Η παραδοσιακή τεχνολογία παραγωγής κατραμιού[1] αποτελεί σημαντική έκφανση των πρακτικών που συνδέονται με την χρηστή διαχείριση του δάσους και συγκεκριμένα των μη ξυλωδών προϊόντων του, αλλά και πηγή έμπνευσης για την δημιουργία προϊόντων που μπορούν να αξιοποιηθούν για την εξυπηρέτηση σύγχρονων αναγκών (φαρμακευτικά προϊόντα, κοσμητικά σκευάσματα κ.ά.).
Το κατράμι είναι το υγρό απόσταγμα που παράγεται από την καύση, υπό συνθήκες έλλειψης οξυγόνου γηραιών ρητινούχων δένδρων, συνήθως πεύκων, τεμάχια των οποίων κτίζονται σε κατάλληλη διάταξη (κατραμοκάμινο).
Είναι γνωστό από την αρχαιότητα σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, με εφαρμογές στην κτηνοτροφία, την λαϊκή θεραπευτική, την ξυλοναυπηγική και την προστασία ξύλινων κατασκευών. Στην περιοχή της Πίνδου, ειδικότερα στο Δίστρατο Κόνιτσας Ιωαννίνων της Ηπείρου, η παρασκευή του κατραμιού αποτελούσε βασική επαγγελματική πρακτική των πληθυσμών, άμεσα συνυφασμένη με την δασική διαχείριση, κατά τον 19ο αιώνα και έως την δεκαετία του 1970. Σήμερα η πρακτική διασώζεται από ελάχιστους παραγωγούς.
Στο Δίστρατο Κόνιτσας στην Περιφέρεια Ηπείρου συναντώνται κάποιοι τελευταίοι γνώστες της παραδοσιακής παρασκευής κατραμιού. Η πρακτική εντοπίζεται ιστορικά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως:
με παραλλαγές στην τεχνολογία κατασκευής του κατραμοκάμινου, την δασική πρώτη ύλη και την διαδικασία.
Στις σκανδιναβικές χώρες η πρακτική έχει αναβιώσει τις τελευταίες δεκαετίες για τις ανάγκες συντήρησης και προστασίας μιας ειδικής κατηγορίας μνημείων, των μεσαιωνικών ξύλινων εκκλησιών stave churches.
Βιβλιογραφικές αναφορές για την πρακτική συναντώνται και σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.5.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκάκη:
[1] το κατράμι ή κατράνι, είναι ρευστή πίσσα, προϊόν αποστάξεως ξύλων από ρητινοφόρα δένδρα. Λένε ότι είναι ιταλικής ετυμολογίας, από την λέξη catrame, αλλά αυτή είναι παράφραση της αρχαίας ελληνικής λέξεως κεδρία / κεδρέα, / ιων. κεδρίη, έλαιον της κεδρελάτης – που αναφέρεται από τον Ηρόδοτο (2.87), αλλά και τους Διόδωρο Σικ.(1.91), Διοσκ. 1.77, κ.ά. Ο επαγγελματίας λέγεται κατράμης, κατρανης (> επιθετο κατρανίδης), κλπ.
παραδοσιακη τεχνολογια παραγωγης κατραμιου Διστρατο Κονιτσας Πιερια, Κρητη, Θασος, Αττικη αυλη Πολιτιστικη Κληρονομια Ελλαδας παραδοσιακη τεχνολογια παραγωγη κατραμιου Κονιτσα Ελλαδος ελλαδα ελλας κατρανι, ρευστη πισσα, πισα προιον αποσταξεως ξυλων ρητινοφορα δενδρα ιταλικη ετυμολογια λεξη catrame, παραφραση αρχαια ελληνικη λεξις κεδρια / κεδρεα, / ιωνικη κεδριη, ελαιον κεδρελατη Ηροδοτος Διοδωρος Σικελιωτης Διοσκοριδης επαγγελματιας κατραμης, κατρανης κατρανιδης παραδοση παραγωγη Πιεριας, Κρητης, Θασου, Αττικης εκφανση πρακτικη χρηστη διαχειριση δασος μη ξυλωδη προιοντα εμπνευση δημιουργια προιον αξιοποιηση αναγκη φαρμακευτικα προιοντα, κοσμητικα σκευασματα φαρμακο κοσμητικο σκευασμα κσομητικη υγρο αποσταγμα παραγωγη καυση, συνθηκες ελλειψη οξυγονου οξυγονο γηραιο ρητινουχο δεντρο αιωνοβιο υπεραιωνοβιο πευκο, τεμαχιο κτισιμο καταλληλη διαταξη κατραμοκαμινο καμινο καμινι αρχαιοτητα Ευρωπη Μεση Ανατολη εφαρμογη κτηνοτροφια, λαικη θεραπευτικη ιατρικη παραδοσιακη ξυλοναυπηγικη ναυπηγικη προστασια ξυλινη κατασκευη οροσειρα Πινδου, πινδος νομος Ιωαννινων Ηπειρου, παρασκευη επαγγελμα επαγγελματικη πρακτικη δασικη διαχειριση, 19ος αιωνας μχ 20ος 1970 παραγωγος Περιφερεια Ηπειρος γνωστης παρασκευη ιστορια Γερανεια ορη παραλλαγη πρωτη υλη διαδικασια σκανδιναβια αναβιωση αναγκες συντηρηση προστασια μνημειο μεσαιωνας ξυλινη εκκλησια ιεος ναος stave churches Βιβλιογραφια Thistrato konitsa Pieria, crete, Thassos, attica
