Του Γιώργου Λεκάκη
Τα αρχαία μαρμάρινα αγάλματα της αρχαίας Ελλάδος δεν ήταν μόνο βαμμένα με πολλά χρώματα, ζωγραφισμένα, ντυμένα με ρούχα και στολισμένα με κοσμήματα, αλλά περιχυμένα ακόμη και με αρώματα και αρωματικές ουσίες για να δημιουργήσουν μια πλούσια αισθητηριακή εμπειρία!!!
Η διακόσμηση αυτή ελέγετο γενικώς κόσμησις.
Το ίδιο ακολούθησαν και οι αντιγραφείς του ελληνικού πολιτισμου, Ρωμαίοι.
Η ερευνήτρια της Ny Carlsberg Glyptotek, C. Brons, εξέτασε αποσπάσματα της κλασσικής λογοτεχνίας, που αναφέρονται στην αρωματοποίηση ορισμένων γλυπτών, όπως η αναφορά του Κικέρωνος στο άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος, στην Εγέστα (> Segesta) ή η περιγραφή του ποιητή Καλλιμάχου για το άγαλμα της Μακεδόνισσας βασίλισσας της Αιγύπτου, Βερενίκης Β’. Σε αυτό βρέθηκαν ίχνη από κερί μέλισσας, που σαφώς υπαινίσσονται αρχαίες πρακτικές αρωματισμού. Επί πλέον, η χρήση λουλουδιών (λουλουδοστέφανα – γιρλάντες), κατά την διάρκεια διαφόρων εορτών, όπως τα Floralia, προσέθεταν ένα αρωματικό στρώμα, στην οπτική λάμψη αυτών των αγαλμάτων.
Και ο Παυσανίας περιγράφει το χρίσμα του αγάλματος του Ολυμπίου Διός με ελαιόλαδο – και για να προστατεύει το ελεφαντόδοντό του από την υγρασία.
Από αρχαιολογικά στοιχεία από το ιερόν της Δήλου Κυκλαδων έχουν αποκαλυφθεί εργαστήρια αρωμάτων, καθώς και επιγραφές που περιγράφουν λεπτομερώς το κόστος και τις συνθέσεις / συνταγές των αρωμάτων και των ελαίων – τα έξοδα για αυτές τις αρωματικές προσφορές, για συστατικά όπως ελαιόλαδο, κερί μέλισσας, ανθρακικό νάτριο και αρώματα τριαντάφυλλου – που χρησιμοποιούνταν για τον εξωραϊσμό των αγαλμάτων της Αρτέμιδος, της Ήρας και άλλων θεοτήτων.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα των εργαστηρίων αρωμάτων στο νησί της Δήλου, αναφέρονται σε τεχνικές όπως η γάνωσις[1] – η εφαρμογή κεριών και ελαίων λ.χ. για συντήρηση – που τεκμηριώνονται καλά και από τον Βιτρούβιο και τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο.
Σύμφωνα με την μελέτη, αυτή η ανακάλυψη αλλάζει σημαντικά την κατανόησή μας για την κλασσική γλυπτική και υποδηλώνει ότι η κλασσική τέχνη σχεδιάσθηκε για να εμπλέκει πολλές αισθήσεις – και την όσφρηση – προσφέροντας μια πιο πλούσια, πιο καθηλωτική εμπειρία.
Η τέχνη της κλασσικής ελληνικής αρχαιότητας ήταν μια πολυδιάστατη πολυαισθητηριακή εμπειρία.
Η χρήση των αρωμάτων δεν ήταν απλώς διακοσμητική, αλλά και συμβολική, και κάθε θεότητα είχε και το δικό της αναγνωριστικό άρωμα, όπως παραδίδεται από τα ορφικά ακόμη…
ΠΗΓΗ: C. Brøns «THE SCENT OF ANCIENT GRECO-ROMAN SCULPTURE», https://doi.org/10.1111/ojoa.12321 (Ny Carlsberg Glyptotek), Oxford Journal of Archaeology, 3.3.2025. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.3.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] γανόω / γανώ > γάνωσις, ἡ = λάμπρυνσις, στίλβωσις, κόσμησις – Διὸς νότῳ γᾶν ει.
- > γάνωμα = βερνίκωμα, γάνωμα χάλκινου σκεύους και κασσίτερο, κλπ. – βλ. Πλούτ. 2.287B.
- > γάνος = λάμψη, στιλπνότητα, λαμπρότητα, φωτεινότητα, χαρά, ευθυμία, φαιδρότητα, υπερηφάνεια, υψηλοφροσύνη, λέγεται για το νερό (κρηναῖον γάνος – Id.Pers.483, διόσδοτον γάνος), καθώς και για την αναζωογονητική βροχή, γάνος ἀμπέλου γάνος βότρυος (ib.615, E.Ba.261,383), λέγεται για το κρασί και το μέλι («Ἀσωποῦ γάνος», «γάνος μελίσσης», «παλαιᾱς ἀμπέλου γάνος» – βλ. Ευρ., Αισχύλ.
- > γάνος / γλάνος η ύαινα, ὑπὸ Φρυγῶν καί Βιθυνῶν.
- > γάνυμαι = λάμπω από χαρά.
- > γανώδης τόπος = λαμπερός, πλούσιος > ρίγανη = όρος + γάνος = η χαρά των βουνών, κλπ.
- > γάνεα = κήποι > παράδεισος (Masson. ICS,309,12 Κύπρου, IG.XII.2,58 Μυτιλήνης) > εβραϊκά, γερμ. gan, Garden, αγγλ. garden, βλ. Lewy Fremdw, 114.
- > γάνα, το λευκό επίχρισμα της γλώσσας > γανιάζω, γάνιασμα (= βγάζω αφρούς από το στόμα)
- > αγγλ. glad, γερμ. Glanz, κλπ.
Όλα ξεκινούν από το ομηρικό γαίω = καμαρώνω για κάτι < γaFιω. Στην «Ιλιάδα» μαρτυρείται μόνο η μετοχή γαίων. Και γαίεσκον = έχαιρον στον Ησύχ. γαίω: ἐν χρήσει παρ’ Ὁμ. μόνον ἐν τῇ φράσει κύδεϊ γαίων, γαυριῶν ἐπὶ τῇ δόξῃ αὐτοῦ, ἐπὶ τοῦ Βριάρεω, Ἄρεως, Διός (Ἰλ. Α 405, Ε. 906, Θ. 51 (οὐδαμοῦ ἐν Ὀδ.). μονίῃ γαίων (Ἐμπεδ. 24). < √ΓΑϜ / ΓΑΥ > ἀγαυός, ἀγαυρός, γαῦρος > λατ. gaudeo, gaudium, gavisus, κλπ. Για πολλούς και η νήσος Γαύδος = φωτεινή, ηλιόλουστη, γεμάτη χαρά.
αρχαιο αγαλμα Διαδουμενος του Πολυκλειτου νησος δηλος 1894 Πολυκλειτος δηλου 19ος αιωνας μχ αρχαια ελληνικα αγαλματα πολυχρωμα διακοσμημενα, αρωματισμενα Λεκακης αρωμα Τα αρχαία ελληνικο πολυχρωμο διακοσμημενο, αρωματισμενο πολυχρωμια διακοσμηση αρωματα μαρμαρινα αρχαια Ελλαδα βαμμενα χρωμα χρωματα, ζωγραφικη ρουχα στολισμενα κοσμηματα, περιχυμενα αρωματικη ουσια δημιουργια πλουσια αισθητηριακη εμπειρια διακοσμησις κοσμησις αντιγραφη ελληνικος πολιτισμος Ρωμαιοι Ny Carlsberg Glyptotek, αποσπασμα κλασσικη λογοτεχνια αρωματοποιηση γλυπτο Κικερωνας αγαλμα κικερων θεα αρτεμις αρτεμη αρτεμιδα Αρτεμιδος, Εγεστα σεγεστα Segesta περιγραφη ποιητης Καλλιμαχος βασιλισσα Βερενικη Β Αιγυπτου αιγυπτος ιχνη κερι μελισσας, μελισσα αρχαιες πρακτικη αρωματισμος χρηση λουλουδιων λουλουδια λουλουδοστεφανα λουλουδοστεφανο λουλουδι γιρλαντα εορτη φλοραλια Floralia, αρωματικο στρωμα, οπτικη λαμψη Παυσανιας χρισμα Ολυμπιος Διας ζευς ελαιολαδο προστασια ελεφαντοδοντο υγρασια αρχαιολογια ιερο ιερον Δηλος εργαστηριο επιγραφη κοστος συνθεση συνταγη ελαιο ελαιον εξοδα προσφορα συστατικα λαδι κερι μελισσα ανθρακικο νατριο τριανταφυλλου τριανταφυλλο χρηση εξωραισμος ηρας ηρα θεοτητα αρχαιολογικα ευρηματα εργαστηρι νησι κυκλαδες κυκλαδων τεχνικη γανωσις εφαρμογη κερια ελαια συντηρηση Βιτρουβιος Πλινιος ο Πρεσβυτερος ανακαλυψη κατανοηση κλασσικη γλυπτικη κλασικη τεχνη αισθησεις οσφρηση εμπειρια αρχαιοτητα πολυδιαστατη πολυαισθητηριακη διακοσμητικη, συμβολικη, συμβολο αναγνωριστικο ορφικα κειμενα γανοω / γανω > γανωση λαμπρυνσις, στιλβωσις, κοσμησις – Διος νοτω γαν ει γανωμα = βερνικωμα, βερνικι χαλκινο σκευος κασσιτερος, Πλουταρχος γανος = λαμψη, στιλπνοτητα, λαμπροτητα, φωτεινοτητα, χαρα, ευθυμια, φαιδροτητα, υπερηφανεια, υψηλοφροσυνη, νερο κρηνη κρηναιον κρηναιο διοσδοτον διοσδοτο αναζωογονητικη βροχη, αμπελος αμπελι βοτρυς κρασι οινος μελι ασωπος μελισση Ευριπιδης Αισχυλος γλανος υαινα, Φρυγες φρυγια Βιθυνοι βιθυνια γανυμαι = λαμπω γανωδης τοπος = λαμπερος, πλουσιος > ριγανη ορος βουνο γανεα = κηποι > παραδεισος επιγραφες Κυπρου, κυπρος Μυτιληνη εβραικα, γερμανικα γανα, λευκο επιχρισμα γλωσσα γανιαζω, γανιασμα αφρος στομα αγγλικα ομηρικο γαιω = καμαρωνω γaFιω ομηρος ομηρου Ιλιαδα ιλιας μετοχη γαιων γαιεσκον εχαιρον Ησυχιος γαιω κυδει γαιων, γαυριων δοξα Βριαρεως θεος Αρης, μονιη εμπεδοκλης αγαυος, αγαυρος, γαυρος λατινικα γαυδιο γαβισος νησιδα Γαυδος χανιων κρητης χανια κρητη φωτεινη, ηλιολουστη,
