς οι Ετρούσκοι οραματίζονταν τις νεκροπόλεις τους ως επεκτάσεις των πόλεών τους για την μετά θάνατον ζωή.
Η διάταξη της «Πόλης»
Περπατώντας στην νεκρόπολη, θα παρατηρήσετε ότι σε ορισμένες νεότερες περιοχές γίνεται αμέσως εμφανές ένα αστικό σχέδιο. Οι τάφοι είναι διατεταγμένοι κατά μήκος σαφώς καθορισμένων δρόμων, ενώ μερικοί πλαισιώνονται από τάφους που ομοιάζουν με μικρά σπίτια ή οικοδομικά τετράγωνα μιας πόλης.
Αυτή η οργανωμένη διάταξη μετατρέπει τη νεκρόπολη σε μια πραγματική «πόλη των νεκρών», αντανακλώντας το περίπλοκο σύστημα πεποιθήσεων των Ετρούσκων και την αντίληψή τους για τη μετά θάνατον ζωή ως φυσική προέκταση της γήινης ύπαρξης.
Ενώ οι δρόμοι είναι πλέον κυρίως από χώμα, είναι πιθανόν να ήταν σκαλισμένοι από τόφφο κατά την ετρουσκική εποχή. Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει μια συναρπαστική λεπτομέρεια: σε ορισμένες περιοχές, μπορείτε ακόμα να δείτε αυλακώσεις φθαρμένες στην πέτρα, πιθανώς προκαλούμενες από τους τροχούς των αμαξών (αμαξοτροχιές), που έκαναν αυτές τις διαδρομές επί αιώνες. Αυτές οι άμαξες ήταν πιθανώς νεκροφόρες, μέρος των νεκρικών πομπών, μεταφέροντας προσφορές, στολίδια και τελετουργικά αντικείμενα στους τάφους και, ίσως, τους ίδιους τους νεκρούς.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της νεκρόπολης είναι η ποικιλία των σχεδίων των τάφων, που κυμαίνονται από απλούς έως μνημειώδεις τύμβους, οι οποίοι είναι μεγάλοι λόφοι, που καλύπτουν τους ταφικούς θαλάμους. Κάθε στυλ αντανακλά τις εξελισσόμενες αρχιτεκτονικές και πολιτιστικές πρακτικές των Ετρούσκων κατά την διάρκεια των αιώνων.
Μερικοί από τους πιο διάσημους τάφους που είναι ανοιχτοί στους επισκέπτες είναι οι:
- 1.Τάφος των Ανάγλυφων (Tomba dei Rilievi): Αναμφισβήτητα ο πιο διάσημος τάφος στην νεκρόπολη. Χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Ανήκε στην εξέχουσα οικογένεια Ματούνα. Αυτός ο υπόγειος οικογενειακός τάφος είναι προσβάσιμος κατεβαίνοντας μια μακριά σκάλα. Αλλά οι επισκέπτες μπορούν να δουν το εσωτερικό μόνο μέσα από ένα υάλινο παράθυρο (για προστασίας με ελεγχόμενη θερμοκρασία). Αυτό που κάνει αυτόν τον τάφο εξαιρετικό είναι τα ζωντανά ανάγλυφα από πολύχρωμο γυψομάρμαρο, τα οποία απεικονίζουν έντονα, αντικείμενα από την καθημερινή ζωή των Ετρούσκων. Σε αυτά περιλαμβάνονται οικιακά αντικείμενα όπως κανάτες, μαχαίρια, γλάστρες, ακόμη και μια γάτα που ξαπλώνει, όπλα, κράνη και μυθικά πλάσματα κοσμούν τους τοίχους, δίνοντας μια εικόνα τόσο για την οικιακή ζωή, όσο και για την πολεμική κουλτούρα των Ετρούσκων. Ο τάφος διαθέτει δύο σκαλιστές κολώνες που στηρίζουν μια αετωματική οροφή, η οποία περιβάλλεται από μια υπερυψωμένη πλατφόρμα με κορυφογραμμές, που χωρίζουν 31 νεκρικές κλίνες! Οι κόγχες στους τοίχους επέτρεπαν χώρο για επί πλέον ταφές, ενώ τα σκαλιστά σε πέτρα «μαξιλάρια» παρείχαν στον νεκρό αιώνια παρηγοριά. Αυτός ο τάφος χρησιμεύει ως μια αξιοσημείωτη επίδειξη της ετρουσκικής τέχνης και των περίπλοκων απόψεών τους για την μετά θάνατον ζωή.
- 2.Τάφος του Γείσου (Tomb of the Cornice / Tomba della Cornice): Από τον 6ο αιώνα π.Χ. Επήρε το όνομά του από το περίφημο ραβδωτό γείσο που τυλίγεται γύρω από τους τοίχους του προθαλάμου. Μπαίνοντας, οι επισκέπτες θα παρατηρήσουν δύο πέτρινους θρόνους, με σκαλιστά υποπόδια, που βρίσκονται εκατέρωθεν της κύριας εισόδου. Αυτοί οι θρόνοι πιστεύεται ότι εξυπηρετούσαν έναν τελετουργικό σκοπό, πιθανώς για μέλη της οικογένειας ή ιερείς, που τελούσαν νεκρικές τελετές. Η απλότητα του τάφου, σε συνδυασμό με αυτά τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία, προσφέρει μια συναρπαστική ματιά στα ετρουσκικά ταφικά έθιμα αυτής της περιόδου.
- 3.Πολύχρωμος Τύμβος (Tumolo Policromo): Ένα αριστούργημα της ετρουσκικής μηχανικής και τέχνης. Από τον 6ο αιώνα π.Χ. Επήρε το όνομά του από τον εντυπωσιακό κυκλικό εξωτερικό τοίχο του, κτισμένο με εναλλασσόμενες ζώνες από κόκκινο τόφφο, λευκή και γκρι πέτρα πεπερίνο. Η χρήση πολλαπλών χρωμάτων και υλικών δημιουργεί ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα που παραμένει εντυπωσιακό ακόμα και σήμερα. Στο εσωτερικό, ο τύμβος διαθέτει έναν μεγάλο θάλαμο με κεκλιμένη οροφή, που στηρίζεται σε δύο κεντρικούς πυλώνες, που χωρίζουν τον χώρο σε δύο τμήματα. Κατά μήκος των τοίχων, οι επισκέπτες θα δουν τέσσερις σκαλιστές κλίνες-ανάκλιντρα, διατεταγμένες σε σχήμα U. Ίχνη χρώματος είναι ακόμα ορατά στους τοίχους, υποδηλώνοντας τις έντονες διακοσμήσεις, που κάποτε κοσμούσαν αυτόν τον τάφο. Επί πλέον, δύο μικρά πλευρικά κελλιά / θαλαμίσκοι κοντά στην είσοδο προσθέτουν στην πολυπλοκότητα του σχεδιασμού του, καθιστώντας αυτόν τον τύμβο σημαντικό για την αρχιτεκτονική του ομορφιά.
- 4.Τάφος των Κιονοκράνων / Tomba dei Capitelli: Ένα άλλο θαύμα του 6ου αιώνα π.Χ. Επήρε το όνομά του από τους δύο κίονες στην είσοδο, οι οποίοι είναι διακοσμημένοι με κιονόκρανα αιολικού ρυθμού και σκαλισμένοι απ’ ευθείας από τόφφο. Η οροφή του τάφου είναι επίσης αξιοσημείωτη, με μια πρώιμη μορφή φατνωματικού σχεδιασμού, που καταδεικνύει τις προηγμένες αρχιτεκτονικές τεχνικές των Ετρούσκων. Στο εσωτερικό, οι τοίχοι είναι σκαλισμένοι σε πέτρα, με ανάκλιντρα / κλίναι, τονίζοντας την ετρουσκική παράδοση της ανάκλισης κατά την διάρκεια των γευμάτων, ακόμη και στην μετά θάνατον ζωή. Αυτός ο τάφος προσφέρει μια μοναδική ματιά στο πώς οι Ετρούσκοι ενσωμάτωσαν στοιχεία της καθημερινής ζωής στις ταφικές τους πρακτικές, συνδυάζοντας την πρακτικότητα με την ευλάβεια.
- 5.Τάφος του Σπιτιού (Tomba della Casetta): Χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ. Αποτελεί ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα ετρουσκικής αρχιτεκτονικής εφευρετικότητας. Σκαλισμένος από ένα μεγάλο τραπεζοειδές τεμάχιο ηφαιστειακού πετρώματος, αυτός ο τάφος διαθέτει σταυροειδή κάτοψη, κεκλιμένη αετωματική στέγη και τοξωτές πόρτες – ένα προηγμένο αρχιτεκτονικό στοιχείο που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές κατά την αρχαϊκή περίοδο και είναι μοναδικά διαδεδομένο στην νεκρόπολη του Cerveteri. Μπαίνοντας στον τάφο, θα βρείτε ένα αίθριο, που χρησιμεύει ως κεντρικός χώρος, περιτριγυρισμένο από θαλάμους. Υπάρχουν δύο θάλαμοι σε κάθε πλευρά του αίθριου, παρέχοντας επί πλέον χώρο για ταφές και νεκρικές τελετουργίες. Στο πίσω μέρος του τάφου, ένας προθάλαμος είναι επενδεδυμένος με δύο νεκρικές κλίνες, που οδηγούν σε έναν μικρότερο οπίσθιο θάλαμο. Αυτός ο θάλαμος διαθέτει έναν σκαλιστό πάγκο, που εκτείνεται κατά μήκος τριών τοίχων, πιθανότατα προοριζόμενο για την φύλαξη προσφορών, τελετουργικών αντικειμένων ή πρόσθετων ταφών.
- 6.Τάφος των Ελληνικών Αγγείων / Tomba dei vasi greci: Βρίσκεται μέσα στον Τύμβο II και οφείλει το όνομά του στα πάρα πολλά αγγεία, ελληνικής προέλευσης, που βρέθηκαν στο εσωτερικό του. Χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ.
Ανασκαφές
Από τον 19ο αιώνα, οι ανασκαφές πραγματοποιούνταν από αρχαιολάτρεις για την εύρεση πολύτιμων αντικειμένων, προς πώληση. Οι ανασκαφές που διεξήγαγε ο Μαρκήσιος Τζ. Καμπάνα (1845 – 1846) έφεραν στο φως τις ετρουσκικές ζωγραφισμένες πλάκες από τερακότα, οι οποίες στην συνέχεια αποτέλεσαν την λεγόμενη “Συλλογή Πλακών Καμπάνα”, που τώρα εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι!
Από το 1936, δε, ο χώρος εγκαταλείφθηκε βορά σε αχραιοκαπήλους, που με πολυάριθμες μυστικές λαθρανασκαφές πωλούσαν αρχαία σε ιδιώτες συλλέκτες…
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο, διέμεναν Γερμανοί ναζι στρατιώτες, από τον Φεβρουάριο του 1944!.. [όπως άλλωστε συνήθιζαν να κάνουν και στην Ελλάδα – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκακης “Αρχαιοκαπηλιες των Γερμανων στην Ελλαδα επί Κατοχής”]. Τα βαρειά μηχανοκίνητα άρματα μάχης προκάλεσαν ζημιές στους αρχαίους δρόμους καθώς και στις αρχαίες αποχετεύσεις.
Παρ΄ όλα αυτά,
- μια επίσκεψη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τσερβετερι αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα για την εξερεύνηση της Νεκρόπολης Banditaccia. Βρίσκεται στην καρδιά της πόλεως. Αυτό το μουσείο στεγάζει μια εξαιρετική συλλογή από αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν από την νεκρόπολη, προσφέροντας μια βαθύτερη κατανόηση της καθημερινής ζωής, της τέχνης και των ταφικών πρακτικών του ετρουσκικού πολιτισμού. Το μουσείο είναι ένας θησαυρός από κεραμικά, κοσμήματα και περίπλοκα ταφικά αντικείμενα, που κάποτε κοσμούσαν τους τάφους της νεκρόπολης. Ανάμεσα στα αξιοθέατα είναι όμορφα κατασκευασμένα κεραμικά αγγεία, όπως το εμβληματικό ετρουσκικό βούκερο, γνωστό για το γυαλιστερό μαύρο φινίρισμά του, και περίτεχνα σχεδιασμένα χρυσά κοσμήματα που αποκαλύπτουν την εξαιρετική δεξιοτεχνία στην κοσμηματοποιία των Ετρούσκων. Κάθε κομμάτι αφηγείται μια ιστορία, ρίχνοντας φως στον πολιτισμό, το εμπόριο και την καλλιτεχνική δεινότητα αυτής της αρχαίας κοινωνίας.
ΠΗΓΗ: Rome Cabs. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2014.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Fr. Roncalli “The painted altars of Cerveteri”, Φλωρεντία, 1965.
- T. Vagnarelli “Αρχαία Τοπία και Σύγχρονες Ερμηνείες: Οι Δύο Ταυτότητες της Νεκρόπολης Banditaccia στο Cerveteri”, στο All’Insegna del Giglio, 2021.
- cerveteri.
- www.romehints.com.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] το όνομα Μπαντιτάτσια προέρχεται από το γεγονός ότι, από τα τέλη του 19ου αιώνα, η περιοχή ήταν «μπαντιτα», δηλαδή ενοικιαζόταν με διαγωνισμό από τους γαιοκτήμονες του Τσερβέτερι.
[2] Η αρχαία ελληνική Άγυλλα > Caisra ή Cisra από τους Ετρούσκους > Caere από τους Ρωμαίους και Cerveteri από τους Ιταλούς. Σήμερα είναι δήμος στην μητροπολιτική πόλη της Ρώμης, στην περιφέρεια του Λατίου, ατον 42ο παράλληλο [42°00′27″N 12°06′18″E]. Σε αυτήν λατρεύονταν οι θεές Λευκοθέα και Ειλειθυΐα και οι Εστιάδες Παρθένες.
μοναδικη αρχαια ετρουσκικη ελληνικη νεκροπολη, 3.000 χρονων, αρχαιο αστικο σχεδιο αρχαιοι κυκλικοι ταφοι τυμβοι, Ρωμη Λεκακης ετρουσκοι μοναδικο αρχαιο ετρουσκικο ελληνικο νεκροπολις αστυ πολεοδομικο κυκλικος ταφος τυμβος Ετρουσκοι αρχαιοι ελληνες, Αιγαιο Μικρα Ασια Banditaccia Cerveteri σημαντικοτερος αρχαιολογικος χωρος της Ιταλιας, σπανια ετρουσκικος ελληνικος πολιτισμος Μνημειο Παγκοσμιας Κληρονομιας ουνεσκο UNESCO ιστορια, αρχαιολογια μυστηριο πρωιμοι πολιτισμοι εκταση ταφοι 9ος αιωνας πΧ ταφος λαξευμενος βραχος ηφαιστειο τοφφο, τοφο τουφα ετρουσκων ζωη θανατος μετα θανατον ζωη πολη των νεκρων δρομος, πλατεια γειτονια διαταξη οικισμος ποικιλια ταφων αρχιτεκτονικη καλλιτεχνια επιτευγμα ταφη οικιακη δομη πιστη μετα θανατο ζωη τυμβοι πολιτιστικη θαλαμωτος λειτουργικπ απλοτητα ταφικη πρακτικη μεγαλειο τυμβοι θαλαμος λαξευμα συμβολικο γλυπτο δομικη ευρηματικοτητα, στρογγυλοι εμβληματικοι σχημα τρουλλου, στρογγυλος εμβληματικος τρουλλος, χωμα εντυπωσιακος χαρακτηριστικος ετρουσκικα σπιτια, σκαλιστο πετρινο επιπλο οροφη ξυλινη δοκος περιπλοκο διακοσμητικο μοτιβο εμφαση ανεση καθημερινη προηγμενη δεξιοτεχνια πνευματικες πεποιθησεις ζαρι μοναδικη διαταξη κυβικος κυβος σκαλισμενος κατασκευη ζαρια, ονομα πλεγμα δρομων αστικη οργανωμενος σχεδιασμος πολυπλοκοτητα τελετουργια νεκρικη πομπη αναμνηστικη δομη περιβαλλον συμβολο ομαλη μεταβαση σχολαστικος σχεδιασμος νεκροπολεις πολις περιοχη αστυ κατα μηκος μικρο οικοδομικο τετραγωνο πεποιθηση αντιληψη φυσικη προεκταση γηινη υπαρξη σκαλισμα εποχη αυλακωση αυλακι πετρα, τροχος αμαξα αμαξοτροχια διαδρομη αμαξες νεκροφορα νεκρικη προσφορα, στολιδι τελετουργικα αντικειμενα μεταφορα νεκρων κτερισματα μνημειωδης λοφος ταφικοι θαλαμοι Αναγλυφων Tomba dei Rilievi οικογενεια Ματουνα υπογειος οικογενειακος ταφος σκαλα αναγλυφα πολυχρωμο γυψομαρμαρο, αντικειμενο καθημερινη οικιακα κανατα μαχαιρι, αγγειο, γατα οπλα, κρανος μυθικα πλασματα κοσμηση τοιχος, οικιακη πολεμος σκαλιστη κολωνα αετωματικη πλατφορμα κορυφογραμμη, νεκρικες κλινες κογχη ταφες, σκαλιστο πετρινο μαξιλαρι νεκρο αιωνια παρηγορια επιδειξη τεχνη Tomb of the Cornice Tomba della Cornice – του Γεισου 6ος 4ος ραβδωτο γεισο προθαλαμος πετρινος θρονος, σκαλιστο υποποδιο εισοδος ιερεας, τελετη ταφικα εθιμα πολυχρωμος Tumolo Policromo αριστουργημα μηχανικη κυκλος εναλλασσομενες ζωνες κοκκινο λευκο γκρι πέτρα πεπερινο χρωμα υλικο κεκλιμενη πυλωνας, σκαλιστη κλινη ανακλιντρα, σχημα U χρωματα διακοσμηση κελλι κελι θαλαμισκος ομορφια Tomba dei Capitelli Ταφος των Κιονοκρανων θαυμα κιονας κιονοκραν αιολικο αιολικος ρυθμος φατνωματικος φατνωμα προηγμενη τεχνικη κλιναι, παραδοση ανακλιση γευμα πρακτικοτητα ευλαβεια Tomba della Casetta σπιτιου εφευρετικοτητα τραπεζιο ηφαιστειακο πετρωμα σταυροειδη κατοψη, σταυρος κλιση αετωμα στεγη τοξωτη πορτα τοξο αρχαικη περιοδος αιθριο, επενδυση παγκος, προσφορες Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο Τσερβετερι συλλογη κεραμικα κοσμημα κεραμικα αγγεια, εμβληματικο βουκερο, γυαλιστερο μαυρο φινιρισμα σχεδια χρυσα κοσμηματα δεξιοτεχνια κοσμηματοποιια εμποριο κοινωνια μπαντιτατσια ετυμολογια 19ος μχ μπαντιτα ενοικιο διαγωνισμος γαιοκτημονας ελληνικη αγυλλα > καισρα Caisra κισρα Cisra καιραι Caere Ρωμαιοι Cerveteri Ιταλοι δημος Λατιο, 42ος παραλληλος θεα Λευκοθεα Ειλειθυια Εστιαδες Παρθενες 1936, 20ος εγκαταλειψη αχραιοκαπηλια λαθρανασκαφη αρχαια ιδιωτης συλλεκτες Β Παγκοσμιος Πολεμος, Γερμανοι ναζι στρατιωτες, Φεβρουαριος 1944 Ελλαδα βαρυ μηχανοκινητο αρμα μαχη ζημια αποχετευση ανασκαφες 19ος ανασκαφη αρχαιολατρης ευρεση πολυτιμα πωληση μαρκησιος Καμπανα ζωγραφισμενη πλακα τερακοτα, Συλλογη Πλακων Καμπανα εκθεση Μουσειο Λουβρου Παρισι γαλλια ελληνικα Αγγεια Tomba dei vasi greci ελληνικης προελευσης
