«Ήρα κατά ζήλον οίστρον έπεμψε»…
Του Γιώργου Λεκάκη
Οίστρος είναι η διέγερση, η μανία, ο μανιώδης πόθος ή έρως, η αγωνία, ο ενθουσιασμός, η έμπνευση, η πύρρωση, η έκκαυση. Οιστρηλασία είναι όλα τα παραπάνω, αλλά και η έξαψη του ενθουσιασμού. Ο διατελών σε τέτοια έξαψη καλείται οιστρήλατος. Ο πληγείς εξ οίστρου, ο αγόμενος εκ σφοδρού πάθους καλείται οιστροδίνητος, οιστροδίνετος, οιστροδόνητος, οιστρομανής. Οιστροπλήξ (ή οιστρόπληξ) ο εμμανής και οιστρώδης ή οιστρήεις ο μανιώδης. Οιστρηδόν σημαίνει λυσσωδώς. Οίστρημα και οίστρησις η λύσσα, η αγριότης, το σφοδρό πάθος. Οιστροβολώ κτυπώ στο κέντρο του έρωτος. Οιστροφόρος ο φέρων μανία, παρόρμηση. Εξοιστρούμενοι οι καταθελγόμενοι.
Το ρήμα οιστράω / οιστρώ σημαίνει εμβάλλω σε κάποια μανία (εκμαίνω), ερεθίζω, παραφρονώ, αγριαίνομαι, λυσσομανώ, υποφέρω, αγωνιώ.
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, το επίθετο «φίλοιστρος», αναφέρεται μόνον τετράκις – μαζί με το παράγωγό του «φιλοιστρομανής». Σπάνια, όση και η αξία και η έννοια της λέξεως. Φίλοιστρος είναι ο αγαπών να φέρνει τον άλλο σε παρόρμηση, σε μανία, κάτι που χωρίς την μεσολάβησή του δεν θα το έπραττε. Φίλοιστρον είναι ο τόπος που μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Και τις τέσσερις φορές η ύπαρξη της λέξεως ανιχνεύεται μόνο μέσα στα «Ορφικά», και μάλιστα ως ιδιότητα θεάς:
- Για πρώτη φορά αναφέρεται ως επίθετο της παμβασίλισσας δέσποινας Ρέας, την αρχέγονη θυγατέρα του πολύμορφου πρωτόγονου. Αυτή που οδηγεί το άρμα των ταυροφόνων, με τους ιερούς τροχούς. Την «φιλοιστρομανή» κόρη, που κτυπάει το τύμπανο και τα χάλκινα κρουστά. Αυτή είναι η μητέρα του άνακτος Ολυμπίου Διός, ο οποίος κρατάει ασπίδα από δέρμα αίγας. Είναι παντιμημένη και αγλαόμορφος. Η μακαρία ομόκλινη του Κρόνου. Χαίρεται στα όρη, με τα φρικτά ολολύγματα των θνητών. Πολεμοθόρυβη και γενναιόψυχη. Που ξεγελάει, που σώζει, που λύνει. Μητέρα θεών και θνητών. Απ’ αυτήν προέκυψαν η Γη, ο άνωθεν ευρύχωρος Ουρανός, η Θάλασσα και οι Άνεμοι. Φιλόδρομη και αερόμορφη. Αυτή κομίζει την ειρήνη με πανόλβια δώρα. Αυτή ξαποστέλνει στα πέρατα της γης τα λύματα και τις δυστυχίες… Γι’ αυτήν έκαιαν θυμίαμα με αρώματα.
- Την δεύτερη φορά αναφέρεται στην Μητέρα των Θεών, που κατάγεται από την Φρυγία, χώρα Μακεδονο-Θρακών, την τυμπανοχαρή ουρανοθυγατέρα δέσποινα, επίσης ομόκλινη του Κρόνου. «Πρέσβειρα, βιοθρέπτειρα, φίλοιστρε», την λέει ο Ορφέας, γιατί είναι μητέρα αθανάτων θεών, τροφός των πάντων, σεβαστή και σωτήρια. Μια πανδαμάστρια που έζευξε το άρμα των ταυροφόνων λεόντων και στέκεται σκηπτούχος στον άξονά του. Περιώνυμη και σεμνή. Κατέχει τον κεντρικό θρόνο του κόσμου. Εξουσιάζει την γη και παρέχει στους θνητούς τις πρέπουσες τροφές.. Απ’ αυτήν γεννήθηκε το γένος των θνητών και των αθανάτων. Απ’ αυτήν εξουσιάζονται οι ποταμοί κι ολόκληρη η θάλασσα. Την προσφώνησαν ολβοδότρια «Εστία», γιατί χαρίζει στους ανθρώπους δώρα με κάθε είδους αγαθά. Και είναι ευάρεστη στους ευσεβείς. Γι’ αυτήν έκαιαν θυμίαμα με διάφορα.
- Την τρίτη φορά αναφέρεται στην μονογενή Παλλάδα Αθηνά, το σεμνό τέκνο του μεγάλου Διός. Την σεπτή και μακαρία θεά, την οπλοχαρή, πολεμοθόρυβη, πολεμοτόκο και γενναιόψυχη. Αυτή που είναι άρρητη και ρητή, ταυτόχρονα. Είναι μεγαλώνυμη και ζει σε άντρα. Εξουσιάζει τις αγέρωχες ράχες των ορέων, τα σκιερά βουνά και τέρπεται η καρδιά της στα φαράγγια. Οιστρηλατεί με παραφορές τις ψυχές των ανθρώπων. Εκγυμνάζει και έχει φρικώδη θυμό. Είναι η φονέας της γοργόνας και φυγόγαμη. Η πανευτυχής μητέρα των τεχνών και ευρεσιτέχνης. Υποκινεί ορμές: «Φίλοιστρε κακοίς», την προσφωνεί ο Ορφέας, αλλά και φέρνει φρόνηση στους καλούς. Γεννήθηκε αρσενική και θηλυκή μαζί. Είναι ποικιλόμορφη, δράκαινα, φιλένθεη και λαμπροτίμητη. Αυτή εξολόθρευσε τους Φλεγραίους γίγαντες. Ιππεύτρα και τριτογένεια, που λύνει τα κακά. Νικηφόρα θεότητα. Δίνει ειρήνη, χόρταση και υγεία σ’ ευτυχισμένες εποχές. Έχει γλαυκά μάτια. Και είναι η πολύευκτη βασίλισσα. Γι’ αυτήν έκαιαν θυμίαμα με διάφορα αρώματα.
- Την τέταρτη φορά αναφέρεται στην σεβαστή βασίλισσα-παμβασίλισσα, περιώνυμη κόρη του Διός, Αρτέμιδα, την Τιτανίδα. Την σεμνή και πολυθρύλητη τοξεύτρα θηριοκτόνο κυνηγό. Την δαδούχα θεά Δίκτυννα [της Κρήτης], την λοχεία, την αρωγό των ωδίνων – αν και στις ωδίνες αμύητη – που φέρνεια ωκυλοχεία. Που κάνει θόρυβο. Που φαίνεται από παντού. Που λύνει τις ζώνες. «Φίλοιστρε», που μεριμνάς για λύσεις, την αναφέρουν τα «Ορφικά», δηλ. λυτρώτρια. Εύδρομη τοξεύτρα φιλαγρότισσα και νυκτόβια. Ονομαστή, ευπρόσιτη και αρρενόμορφη. Ορθία και παιδοτρόφος. Άφθαρτη, γήινη κι ολβιόμοιρη. Αυτή η δασόβια ελαφοκυνηγός κατέχει τα δάση των ορέων. Αυτό το ωραίο βλαστάρι που συνοδεύεται πάντα από σκύλους. Την ποικιλόμορφη Κυδωνιάδα [Χανίων Κρήτης]. Την σωτήρια θεά, την ευπρόσιτη φίλη των μυστών, που φέρνει απ’ την Γη καλούς καρπούς και την ειρήνη την ποθητή, καθώς και την καλλιπλόκαμο υγιεία. Γιατί αυτή πέμπει «στα όρη, στ’ άγρια βουνά» τις νόσους και τα άλγη… Γι’ αυτήν έκαιαν θυμίαμα με μάννα. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Τα 800 επίθετα της θεάς Αρτέμιδος”.
ΠΗΓΗ: ομώνυμο άρθρο του Γ. Λεκάκη στην στήλη του “Χρονοτοπία”, στην εφημ. “Χρόνος” Κομοτηνής, 5.1.2010. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.1.2010.
θεα Ρεα θεος Κρονος ομφαλος σπαργανωμενη πετρα αθηναικη ερυθρομορφη πελικη 5ος αιωνας πΧ – Μουσειο μητροπολιτικο Metropolitan Νεα Υορκη, ΗΠΑ Κυβελη ενθρονη Μεγαλη Μητεαα Θεα, 3ος Σμυρνη, ορος Σιπυλο, κεντρο λατρεια Ερμιταζ Αγια Πετρουπολη Ρωσια Αθηνα, οπλισμενη Παλλας παλλαδα αγαλμα Παβια Ιταλια αρτεμις, μαρμαρινος κορμος Παλαιοπολη Παλαιοπολις Ανδρου Κυκλαδων, ρωμαικα χρονια αντιγραφο, αρχαιο ελληνικο γλυπτο εργο 2ος Αρχαιολογικο ανδρος κυκλαδες φιλοιστρες θεαινες Ορφικα ηρα κατα ζηλον οιστρον επεμψε οιστρος διεγερση, μανια, μανιωδης ποθος ερως, αγωνια, ενθουσιασμος, εμπνευση, πυρρωση, εκκαυση οιστρηλασια εξαψη οιστρηλατος πληγεις οιστρου, αγομενος σφοδρο παθος οιστροδινητος, οιστροδινετος, οιστροδονητος, οιστρομανης οιστροπληξ εμμανης οιστρωδης οιστρηεις οιστρηδον λυσσωδως οιστρημα οιστρησις οιστρηση λυσσα, αγριοτης, αγριοτητα Οιστροβολω κτυπω ερωτας Οιστροφορος παρορμηση εξοιστρουμενος καταθελγομενος ρημα οιστραω οιστρω εμβαλλω εκμαινω ερεθιζω, παραφρονω, αγριαινομαι, λυσσομανω, υποφερω, αγωνιω αρχαια ελληνικη γραμματεια, επιθετο φιλοιστρος φιλοιστρομανης σπανια, αξια εννοια λεξη αγαπων παρορμηση, μεσολαβηση Φιλοιστρον Φιλοιστρο τοπος Ορφεας ιδιοτητα πρωτη φορα επιθετα παμβασιλισσα δεσποινα Ρεας, αρχεγονη θυγατερα πολυμορφος πρωτογονος αρμα ταυροφονος ταυροφονια ταυρος ιερος τροχος φιλοιστρομανης κορη, κτυπημα τυμπανο χαλκινο κρουστο μουσικο οργανο αναξ Ολυμπιος Διας, ζευς ασπιδα δερμα αιγα κατσικα παντιμημενη αγλαομορφος μακαρια ομοκλινη χαρα ορη, φρικτο ολολυγμα θνητος Πολεμοθορυβη γενναιοψυχη σωτηρα λυση θεων θνητων Γη, ανωθεν ευρυχωρος Ουρανος, Θαλασσα ανεμοι ανεμος φιλοδρομη αερομορφη κομιστης ειρηνη πανολβιο δωρο περατα γης λυματα δυστυχια θυμιαμα αρωμα Φρυγια χωρα αρχαιοι Μακεδονες Θρακες τυμπανοχαρης ουρανοθυγατερα ομοκλινος Πρεσβειρα, βιοθρεπτειρα, Ορφευς, αθανατος θεοι τροφος παντων, σεβαστη σωτηρια πανδαμαστρια αρμα λεοντες λεων λιονταρι σκηπτουχος αξονας Περιωνυμη σεμνη κεντρικος θρονος του κοσμου Εξουσια θνητοι πρεπουσα τροφη γενος των θνητων αθανατοι ποταμος ολβοδοτρια ολβια Εστια ανθρωποι δωρο ειδος αγαθο ευαρεστη ευσεβης μονογενης σεμνο τεκνο μεγαλος Διός σεπτη μακαρια οπλοχαρης πολεμοθορυβη, πολεμοτοκος πολεμος γενναιοψυχη αρρητη ρητη μεγαλωνυμη αντρο αγερωχη ραχη ορη σκιερο βουνο τερψη καρδια φαραγγι παραφορα ψυχη εκγυμναση φρικωδης θυμος φονεας φονιας γοργονα φυγογαμη πανευτυχης τεχνη ευρεσιτεχνης ορμες ορμη κακος φρονηση καλος αρσενικη θηλυκη γεννα ποικιλομορφη, δρακαινα, δρακος φιλενθεη λαμπροτιμητη εξολοθρευση Φλεγραιοι γιγαντες ιππευτρα τριτογενεια, κακα Νικηφορα νικηφορος θεοτητα ειρηνη, χορταση υγεια ευτυχισμενη εποχη γλαυκα ματια πολυευκτη βασιλισσα αρβματα περιωνυμη κορη Διος, Αρτεμιδα, Τιτανιδα τιτανες πολυθρυλητη τοξευτρα τοξο θηριοκτονος κυνηγος δαδουχα δαδουχος Δικτυννα, λοχεια, αρωγος ωδινη ωδινες αμυητη ωκυλοχεια θορυβος ζωνη λυσεις, λυτρωτρια ευδρομη τοξευτρια φιλαγροτισσα νυκτοβια ονομαστη ευπροσιτη αρρενομορφη ορθια παιδοτροφος αφθαρτη, γηινη ολβιομοιρη δασος δασοβια ελαφοκυνηγος δαση ωραιο βλασταρι σκυλος ποικιλομορφη Κυδωνιαδα Κυδωνιας Κυδωνια σωτηριος ευπροσιτη φιλη μυστης καλοι καρποι καρπος ποθητη καλλιπλοκαμος υγιεια αγρια βουνα νοσος αλγος μαννα κυδωνια κυδων νομος χανιων χανια κρητης κρητη
