Των Γιώργου Λεκάκη και του animator Θέμη Λεκάκη
Μετά από κάποιες βραχογραφίες σπηλαίων, το αρχαιότερο κόμικ προέρχεται από ένα αγγείο κεραμικής, 5.200 χρόνων (3178 π.Χ. – Πρώιμη Εποχή του Χαλκού), που ανακαλύφθηκε στο Shahr-e Sukhteh (= Καμένη Πόλη) στην έκταση του νυν Ιράν – είναι πιθανώς το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα κινουμένων σχεδίων σε κεραμικό.
Το αγγείο (διαμέτρου περίπου 15 εκατ. και ύψους 8 εκατ.) παρουσιάζει 5 εικόνες, που απεικονίζουν ένα αγριοκάτσικο να πηδά με άλμα προς ένα δένδρο, το οποίο, όταν το δει κανείς με σειρά, δείχνει κίνηση – δηλ. μια πρωτόγονη μορφή κινουμένων σχεδίων, διαδοχική απεικόνιση σχεδιασμένη να υποδηλώνει κίνηση για αφήγηση ιστοριών και την οπτική τους αντίληψη, πιθανώς για ψυχαγωγία, τελετουργία ή εκπαίδευση. Είναι πρόδρομος των σφραγιδοκυλίνδρων της Μεσοποταμίας ή της ζωγραφικής σε αιγυπτιακούς τάφους, που δείχνουν επίσης μια κοινή προσπάθεια απεικόνισης της κίνησης… Η ακολουθία, διατεταγμένη γύρω από την περιφέρεια του αγγείου, δημιουργεί ένα πρωτόγονο – στοιχειώδες εφέ κίνησης, όταν περιστρέφεται ή προβάλλεται προοδευτικά, μια τεχνική που ορισμένοι μελετητές παρομοιάζουν με πρώιμα flip-books. Τα γλυπτά σχέδια, φτιαγμένα με κοφτερό εργαλείο, σε βρεγμένο πηλό, πριν από το ψήσιμο, δείχνουν ποικίλες θέσεις των ποδιών και των γωνιών κεφαλής, υποδηλώνοντας σκόπιμη πρόοδο. Τα κλαδιά του δένδρου καμπυλώνουν για να καθοδηγήσουν το μάτι, ενισχύοντας την ψευδαίσθηση της κίνησης.
Η κοκκινο-καφέ επιφάνεια του αγγείου, με ασπρόμαυρες ενθέσεις, αντανακλά την ικανότητα του κεραμέα να χειρίζεται πηλό και χρωστικές ουσίες, οι οποίες έχουν διατηρηθεί αξιοσημείωτα, λόγω του ξηρού κλίματος και των συνθηκών ταφής του. Αυτή η δεξιοτεχνία υποδηλώνει υψηλό επίπεδο παρατηρητικής ικανότητας και αφηρημένης σκέψης, αμφισβητώντας την άποψη ότι τέτοιες έννοιες εμφανίστηκαν μόνο σε μεταγενέστερους πολιτισμούς.
Η αγριόγιδα, ένα διαδεδομένο σύμβολο στην αρχαία ιρανική τέχνη, αντιπροσωπεύει την επιβίωση, την ευκινησία και την γονιμότητα ή μια μυθολογική αφήγηση. Το δένδρο συμβολίζει την ζωή ή ένα ιερό άλσος.
Το κεραμικό αγγείο, κατασκευασμένο από τοπικό πηλό και ψημένο σε χαμηλές θερμοκρασίες, ανακαλύφθηκε στην κατοικημένη αρχαία περιοχή, άρα ήταν ένα οικιακό αντικείμενο και όχι ένα τελετουργικό αντικείμενο. Αυτό το τεχνούργημα ανακαλύφθηκε σε αρχαιολογικό χώρο και σήμερα στεγάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ιράν στην Τεχεράνη. Στο ίδιο Μουσείο από το Shahr-e Sukhteh, υπάρχει και:
- το αρχαιότερο τεχνητό μάτι και
- σύνολο επιτραπέζιου παιγνιδιού που ομοιάζει με το σημερινό τάβλι
- Πρωτο-ελαμιτικές επιγραφές…
Το Shahr-e Sukhteh, ευρίσκεται στον 30ό παράλληλο [30°35′43″Β 61°19′35″Α], στις όχθες του ποταμού Χελμάντ, στην επαρχία Σιστάν και Βαλουχιστάν. Άκμασε από το 3550 π.Χ. ως σημαντικό αστικό κέντρο του «Πολιτισμού Helmand» κατά την Εποχή του Χαλκού (3200 – 1800 π.Χ.). Γνωστό για την προηγμένη μεταλλουργία, τα εμπορικά δίκτυα και τον πολεοδομικό σχεδιασμό του, εγκαταλείφθηκε γύρω στο 2100 π.Χ., πιθανώς λόγω ξηρασίας ή σεισμών, αφήνοντας πίσω της έναν θησαυρό από αντικείμενα! Οι ανασκαφές από την δεκαετία του 1960, από Ιρανούς αρχαιολόγους, και του του A. Hakemi, έχουν αποκαλύψει μια πόλη 5.000 – 10.000 κατοίκων…
Η τοποθεσία ανακαλύφθηκε και ερευνήθηκε από τον Βρετανό, ουγγρικής καταγωγής, αρχαιολόγο, A. Stein(*) στις αρχές του 1900.
Ο ίδιος ο αρχαιολογικός χώρος, που αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 2014, προστατεύεται από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ιράν, με τις συνεχιζόμενες ανασκαφές να αποκαλύπτουν περισσότερα για την αστική ζωή του. Η εύθραυστη κατάσταση του αγγείου απαιτεί ελεγχόμενη υγρασία, γι’ αυτό γίνονται αναβαθμίσεις της προθήκης του που περιλαμβάνουν μια νέα προθήκη για την ελαχιστοποίηση της ζημιάς από το φως.
ΠΗΓΗ: «Shahr-e Sukhteh Pottery Bowl: The Dawn of Animated Art in Iran», news 156 media, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.7.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
(*) Aurel Stein “Innermost Asia. Λεπτομερής αναφορά εξερευνήσεων στην Κεντρική Ασία, το Κανσού και το Ανατολικό Ιράν”, εκδ. Clarendon Press, 1928. Του ιδίου “Ένα Αρχαιολογικό Ταξείδι στο Δυτικό Ιράν”, στο The Geographical Journal, τ. 92, αρ. 4, σελ. 313–342, 1938.
αρχαιοτερα κινουμενα σχεδια πηλος 5.200 χρονων Λεκακης αρχαιοτερο κινουμενο σχεδιο 3200 πχ χρονια πριν comic comics αρχαιο πηλινο βραχογραφια σπηλαιο κομικ αγγειο κεραμικη Πρωιμη Εποχη του Χαλκου σαχρ σαχρε σαρ ε σαρε σουκτεχ Shahr e Sukhteh Καμενη Πολη αρχαια Ιραν κεραμικο εικονας, απεικονιση αγριοκατσικο αγριο κατσικι αγρια κατσικα πηδημα αλμα δενδρο, σειρα κινηση πρωτογονη μορφη κινουμενων σχεδιων, διαδοχικη σχεδιασμενη αφηγηση ιστορια οπτικη αντιληψη, ψυχαγωγια, τελετουργια εκπαιδευση προδρομος σφραγιδοκυλινδρος Μεσοποταμια ζωγραφικη αιγυπτιακος ταφος, ακολουθια διατεταγμενη περιφερεια αγγειου, πρωτογονο στοιχειωδες εφε κινησης, περιστροφη προβολη προοδος τεχνικη πρωιμα flip books γλυπτο κοφτερο εργαλειο, βρεγμενος ψησιμο, θεση ποδι γωνια κεφαλη σκοπιμη κλαδι δεντρο καμπυλη ψευδαισθηση κοκκινοκαφε κοκκινο καφε ασπρομαυρη ενθεση κεραμεας κεραμευς κεραμιστας χρωστικη ουσια χρωμα ξηρο κλιμα συνθηκες ταφη δεξιοτεχνια υψηλο επιπεδο παρατηρητικη ικανοτητα αφηρημενη τεχνη σκεψη αγριογιδα, αγρια γιδα συμβολο ιρανικη επιβιωση, ευκινησια γονιμοτητα μυθολογια ζωη ιερο αλσος κεραμικα αγγεια κατασκευη χαμηλη θερμοκρασια ανακαλυψη κατοικημενη περιοχη οικιακο σκευος αντικειμενο τελετουργικο τεχνουργημα αρχαιολογικος χωρος Αρχαιολογικο Μουσειο Τεχερανη τεχνητο ματι οφθαλμος επιτραπεζιο παιγνιδι παιχνιδι ταβλι επαρχια Σισταν / Sistan Βαλουχισταν Βαλουχεσταν Baluchestan ακμη αστικο κεντρο Πολιτισμος Helmand χελμαντ 3.800 1800 πΧ προηγμενη μεταλλουργια, εμποριο πολεοδομικος σχεδιασμος 4.100 2100 ξηρασια σεισμος θησαυρος ανασκαφη 1960, Ιρανος αρχαιολογος, χακεμι Hakemi, κατοικοι Μνημειο Παγκοσμιας Κληρονομιας ουνεσκο UNESCO 2014, προστασια Οργανισμος Πολιτιστικης Κληρονομιας ανασκαφες αστικη ευθραυστο υγρασια, ζημια φως 3550 3500 4η χιλιετια 30ος παραλληλος οχθη ποταμος Βρετανος ουγγρος αρχαιολογια σταιν Stein 20ος αιωνας μχ 1900 3178 3100 Πρωτοελαμιτικη ελαμιτικη επιγραφη ελαμ ελαμιτες
