Του Κωνσταντίνου Σπίνου, Kspin.gr@gmail.com
Ο Αρχιμήδης (287-212 π.Χ), ο μάγος των μοχλών των τροχαλιών και των πολεμικών μηχανών, η μεγαλύτερη ευφυΐα του αρχαίου κόσμου, αποτελεί την προσωποποίηση του ελληνικού επιστημονικού δαιμονίου. Ο αξεπέραστος μαθηματικός, ο μέγιστος μηχανικός και άριστος αστρονόμος γεννήθηκε στις Συρακούσες της Σικελίας, σε μια εποχή ταραγμένη, που οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής Ρωμαίοι και Καρχηδόνιοι την ήθελαν δική τους. Η στρατηγική της θέση στο μέσον της Μεσογείου την έκανε ιδιαίτερα ελκυστική, ήταν όμως και η αιτία που ενεπλάκη σε πολλούς πολέμους παρά την θέλησή της.
Ο Αρχιμήδης έζησε σε μια πολυτάραχη εποχή που οι δύο υπερδυνάμεις Ρώμη και Καρχηδόνα επεδίωκαν τον έλεγχο της Μεσογείου και την εδαφική τους επέκταση, με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε συνεχείς συγκρούσεις. Στο επίκεντρο αυτών των συγκρούσεων βρέθηκε το αδιαμφισβήτητης στρατηγικής σημασίας νησί της Σικελίας.
Όταν τα σύννεφα του πολέμου άρχισαν να μαζεύονται απειλητικά πάνω απ’ τις Συρακούσες, ο βασιλιάς Ιέρων παρακάλεσε τον Αρχιμήδη να εφαρμόσει τις μηχανικές ανακαλύψεις του για την οχύρωση και την άμυνα της πόλης. Ένα έργο που φάνταζε δύσκολο διότι η πόλη περιβαλλόταν από 27 χιλιόμετρα τείχους που έπρεπε να προστατευθεί με κατάλληλο οπλισμό για να αντιμετωπισθούν από επικείμενη επίθεση του πανίσχυρου ρωμαϊκού στρατού, που σάρωνε θριαμβευτικά όσες σικελικές κτήσεις τολμούσαν να αντισταθούν στο πέρασμά του.
Χωρίς δεύτερη κουβέντα ο Αρχιμήδης έθεσε τις γνώσεις του στην υπηρεσία της πατρίδος του. Ανένδοτα και συστηματικά προετοίμασε την άμυνα με την εφεύρεση νέων όπλων με την σημερινή ορολογία θα λέγαμε όπλα μαζικής καταστροφής.
ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΩΝ ΣΥΡΑΚΟΥΣΩΝ.
Το έτος 213 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου, οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν τις Συρακούσες από ξηρά, υπό τον στρατηγό Άππιο Κλαύδιο Πούλχερ με αρκετές χιλιάδες άνδρες, και από θάλασσα υπό τον ναύαρχο Μάρκο Κλαύδιο Μαρκέλλο, ο οποίος διέθετε 60 βαριά πολεμικά σκάφη (πεντήρεις) και πολλά μικρότερα. Οι Ρωμαίοι πίστευαν πως ήταν θέμα χρόνου η άλωση των Συρακουσών, αφού υπερείχαν σε δυνάμεις των αμυνομένων και αριθμητικά και ποιοτικά. Όμως, όπως, αναφέρει ο Πολύβιος, υπολόγιζαν χωρίς «την Αρχιμήδους δύναμιν».
Όταν εδόθη το σύνθημα οι Ρωμαίοι, γεμάτοι αυτοπεποίθηση, όρμησαν κατά του τείχους ταυτόχρονα και από ξηρά και από θάλασσα.
Οι πεζικάριοι οδηγούμενοι από τον στρατηγό Άππιο Κλαύδιο Πούλχερ όρμησαν από την ξηρά προσπαθώντας με πολιορκητικές μηχανές να δημιουργήσουν ένα ρήγμα στα τείχη για να εισβάλουν στην πόλη από την περιοχή των Εξαπύλων.
Από την θάλασσα εξήντα ρωμαϊκές πεντήρεις, γεμάτες με κάθε είδους όπλα και βέλη, επιτέθηκαν προς τη συνοικία της Αχραδινής, όπου το τείχος βρίσκεται στην άκρη της θάλασσας φτάνοντας μέχρι την προκυμαία. Οι Ρωμαίοι τοξότες πήραν θέση και έστειλαν εκατοντάδες βέλη στο πάνω μέρος του τείχους. Ακολούθησαν οι σφενδονιστές, ρίχνοντας στην πόλη βροχή από πέτρες. Ο δε Μάρκελλος, αφού ένωσε 8 πλοία, δένοντάς τα ανά δύο με χοντρά σχοινιά, έστησε πάνω τους μια πελώρια μηχανή και κατέπλεε εναντίον του τείχους, έχοντας εμπιστοσύνη στο πλήθος των δυνάμεών του, στη λαμπρότητα της προετοιμασίας του και στη δόξα που τον περιέβαλλε.
Όμως οι Ρωμαίοι κατά την διάρκεια της επίθεσής τους, βρέθηκαν αντιμέτωποι με όπλα και αμυντικούς μηχανισμούς, τα οποία δεν είχαν αντικρίσει ξανά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ“.
ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ
Ο Αρχιμήδης κατατροπώνει με τις εφευρέσεις του Ρωμαίους.
Ξαφνικά, στο τείχος των Συρακουσών και από την ξηρά και από την θάλασσα, άνοιξαν κάποιες θυρίδες που μέχρι τότε δεν φαίνονταν. Από αυτές άρχισαν να εκτοξεύονται εκατοντάδες βλήματα οξυβελών καταπελτών, τα οποία θέριζαν Ρωμαίους στρατιώτες και ναύτες. Οι πεζικάριοι αιφνιδιασμένοι υποχώρησαν, όμως τα πλοία παρά τον καταιγισμό των βλημάτων έφτασαν κοντά στο τείχος και επιχείρησαν να θέσουν επ’ αυτού σκάλες για να ανέβουν οι Ρωμαίοι στις επάλξεις του τείχους και να εισέλθουν στην πόλη.
Τότε ξαφνικά εμφανίστηκαν επί των τειχών ειδικές μηχανές (γερανοί), επί των οποίων επικρέμονταν τεράστιοι λίθοι βάρους έως και 250 κιλών. Απότομα οι μηχανές, με ένα σύστημα τροχαλιών, άφηναν τους λίθους να πέφτουν πάνω στα ρωμαϊκά πλοία, από το ύψος των τειχών, προσδίδοντάς τους επί πλέον κινητική ενέργεια. Όπως ήταν φυσικό οι τεράστιοι λίθοι συνέτριψαν τις κλίμακες, ακόμα και τα πλοία.
Μεγαλύτερο τρόμο αισθάνθηκαν οι Ρωμαίοι, όταν από το τείχος εμφανίσθηκαν άλλοι γερανοί που στην άκρη τους είχαν προσαρμοσμένες σιδηρές αρπάγες, οι οποίες κατέβαιναν και άρπαζαν τα πλοία από τις πρώρες και τα σήκωναν στον αέρα. Στην συνέχεια τα άφηναν να πέσουν και είτε να συντριβούν, είτε να βυθιστούν!
Αμέσως μετά ο Αρχιμήδης ενεργοποίησε άλλη μια εφεύρεσή του. Τεράστια δοκάρια κατρακύλησαν από το πάνω μέρος των τειχών, διαλύοντας κυριολεκτικά τα πλοία του Μάρκελλου. Και ακόμα χειρότερα, μετά το χτύπημα, τα δοκάρια επέστρεφαν εκεί απ’ όπου είχαν ξεκινήσει. Συγκρατημένα με σχοινιά, μπορούσαν να ξανασηκωθούν μέχρι την κορυφή του τείχους και να ξαναπέσουν πάνω στα πλοία.
Μη αντέχοντας άλλο οι Ρωμαίοι αποτραβήχτηκαν μακριά από την ακτίνα ενεργείας των μηχανών του Αρχιμήδη.
Αλλά και τότε ανέλαβε δράση το ατμοτηλεβόλο του Αρχιμήδη στην ουσία επρόκειτο για ένα κανόνι που λειτουργούσε με την δύναμη του ατμού και είχε την ικανότητα να εκσφενδονίζει σιδερένιο (κατ’ άλλους πέτρινο) βλήμα 30 κιλών σε απόσταση πέρα του ενός χιλιομέτρου! Το βλήμα έφευγε με δυνατό κρότο και κτυπούσε το στόχο, δηλαδή μια μάζα στρατιωτών, ένα πλοίο ή κάποιο κτίριο.
Ένα άλλο όπλο που επέφερε μεγάλες καταστροφές στο Ρωμαϊκό στόλο είναι τα καυστικά κάτοπτρα με τα οποία οι Συρακούσιοι έκαιγαν τα Ρωμαϊκά πολεμικά πλοία. Το όπλο αποτελείτο από ένα μεγάλο εξάγωνο κάτοπτρο, στο οποίο συνέκλιναν ηλιακές ακτίνες από μικρότερα κάτοπτρα που ήταν υπό διαφορετικές γωνίες τοποθετημένα στο γύρω χώρο. Η συνολική ακτινοβολία αντανακλάτο από το μεγάλο κάτοπτρο πάνω στο στόχο, ο οποίος έπαιρνε φωτιά εφ’ όσον δημιουργείτο στην εστία στόχευσης θερμοκρασία αρκετών εκατοντάδων βαθμών.
Παρ’ ότι αμφισβητήθηκε και θεωρήθηκε υπερβολική η ύπαρξη ενός τέτοιου όπλου, ο ερευνητής Ι. Σακκάς στις 6.11.1973 με την βοήθεια του Πολεμικού Ναυτικού απέδειξε πειραματικά ότι ήταν δυνατό ο Αρχιμήδης, εάν όχι να κατέκαυσε, τουλάχιστον να προκάλεσε ισχυρό ηθικό πλήγμα στον ρωμαϊκό στόλο. Πήρε 60 κοίλα κάτοπτρα, στιλβωμένα με χαλκό για να αυξηθεί η αντανακλαστική τους ικανότητα. Τοποθέτησε τα κάτοπτρα με τέτοιο τρόπο ώστε δημιουργήθηκε συγκεντρωτική ακτίνα που συνέκλινε σε απόσταση 70 μ. σε μια βάρκα. Η βάρκα πήρε φωτιά, αποδεικνύοντας ότι οι μαρτυρίες των αρχαίων ιστορικών είχαν έρεισμα αληθείας.
Και η από ξηράς επίθεση των Ρωμαίων δεν είχε καλή κατάληξη.
Εκατοντάδες οξυβελείς καταπέλτες θέρισαν τις φάλαγγες εφόδου των Ρωμαίων, κομματιάζοντας σαν να ήταν από χαρτί, ακόμα και τις μεγάλες ασπίδες των λεγεωνάριων. Σύμφωνα με τον Πολύβιο ο Αρχιμήδης είχε σχεδιάσει και αρπάγες ανδρών, οι οποίες άρπαζαν τους Ρωμαίους, τους σήκωναν ψηλά και τους άφηναν να πέσουν στο έδαφος. Ισχυροί λιθοβόλοι καταπέλτες επίσης συνέτριβαν τις πολιορκητικές μηχανές των Ρωμαίων.
Στο τέλος ο Μάρκελλος, καθώς είδε ότι οι Ρωμαίοι ήταν τόσο τρομοκρατημένοι ώστε, αν κάποιο σχοινί ή κάποιο ξύλο φαινόταν να προβάλλει πάνω από το τείχος, μονάχα αυτό βλέποντας φώναζαν πως ο Αρχιμήδης βάζει σε κίνηση κάποια μηχανή εναντίον τους κι έφευγαν πανικόβλητοι, παραιτήθηκε από κάθε μάχη και επίθεση, αναθέτοντας την εξέλιξη της πολιορκίας στον χρόνο.
Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ
Η τελική πτώση της πόλης ήρθε την άνοιξη του 212 π.Χ. Τότε λάμβανε μέρος μια μεγάλη γιορτή αφιερωμένη στη θεά Άρτεμη, με όλους να είναι πιο χαλαροί και εκτός επιφυλακής. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, μια ομάδα προδοτών ενημέρωσε τον Μάρκελλο για ένα ανυπεράσπιστο μέρος του τείχους. Έτσι, εκμεταλλευόμενος την αδράνεια των αμυνομένων, έστειλε μια επίλεκτη ομάδα στρατιωτών να αναρριχηθούν στα τείχη, ανοίγοντας τον δρόμο και για τον υπόλοιπο στρατό. Μέχρι το επόμενο πρωί, όλα τα τείχη της πόλης είχαν πέσει σε Ρωμαϊκά χέρια. Μαζί με την πόλη έπεσε και ο Αρχιμήδης από το ξίφος ενός αγροίκου Ρωμαίου. Το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν η φράση «Μη μου τους κύκλους τάραττε».
Το αποτέλεσμα της κατάληψης αυτής ήταν σημαντικό. Το νησί της Σικελίας ήλθε μια και καλή υπό την κυριαρχία της Ρώμης, θωρακίζοντας, έτσι, τα νότια σύνορά της και θέτοντας τις βάσεις για την οριστική νίκη της ενάντια της Καρχηδόνας, καθώς και για την ίδρυση μιας αυτοκρατορίας, η οποία δεν έβλεπε όρια.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.5.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη.
- Πλούταρχος Βίοι Παράλληλοι.
- Πολύβιος Ιστορία.
- Λάζος Χρ. «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ, Ο ΕΥΦΥΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ».
- Λεκάκης “Αρχαία ελληνικά όπλα”, εκδ. Τάλως Φ, 2025.
- Τάσιος Θ. Π. «Το αντιτεχνοκρατικό σύνδρομο του Αρχιμήδη», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, τ. 5, 1988, σελ. 174-181.
ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ, ΟΠΛΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΑΡΧΙΜΗΔΗ, ΟΠΛΟ ΜΑΖΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ δωρικη δωρικα Δωριστι φωνη Πα βω και χαριστιωνι ταν γαν κινησω πασαν Διοδωρος Σικελιωτης, 1ος αιωνας πΧ, δος μοι φησι που στω και κινω την γην Παππος ο Αλεξανδρευς, Συναγωγη, 4ος μΧ πα βω και κινω ταν γαν Σιμπλικιος, 6ος Υπομνημα στα Αριστοτελους Αριστοτελη Φυσικα Αριστοτελης δος μοι πα στω και ταν γαν και κινησω δωσε μου τοπο να σταθω και την Γη θα κινησω παροιμιωδης φραση πρσση χαρακτικη 1824 19ος Σπινος 3ος αιωνας 287 212 πΧ μοχλος τροχαλια πολεμικη μηχανη μεγαλυτερη ευφυια αρχαιος κοσμος αρχαιο ελληνικο επιστημονικο δαιμονιο αξεπεραστος μαθηματικος, μεγιστος μηχανικος αριστος αστρονομος Συρακουσες Σικελια Ρωμαιοι Καρχηδονιοι στρατηγικη θεση Μεσογειος θαλασσα πολεμος υπερδυναμη Ρωμη Καρχηδονα συγκρουση νησι Συρακουσαι βασιλιας Ιερων ανακαλυψη οχυρωση αμυνα πολη εργο τειχος προστασια οπλισμος επιθεση ρωμαικος στρατος εφευρεση οπλα οπλο μαζικης καταστροφης ΤΕΙΧΗ 213 Β Καρχηδονιακος Πολεμος πολιορκια στρατηγος Αππιος Πουλχερ ναυαρχος Μαρκελλος, βαρυ πολεμικο σκαφος πεντηρης αλωση των Συρακουσων, δυναμη Πολυβιος, υπολογιζαν χωρις την Αρχιμηδους δυναμιν πεζικο πολιορκητικη Εξαπυλων Εξαπυλο Εξαπυλος Εξαπυλοι Εξαπυλα ρωμαικη πεντηρεις, βελος συνοικια Αχραδινη προκυμαια τοξοτης βελη σφενδονιστης, σφενδονη σφενδονα σφεντονα πολις πετρα σχοινι πελωρια πλοιο αμυντικος εφευρεσεις ξηρα θυριδα εκτοξευση βλημα οξυβελης καταπελτης ναυτης πεζικαριοι πλοια σκαλα επαλξη γερανος λιθος κινητικη ενεργεια τεραστιος κλιμακα τρομος σιδηρη αρπαγη πρωρη σιδερενια ναυαγιο δοκαρι χτυπημα, ατμοτηλεβολο ατμος πρωτο αρχαιοτερο κανονι σιδερενιο πετρινο στρατιωτες καταστροφες καυστικο κατοπτρο Συρακουσιοι Ρωμαικα πολεμικα εξαγωνο κατοπτρα ηλιακη ακτινα γωνια ακτινοβολια αντανακλαση φωτια εστια στοχευση θερμοκρασια Σακκας 6 Νοεμβριου 1973 Νοεμβριος Πολεμικο Ναυτικο ΠΝ πειραμα καψιμο ηθικο πληγμα ρωμαικος στολος κοιλο στιλβωμενο χαλκος αντανακλαστικη ικανοτητα ακτινες βαρκα φαλαγγα εφοδος ασπιδα λεγεωναριος ανδρων, λιθοβολος συντριβη ξυλο πανικος παραιτηση μαχη ανοιξη 212 γιορτη εορτη αφιερωμα θεα αρτεμη, αρτεμις χαλαροτητα επιφυλακη προδοτης ανυπερασπιστο αδρανεια επιλεκτη ομαδα αναρριχηση ξιφος αγροικος Μη μου τους κυκλους ταραττε καταληψη Καρχηδων ιδρυση διοδωρος Σικελιωτης, πλουταρχος λαζος Τασιος αντιτεχνοκρατικο συνδρομο λεκακης
