Του Γιώργου Λεκάκη
Ζηλευτό την άνοιξη το Πήλιο, το βουνό των βοτάνων των Κενταύρων, πανηγυρίζει με το διονυσιακό έθιμο των Μάηδων το καλωσόρισμα των ανθώνων του…
Οι Μάηδες είναι μια χορο-δραματική παράσταση, που γίνεται από 15 – 20 «μασκαρεμένους» άνδρες και μια ζυγιά (συνήθως πίπιζα – νταούλι). Ξεσηκώνουν τον κόσμο με τον οργιαστικό χορό τους στην κεντρική πλατεία κι έπειτα παίρνουν σβάρνα τα σοκάκια, να ξεσηκώσουν κι αυτούς που δεν ξεσήκωσαν… Τότε τους φιλεύουν κεράσματα (καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα ή αυγά, ακόμα-ακόμα και χρήματα, ενώ τους κερνούσαν κρασί ή τσίπουρο).
Κορυφαίος ο «Μάης», ενδεδυμένος με κισσό κι αγιόκλημα (ιερά φυτά του Διονύσου), δάφνες (ιερό του Απόλλωνος), και τριαντάφυλλα (ιερό του Διός), κ.ά. άνθη εποχής. Στο κεφάλι λουλουδένιο στεφάνι. Στο χέρι μαγιόξυλο, φορτωμένο καρπούς (φαλλικό σύμβολο ευγονίας). Δευτεραγωνιστής, ο Γαμπρός-Γενίτσαρος. Ενδεδυμένος με φουστανέλλα, βελούδινο πλουμιστό γιλέκο, κόκκινο φέσι και δίκοπο μαχαίρι στην μέση. Απαραίτητη και η Νύφη – η Τριάδα συμπληρώθηκε. Ενδεδυμένη άνδρας με παχύ μύστακα (για να παραπλανήσει τις οθωμανικές Αρχές, που απαγόρευαν τους γάμους μεταξύ Ελλήνων). Ο Διόνυσος είχε ακολούθους. Το ίδιο κι ο Μάης.
Ένας ολόκληρος θίασος, τα ζεϋμπέκια (< εκ του Διός / Ζευς), τον ακολουθούν. Κι αυτοί ενδεδυμένοι κατάλληλα, με κεντημένα γιλέκα και σαλβάρια, ζωνάρια με σπάθες και όπλα, και υψηλά φέσια, γεμάτα φούντες! Το κεντητό γελέκο ζεϋμπέκηδων είχε πίσω δυο φαρδιές λουρίδες (τις έλεγαν πιστλιά) και επάνω εκεί τοποθετούνταν τετράγωνοι καθρέπτες και κεντητές πούλιες.
Άλλα πρόσωπα του δράματος, ο Τούρκος ιερωμένος Χότζας, απαραίτητο πρόσωπο για να βγάζει γέλιο, με φαρδειά κελεμπία και σαρίκι. Ακόμη, ο Γύφτος και η Γύφτισσα, ζευγάρι με καρβουνιασμένα γυμνά μέλη, ο Αρκουδιάρης με την Αρκούδα, ενδεδυμένοι με προβιές και ο Γιατρός, ο οποίος – ως άλλος Ασκληπιός – θα αναστήσει τον νεκρό ή σκοτωμένο Μάη και θα ξεγεννήσει την Νύφη και την Γύφτισσα. Τέλος, «παίζουν» και ο Διάβολος με τους ακολούθους του, τα Διαβολάκια, που φορούν μαύρα ρούχα και φέρουν κέρατα και κάνουν ό,τι μπορούν να μην επιτευχθεί ο στόχος της ανα-γεννήσεως της φύσεως, αλλά ποτέ δεν τα καταφέρνουν…
Στις 2 Μαΐου ο θίασος των Μάηδων ξενητεύεται για το διπλανό χωριό Σταγιάτες. Και μετά παίρνει σοβαρά την αποστολή του μηνύματος του ξυπνήματος από την χειμερία νάρκη, και πάει να το μεταλαμπαδεύσει και στ’ άλλα χωριά: Από τον Βόλο έως και την Ζαγορά!
Απαραίτητη επιστροφή στις 8 Μαΐου, που τελείωνε πια το εθιμικό χρέος, με το πανηγύρι τ’ άη Γιαννιού στον Κακουνά της Μακρυνίτσας…
- Οι Μάηδες της Μακρινίτσας έχουν χαρακτηριστεί κατά καιρούς ως χορευτικομιμητικό έθιμο, δραματική παράσταση, μαγευτικό δρώμενο, πανάρχαιος μύθος και μαγικοθρησκευτικό έθιμο. Συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης και αποτελεί κράμα αυτοσχεδιασμού, στοιχείων μουσικής, λόγου και κινήσεως αυστηρά προκαθορισμένων από την παράδοση. Το στοιχείο εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2022 – ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης “Ταματα και αναθηματα”. Γ. Λεκακης “Το λεξικο των παραδοσεων”. Γ. Λεκακης στήλη του “Πανηγυρολογιον”, στο περ. “Ελληνικο Πανοραμα”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.7.2014.
Πρωτομαγια Μακρινιτσα Μαηδες – Διονυσιακο εθιμο καλωσορισμα ανθωνες Λεκακης εθιμα Πρωτομαγιας Μακρυνιτσα Πηλιου Μαγνησιας θεσσαλιας Πηλιο Μαγνησια Μαης θεσσαλια ανοιξη βουνο βοτανα Κενταυρων, πανηγυρι διονυσιακα εθιμα ανθωνας χοροδραματικη χοροι δραματικη δραμα παρασταση, μασκαρεμενος ανδρας μουσικη ζυγια πιπιζα νταουλι οργιαστικος χορος κεντρικη πλατεια κερασματα κερασμα καρυδι, φουντουκι, αμυγδαλο αυγο χρηματα, κρασι τσιπουρο κορυφαιος χορου ενδυση κισος αγιοκλημα ιερα φυτα ιερο φυτο ιεροφυτο Διονυσου δαφνη Απολλωνας τριανταφυλλο Διας, ανθη κεφαλι λουλουδενιο στεφανι χερι μαγιοξυλο, καρπος φαλλικο συμβολο ευγονια δευτεραγωνιστης, Γαμπρος Γενιτσαρος φουστανελλα, φουστανελα βελουδινο πλουμιστο γιλεκο, κοκκινο φεσι δικοπο μαχαιρι Νυφη αγια τριαδα τριας μυστακας μουστακι παραπλανηση οθωμανικες Αρχες, οθωμανοι οθωμανικη αυτοκρατορια απαγορευση γαμος Ελληνες θεος Διονυσος ακολουθος θιασος, ζειμπεκια, ζειμπεκι ζευμπεκια, ζευμπεκι ακολουθοι ενδυμασια κεντημενο σαλβαρια, ζωναρι σπαθα οπλα, φεσια, φουντα δραμα Τουρκος ιερωμενος Χοτζας, γελιο, φαρδεια κελεμπια σαρικι Γυφτος Γυφτισσα, γυφτοι ζευγαρι καρβουνιασμενα γυμνα μελη, Αρκουδιαρης Αρκουδα, προβια Γιατρος, Ασκληπιος ανασταση νεκρος σκοτωμενος γεννηση γεννα ρολος ρολοι Διαβολος Διαβολακια, Διαβολακι μαυρα ρουχα κερατα κερατο κερας αναγεννηση φυσεως, φυσης φυση 2 Μαιου ξενητεια χωριο Σταγιατες αποστολη μηνυμα ξυπνημα χειμερια ναρκη, χωρια Βολος Ζαγορα 8 εθιμικο χρεος, πανηγυρι πανηγυρια αη Γιαννιου αγιος Γιαννης Κακουνας χορευτικομιμητικο μιμητικο δραματικη μαγευτικο δρωμενο, μαγεια παναρχαιος μυθος μαγικοθρησκευτικο θρησκευτικο αυτοσχεδιασμος παραδοση Εθνικο Ευρετηριο αυλη Πολιτιστικη Κληρονομια σαλβαρι ζωναρια σπαθι οπλο κεντητο ζευμπεκης ζειμπεκης ζευμπεκηδες ζειμπεκηδες φαρδια λουριδα πιστλια πιστλι τετραγωνος καθρεπτης κεντητη πουλια
