Του Γιώργου Λεκάκη
Πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια, ένας λιθοξόος που εργαζόταν σε ένα λατομείο ασβεστόλιθου, στην αρχαία Δακία της Θράκης, κοντά στον λόφο που σήμερα λέγεται Μαγκουρα Τσαλανουλούι, στην σημερινή έκταση που κατέχει η Ρουμανία άφησε πίσω του τα εργαλεία του…
Ένας κάτοικος της περιοχής έπεσε επάνω στα διαβρωμένα κομμάτια μετάλλου το 2022 και τα έφερε στην προσοχή του Μουσείου του Κάστρου Κόρβιν στην Χουνεντοάρα[1].
Τα αντικείμενα αποδείχθηκαν ένα πλήρες σύνολο (κιτ / σετ) εργαλείων λιθοξοΐας, το πρώτο του είδους του, που βρέθηκε ποτέ στην προ-ρωμαϊκή Δακία, και ένα από τα πιο πλήρη σύνολα από οπουδήποτε στην Ευρώπη!
Το σύνολο αποτελείται από 15 διαφορετικά αντικείμενα, που ζυγίζουν συνολικά 25 κιλά! Είναι διπλές κεφαλές από πελεκεις, σμίλες, μύτες και σφηνες που χρησιμοποιούνταν σε διάφορες χρονικές στιγμές για την κοπή, την διαμόρφωση και την βελτίωση των λίθινων όγκων. Περιλαμβάνει επίσης ένα ειδικό σφυρί και ένα μικρό αμόνι, που ο λιθοξόος χρησιμοποιούσε για να ακονίσει τα εργαλεία του επί τόπου.
Αν και ορισμένα κομμάτια δείχνουν σαφείς επιρροές ρωμαϊκών χρονων, η ιστορικός A. Pețan (του Δυτικού Πανεπιστημίου της Τιμισοάρα) πιστεύει ότι το σύνολο εργαλείων ανήκε σε έναν προ-ρωμαϊκό λιθοξόο της Δακίας.
Η έκθεσή της ανέφερε ότι η ανακάλυψη στο Măgura Călanului εμβαθύνει την επιστημονική κατανόηση της λιθοτεχνίας στην Δακία και θέτει υπό αμφισβήτηση προηγούμενες υποθέσεις σχετικά με την κατασκευή και την εκμετάλλευση λατομείων στην περιοχή.
Ο εργάτης μπορεί να έκρυψε τα εργαλεία του για να τα κρατήσει ασφαλή σε μια περίοδο κρίσης, υπέθεσε η κ. Pețan, ίσως λόγω της ρωμαϊκής κατοχής της Δακίας (το 102 μ.Χ.). Ή, μπορεί απλώς να αποθήκευσε τον εξοπλισμό του στο λατομείο για να αποφύγει να κουβαλάει τα εργαλεία μπρος-πίσω καθημερινά και για κάποιον λόγο δεν μπόρεσε να επιστρέψει και να τα ανακτήσει.
ΠΗΓΗ: A. Pețan «A stonemason’s toolkit from the pre-Roman limestone quarry at Măgura Călanului (Romania)», Prachistorische Zeitschrift, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.5.2025. La Brújula Verde.
(*) Ο λόφος Magura Calanului, βόρεια της Calan ήταν η κύρια πηγή πέτρας, για τους ογκόλιθους, που χρησιμοποιήθηκαν στα δακικά θρακικά φρούρια στα Όρη Σουρεάνου. Αρχαιολόγοι έχουν βρει ίχνη οικισμών της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (πολιτισμός Cotofeni, 3500 – 2500 π.Χ., στην νότια πλαγιά του λόφου και στην περιοχή του χωριού Santamαria de Piatra) και της La Tène (δακικο-θρακικός πολιτισμός – λατομείο πέτρας στο άνω μέρος του λόφου και στην βόρεια πλαγιά).[2]
Οι αρχαιολογικές πληροφορίες σχετικά με τα ίχνη του πολιτισμού Cotofeni είναι εξαιρετικά σπάνιες και αναφέρονται κυρίως σε περιγραφές και ομοιότητες του κεραμικού υλικού με αυτό από άλλες περιοχές. Βρέθηκαν και θραύσματα ακατέργαστης κεραμικής που κυμαίνονται σε χρώμα από κοκκινωπό έως γκρι.
Αν και το λατομείο ασβεστόλιθου στο Magura Calanului ήταν γνωστό από την αρχαιότητα, οι πρώτες αναφορές για αρχαία εκμετάλλευση είναι έμμεσες, και εμφανίζονται μόνο στις αρχές του 19ου αιώνα. Το πλαίσιό τους σχετίζεται με την ανακάλυψη, των ερειπίων στην Γκραντιστεα ντε Μουντε και σε άλλα κοντινά φρούρια.
Το λατομείο πέτρας και ο ασβεστόλιθος που εξορύσσεται από εδώ έχουν αναφερθεί σε επιστημονικά έργα, σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα των δακοθρακικών φρουρίων στα Όρη Σουρεάνου. Πραγματοποιήθηκαν ταυτοποιήσεις και ορισμένες πετρογραφικές αναλύσεις, που υπέδειξαν αυτήν την τοποθεσία ως την πηγή πέτρας για τα ορεινά φρούρια.
Περιλαμβάνεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Ευρετήριο με την ονομασία Αρχαιολογικός Χώρος Călan – Măgura Călanului (κωδικός RAN 87433.03) με αρχαιολογικά ευρήματα που ανήκουν στους πολιτισμούς Coțofeni και Δακίας. Είναι το καλύτερα διατηρημένο στο ρουμανικό έδαφος. Συσχετίζεται με μνημεία που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο της UNESCO, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει ανακηρυχθεί ιστορικό μνημείο…
Η περιοχή μεταξύ του δρόμου Mures στα βόρεια, των βουνών Sebes (Sureanu / Ορέστια) στα ανατολικά, της Poiana Rusca στα δυτικά και του Hațeg στα νότια αποτελεί μέρος της κοιλάδας Strei, του βόρειου τμήματος της κοιλάδας Hateg-Strei, που κάποτε ήταν μέρος της μεγάλης κοιλάδας της Τρανσυλβανίας.
Στον λόφο υπάρχουν συσσωματώματα, ψαμμίτες, κλαστικοί και οργανογενείς ασβεστόλιθοι, αμμώδεις μάργες, αμμώδεις ψαμμίτες, κ.ά. – ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο αρχαίος οικισμος, ιδρύθηκε στους πρόποδες του λόφου Αγίου Πέτρου / Σανπετρου / Sanpetru, στην συμβολή των ποταμών Μαυρονέρι (Τσέρνα) και Ζλάστι. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει ίχνη κατοίκησης, που χρονολογούνται από την Εποχή του Λίθου, τόσο στο κέντρο της πόλεως, όσο και στα γύρω χωριά. Στον λόφο Αγ. Πέτρου, υπάρχουν ίχνη υλικών από την Εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου σε πλήρη διαδοχή. Μεγάλα αρχαια σιδερένια πλινθώματα και ένα μεταλλουργικό εργαστήριο, με 8 κλιβάνους, από την περίοδο των «αθάνατων» Δακών-Γετών Θρακών, βρέθηκαν στις αναβαθμίδες γύρω από το φρούριο, σε μια αποθήκη. Στην Χουνεντοάρα, ανακαλύφθηκαν νομισματικοί θησαυροί από την δακική εποχή, γνωστοί ως «τύπος Χουνεντοάρα», καθώς και ρωμαϊκά νομίσματα δημοκρατικού ή αυτοκρατορικού τύπου (183 π.Χ. – 3ος αιώνας μ.Χ.), γεγονός που αποδεικνύει ισχυρές οικονομικές επαφές και όχι μόνον, μεταξύ των δύο πολιτισμών.
Μετά την κατάκτηση της Δακίας από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η περιοχή προσήλκυσε την προσοχή του ρωμαϊκού κόσμου λόγω του πλούτου της, ιδίως του σιδήρου. Ίχνη ανακαλύφθηκαν στο Teliuc, μια αρχαία βίλα-rustica, στον λόφο Αγ. Πέτρου όπου υπήρχε ένα ρωμαϊκό στρατόπεδο, στο οποίο είχε εγκατασταθεί ένα φυλάκιο της XIII Λεγεώνας Gemina. Αρχαία ίχνη ανακαλύφθηκαν επίσης κοντά στο κάστρο Hunyadi, και κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό. Αρχαία λείψανα αυτής της εποχής υπάρχουν και στα χωριά Cinciș-Cerna, Pestisu Mare, όπου υπήρχε ένα vicus (ρωμαϊκό χωριό), Manerau, Nandru, Ghelari, κ.ά.
Σύμφωνα με το παπικό μητρώο δεκάτης, η πόλις Hunedoara της Τρανσυλβανίας Ρουμανίας, στον 45ο παράλληλο [45°46′11″Β 22°55′13″Α] μαρτυρείται τεκμηριωμένα το 1265 με το όνομα Hungnod (Huniad (1278), Hwnyadwar (1409), Vayda Hunyadi (1575) > Vajdahunyad = του βοεβόδα Ουνυάδη) δηλ. του βλάχου Ιωάννη Ουνυάδη (> γερμ Eisenmarkt, ουγγρ. Vajdahunyad). Και αργότερα θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Ρουμανίας. – βλ. Γ. Λεκακης «Κωνσταντινουπολη και Αγία Πετρουπολη».
[2] Είναι πιθανόν μια μικρή κυκλική οχύρωση, που βρίσκεται στο σημείο «La Pestera», να χρονολογείται επίσης σε μια περίοδο πριν από τους Δάκες, αλλά δεν έχει ερευνηθεί αρχαιολογικά μέχρι σήμερα.
πιο αρχαιο αρχαιοτερο πληρες συνολο αρχαιων εργαλειων αρχαιος λιθοξοος αρχαιο Θρακη Λεκακης σετ κιτ εργαλεια λιθοξοια αρχαιοι Θρακες εργαλειο πριν 2.000 χρονια, λατομειο ασβεστολιθος Δακια Θρακης, λοφος Μαγκουρα Τσαλανουλουι, Ρουμανια διαβρωμενο κομματι μεταλλο 2022 Μουσειο Καστρο Κορβιν Χουνεντοαρα αντικειμενα πρωτο προρωμαικη προρρωμαικη εποχη Ευρωπη αντικειμενο, διπλη κεφαλη αξονας πελεκυς σμιλη μυτη σφηνα κοπη διαμορφωση βελτιωση λιθινος ογκος σφυρι αμονι, ακονισμα ρωμαικα χρονια ιστορικος Măgura Călanului λιθοτεχνια κατασκευη εκμεταλλευση λατομεια εργατης τεχνιτης κατοχη 2ος αιωνας 102 μΧ αποθηκη εξοπλισμος τσαλαν Călan πηγη πετρας, δακικο θρακικο φρουριο ορη Σουρεανου αρχαιολογια οικισμος Πρωιμη Εποχη Χαλκου πολιτισμος κοτοφενι Coțofeni, 5.500 4.500 3500 – 2500 πΧ χωριο Sântămăria de Piatră σανταμαρια ντε πιατρα σαντα μαρια La Tene δακικοθρακικoς σπανιο κεραμικο θραυσμ ακατεργαστη κεραμικη χρωμα κοκκινωπο γκρι αρχαιοτητα, εκμεταλλευση 19ος ερειπια Γκραντιστεα ντε Μουντε φρουρια καστρα ορυκτα δακοθρακικο πετρογραφικη αναλυση πετρα ορεινο Αρχαιολογικο Ευρετηριο αρχαιολογικος χωρος αρχαιολογικα ευρηματα Dacian καλυτερα διατηρημενο ρουμανικο μνημειο Καταλογος UNESCO, μουρες Mureș βουνα σεμπες Sebeș Șureanu / Ορεστια / Orăştie Orastie Poiana Rusca ποιανα ρουσκα χατεγκ Hațeg κοιλαδα στρει Strei, Hațeg Strei, Τρανσυλβανια συσσωματωματα, ψαμμιτης, κλαστικος οργανογενης ασβεστολιθοι, αμμωδεις μαργες, αμμωδης ψαμμιτες, Αγιου Πετρου / Σανπετρου / Sânpetru, ποταμος Μαυρονερι Τσερνα Ζλαστι κατοικηση Εποχη Λιθου, πολη χωρια Αγιος Πετρος υλικο Σιδηρου σιδερενιο πλινθωμα μεταλλουργικο εργαστηριο, κλιβανος, αθανατοι Δακες Γετες Θραξ αναβαθμιδα αποθηκη νομισμα θησαυρος δακικη τυπος Χουνεντοαρα ρωμαικα νομισματα δημοκρατικου αυτοκρατορικου τυπου 183 3ος οικονομια πολιτισμοι κατακτηση Ρωμαικη Αυτοκρατορια, ρωμαικος κοσμος πλουτος σιδηρος τελλιουκ τελιουκ τελλιουτς τελιουτς Teliuc, βιλα επαυλη rustica, ρωμαικο στρατοπεδο, εγκατασταση φυλακιο XIII Λεγεωνα Gemina καστρο Hunyadi, σιδηροδρομικος σταθμος λειψανα Cinciș Cerna, κινκις τσερνα πεστισου μαρε Pestișu Mare, vicus ρωμαικο χωριο βικους μανεραου Mănerău, ναντρου Nandru, γκελαρι Ghelari, παπικο μητρωο δεκατης, δεκατη πολις Hunedoara 45ος παραλληλος 13ος 1265 Hungnod Ουνιαντ Huniad 1278, Hwnyadwar 15ος 1409, Vayda Hunyadi 1575 Vajdahunyad βοεβοδας Ουνυαδης βλαχος βλαχοι Ουνιαδης ιστορια κυκλικη οχυρωση, La Peşteră πεστερα
