Του Γιώργου Λεκάκη
Στο χωριό Abu Fatima, ένα νεκροταφείο της Εποχής του Χαλκού στην αρχαία Νουβία, νυν Σουδάν βρέθηκε ένα νεκροταφείο, με τα αρχαιότερα γνωστά στοιχεία χρήσης μεταφορικού καλαθιού, που λέγεται τούμπα.
Οι ερευνητές ανέλυσαν τα σκελετικά λείψανα 30 ατόμων (14 γυναικών και 16 ανδρών), που είχαν ταφεί στο Abu Fatima, μεταξύ 2500 και 1500 π.Χ. Η τοποθεσία ήταν κάποτε μέρος του αρχαίου βασιλείου του Κους. Παρατήρησαν ότι οι γυναίκες έτειναν να έχουν σημάδια φθοράς στο κρανίο και στους αυχενικούς σπονδύλους τους, που δεν είχαν οι άνδρες. Πιστεύουν ότι αυτά προκλήθηκαν από ένα μεταφορικό καλάθι, το τούμπα (tumpline), το οποίο ήταν συνδεδεμένο με ιμάντες στο κεφάλι τους, για την μεταφορά βαρέων φορτίων, ακόμη και μικρών παιδιών!
Αυτές είναι πρακτικές μεταφοράς φορτίου της φυλής αυτής και αυτά είναι τα σκελετικά κατάλοιπά τους. Σχετίζονται με την οστεοαρθρίτιδα και τον εκφυλισμό των σπονδύλων, τις επιπτώσεις στους μύες από φορτια, του “στρες των αρθρώσεων” και των αλλαγών / προσαρμογών της σπονδυλικής στήλης. Επιπροσθέτως, εξετάσθηκαν επίσης ακούσιες κρανιακές τροποποιήσεις, ειδικώς αλλαγές που προκαλούνται από την χρήση του tumpline. Οι άνδρες εμφάνισαν ενδείξεις ετερόπλευρων αλλαγών του ενθηλίου και βραχιονιοσκελετικής οστεοαρθρίτιδας, υποδεικνύοντας συμμετοχή σε δραστηριότητες που απαιτούσε να φέρουν φορτίο μόνον στον έναν ώμο. Οι γυναίκες εμφάνισαν ευδιάκριτες εκφυλιστικές αλλαγές στους αυχενικούς σπονδύλους, υποδεικνύοντας συχνή μυοσκελετική χρήση του άνω αυχένα.
Η ζημιά ήταν ιδιαίτερα έντονη στα λείψανα μιας γυναίκας, που ήταν περίπου 50 ετών όταν πέθανε, μεταξύ 2600 και 2000 π.Χ. Θάφτηκε με μια “βεντάλια” από οστα στρουθοκαμήλου και ένα δερμάτινο μαξιλάρι.
Σημειώνω, ότι τέτοια μεταφορικά καλάθια ήταν σε χρήση και στους Ινδιάνους της Κεντρικής Αμερικής (λ.χ. στο Μεξικό, όπου οι αχθοφόροι ελέγοντο tlameme και αυτό το καλάθι στην γλώσσα Nahuatl λέγεται mecapal > ισπ. mecapalero), αλλά και από τους αχθοφόρους του Νεπάλ, κ.ά.
ΠΗΓΗ: J. Carballo-Pérez, κ.ά. «Tumplines, baskets, and heavy burden? Interdisciplinary approach to load carrying in Bronze Age Abu Fatima, Sudan», Journal of Anthropological Archaeology, τ. 77, Μαρτ. 2025, 101652, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.4.2025.
αρχαιες Γυναικες φθορα κρανιο αυχενικος σπονδυλος, πριν 4.500 χρονια, καλαθι μεταφορα βαρυ φορτιο παιδι παιδια Γυναικα ιθαγενης Αμερικη ινδιανοι Ojibwe Anishinaabe οτζιμπουε ανισινααμπε τουμπα φολιο Folio 60r κωδικας μεντοζα Codex Mendoza εικονα ιδνιανος αχθοφορος tlameme παραδοσιακο mecapal μεκαπαλ μεταφορικα καλαθια Ινδιανοι Κεντρικη Αμερικη Μεξικο αχθοφοροι καλαθι γλωσσα Nahuatl ναχουατλ mecapal ισπανικα μεκαπαλερο mecapalero αχθοφορος Νεπαλ αρχαια Γυναικα φθορες αυχενας αυχενικοι σπονδυλοι 2500 χρονων μεταφορα κεφαλι χωριο αμπου φατιμα Abu Fatima, νεκροταφειο Εποχη Χαλκου Νουβια, Σουδαν αρχαιοτερο γνωστο αρχαιοτερη γνωστη χρηση τουμπα σκελετικα λειψανα ανδρας ταφος 3.500 1500 3η 2η χιλιετια πΧ αρχαιο βασιλειο Κους σημαδι κεφαλη ιμαντας, μεταφορικο πρακτικη φορτιο φυλη σκελετος οστεοαρθριτιδα εκφυλιστικη σπονδυλικη αλλαγη μυικη μυς μυες φορτιση στρες αρθρωσεων προσαρμογη σπονδυλικη στηλη ακουσια κρανιακη τροποποιηση αλλαγες ετεροπλευρες ενθηλιο βραχιονιοσκελετικη οστεοαρθριτιδα ωμος εκφυλιστικες μυοσκελετικη ανω ωμοι ζημια λειψανα 50χρονη ετων 4.600 2600 4.000 2000 βενταλια οστα οστο στρουθοκαμηλος δερματινο μαξιλαρι
