Του Γιώργου Λεκάκη
Σε μια αρχαία χάλκινη κανάτα νερού (υδρία του 3ου αιώνα π.Χ.), από το αρχαίο νεκροταφείο της Πύδνας Πιερίας (παρακάτω φωτογραφία) που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, βρίσκονται τα αποτεφρωμένα λείψανα τριών επίλεκτων ατόμων. Οι ανθρωπολόγοι που εξέτασαν τα θραύσματα, κατέληξαν σε ένα συγκλονιστικό συμπέρασμα σχετικά με την αιτία θανάτου: Η έγκυος μπορεί να πέθανε όταν μια παρασιτική κύστη έσπασε, σκοτώνοντας την ίδια και το μωρό της…
Οι αναλύσεις της αποτέφρωσης αυτών τριών ατόμων, απεκάλυψαν μια ασβεστοποιημένη υδατική κύστη, ανάμεσα στα οστά ενός άνδρα, μιας γυναίκας και ενός εμβρύου (5 – 6 σεληνιακών μηνών), που ήταν αναμεμειγμένα (παρακάτω φωτογραφία)!
Η τεφροδόχος αρχικώς είχε μόνον τον άνδρα, ο οποίος μπορεί να πέθανε ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., και τα λείψανα του οποίου ξανατάφηκαν στην τεφροδόχο τον 3ο αιώνα π.Χ. αφού προστέθηκαν λαιμός και λαβές σε αυτήν!
Η ελεύθερη κύστη, πιθανότατα ανήκε στην έγκυο γυναίκα, η οποία ίσως πέθανε από υδρατίδωση / hydatidosis(*), μια ασθένεια γνωστή στην Ελλάδα από τον 5ο αιώνα π.Χ. «Η μεγάλη τρύπα, που φαίνεται στο εξωτερικό της τοίχωμα, υποδηλώνει ότι η κύστη μπορεί να είχε μερικώς εκραγεί την στιγμή του θανάτου της». Το μέγεθος της κύστης είναι τόσο μεγάλο. που θα έπρεπε να έχει αναπτυχθεί για τουλάχιστον έναν χρόνο. Αυτό αποκλείει να ήταν του έμβρυου. Επειδή οι δύο σκελετοί ενηλίκων αποτεφρώθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και με διαφορετικούς τρόπους, η εμφάνιση της κύστης σημαίνει ότι σχεδόν σίγουρα σχετίζεται με την γυναίκα…
Τα ευρήματα υδατικής κύστης είναι σπάνια στην αρχαιολογική βιβλιογραφία.
Αυτή είναι η πρώτη κύστη που βρέθηκε σε αποτέφρωση στην Ελλάδα.
Τον εχινόκοκκο περιέγραψε για πρώτη φορά ο Ιπποκράτης τον 5ο π.Χ. αιώνα. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης «Ιπποκρατης, ο πατερας της Ιατρικης». Αλλά η νόσος παρέμενε σημαντικό πρόβλημα υγείας στην Ελλάδα, ακόμη και τον 20ό αιώνα μ.Χ., όταν το Υπουργείο Υγείας παρουσίασε οδηγίες για την πρόληψη της μετάδοσης της νόσου από σκύλους και άλλα οικόσιτα ζώα. Οι αρχαίοι Μακεδόνες λάτρευαν τα σκυλιά τους. Μέσα σε αυτήν την υδρία-τεφροδόχο υπήρχαν χρυσά σκουλαρίκια, διακοσμημένα με μια εξαφανισμένη πλέον ράτσα σκύλου, τον μολοσσό (σχετίζεται με τους σημερινούς μαστίφ)…
ΠΗΓΗ: T. G. Antikas, κ.ά. «Hydatidosis of a Pregnant Woman of the 3rd Century bc, Greece», https://doi.org/10.1002/oa.2475, International Journal of Osteoarchaeology 26(5), ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.10.2016.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
(*) Η υδατίδωση ή εχινοκοκκίαση, ή υδατιδική νόσος, ή εχινοκοκκική νόσος, είναι μια παρασιτική νόσος, που προκαλείται από ένα σκώληκα, την ταινία του εχινόκοκκου (E. Granulosus). Η ασθένεια αναφέρεται από τον Ιπποκράτη, τον Αρεταίο, τον Γαληνό και τον Ραζη. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης «Ιπποκρατης, ο πατερας της Ιατρικης».
Κύστη που βρέθηκε σε πτώμα σε τάφο από την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο στην Γαλλία, ερμηνεύεται ως πιθανή κύστη υδατίδωσης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Gessese A. T. “Review on Epidemiology and Public Health Significance of Hydatidosis”, Veterinary Medicine International, 2020, 1–8, doi:10.1155/2020/8859116, 5.12.2020.
πρωτη αρχαια κυστη αποτεφρωμενη γυναικα Ελλαδα αρχαιο νεκροταφειο Πυδνας Πιεριας μακεδονιας εγκυος εμβρυο Λεκακης αντικας κυστις αποτεφρωση νεκροπολη Πυδνα Πιερια χαλκινη κανατα νερου υδρια 3ος αιωνας πΧ αμθ Αρχαιολογικο Μουσειο Θεσσαλονικης, αποτεφρωμενα λειψανα επιλεκτα ατομα ανθρωπολογια θραυσμα αιτια θανατου παρασιτο μωρο αναλυση ατομο ασβεστοποιημενη υδατικη οστα ανδρας, γυναικα σεληνιακος μηνας μηνων τεφροδοχος 5ος λαιμος λαβη ελευθερη υδατιδωση / hydatidosis, ασθενεια Ελλαδα τρυπα, τοιχωμα, θανατος σκελετος ενηλικας τροπος, ευρημα υδατινη σπανια σπανιο αρχαιολογικη βιβλιογραφια εχινοκοκκος Ιπποκρατης νοσος προβλημα υγεια 20ος μΧ Υπουργειο Υγειας οδηγια προληψη μεταδοση σκυλος οικοσιτα ζωα αρχαιοι Μακεδονες σκυλι χρυσο σκουλαρικι ενωτιο διακοσμηση εξαφανισμενη ρατσα σκυλου, μολοσσος μαστιφ υδατιδωσις ή εχινοκοκκιαση, ή υδατιδικη νοσοι εχινοκοκκικη παρασιτα σκωληκας, σκωληξ ταινια εχινοκοκος E. Granulosus Αρεταιος, Γαληνος Ραζης πτωμα ταφος υστερη ρωμαικη περιοδος Γαλλια, ερμηνεια
