Τι διαφορετικές και άγνωστες ιστορίες μπορούν να μας αποκαλύψουν δύο εκθέματα του 5ου αι. π.Χ. που παρουσιάζονται στην Μόνιμη Έκθεση «Θεσσαλονίκη Μακεδονίας Μητρόπολις» του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης;
Ο Ηρόδοτος περιγράφοντας την εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων μας πληροφορεί ότι: “ὁ μὲν δὴ ναυτικὸς στρατὸς αὐτοῦ περὶ Ἄξιον ποταμὸν καὶ πόλιν Θέρμην καὶ τὰς μεταξὺ πόλιας τούτων περιμένων βασιλέα ἐστρατοπεδεύετο, Ξέρξης δὲ καὶ ὁ πεζὸς στρατὸς ἐπορεύετο” (Ηροδ. 7. 124.1).
Μάρτυρες της παρουσίας του Περσικού στρατού στην περιοχή του Θερμαϊκού Κόλπου πρέπει να αποτελούν δύο αντικείμενα που προέρχονται από τον αρχαίο οικισμό στην Τούμπα Θεσσαλονίκης, που ταυτίζεται με ένα από τα πολίσματα, αν όχι το κεντρικό, της αρχαίας Θέρμης:
Πρόκειται για:
- ένα θραύσμα αγγείου τοπικού κεραμικού εργαστηρίου (ΜΘ 34508) που εντοπίστηκε στο εσωτερικό λάκκου στον οικισμό και
- ένα θραύσμα κεραμίδας το οποίο παραδόθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης από κάτοικο της Τούμπας (ΜΘ 34362), τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 5ου αι. π.Χ.
Στο πρώτο διατηρείται το κεφάλι εγχάρακτης μορφής, η οποία φέρει ημισφαιρικό ψηλό κάλυμμα διακοσμημένο με λοξές γραμμές. Ανάλογη μορφή υπάρχει και στο δεύτερο αντικείμενο. Πρόκειται για γενειοφόρο άνδρα με παρόμοιο κάλυμμα κεφαλής κάτω από το οποίο προβάλλουν τα μακριά μαλλιά του. Στέκεται κοιτάζοντας προς τα δεξιά κρατώντας και με τα δύο χέρια του επίμηκες αντικείμενο. Φορά μακρύ ένδυμα και ένα είδος «μανδύα» πάνω από αυτό. Όσον αφορά στις επιγραφές που υπάρχουν και στα δύο αντικείμενα έχουν χαραχτεί από δεξιά προς τα αριστερά και αποτελούνται από σύμβολα, 11 στο πρώτο και 16 στο δεύτερο, που δεν αντιστοιχούν στο ελληνικό αλφάβητο.[1]
Το κάλυμμα της κεφαλής με το καμπύλο περίγραμμα και των δύο μορφών, το μακρύ ένδυμα αλλά και ο τρόπος που κρατά η μορφή με τα δυο της χέρια το αντικείμενο, το οποίο θα μπορούσε να ερμηνευτεί είτε ως δόρυ είτε ως σκήπτρο, θυμίζουν αντίστοιχες μορφές στρατιωτών ή αξιωματούχων της περσικής αυλής, γνωστές από την τέχνη των Αχαιμενιδών, όπως είναι τα ανάγλυφα της Περσέπολης ή αυτά από τα Σούσα. Η ομοιότητα από την άλλη που παρουσιάζουν κάποια από τα σύμβολα της επιγραφής στην κεραμίδα με αυτά από την καρική επιγραφή που εντοπίστηκε στον αρχαίο οικισμό στο Καραμπουρνάκι, δεν αποκλείουν την χρήση του καρικού αλφαβήτου. Άλλωστε, όπως και πάλι μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος (7.89.1-7.98.1), στον περσικό στρατό και στόλο μεταξύ άλλων συμμετείχαν στρατιώτες από την Λυδία, την Καρία, την Κιλικία και την Φοινίκη, οι οποίοι θα είχαν στρατοπεδεύσει περιμετρικά του Θερμαϊκού Κόλπου πριν από την εισβολή του Ξέρξη στην νότια Ελλάδα. Δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε βέβαια και το ενδεχόμενο κάποιοι από τους στρατιώτες να παρέμειναν στην περιοχή σαν ένα είδος φρουράς για την διασφάλιση των μετόπισθεν του περσικού στρατού.
Μπορείτε να δείτε τα δύο εκθέματα στην Μόνιμη Έκθεση «Θεσσαλονίκη Μακεδονίας Μητρόπολις» (Προθήκη: 3)
ΠΗΓΗ: ΑΜΘ, εκθεμα Φεβρ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.2.2025.
[1] ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: Όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς, τα γράμματα του “καρικού” αλφαβήτου, μπορεί να μην αντιστοιχούν στο ελληνικό αλφάβητο, είναι όμως παραλλαγές των ελληνικών γραμμάτων.
αρχαια Ευρηματα αρχαιοι μαρτυρες περσικος στρατος αρχαιος Θερμαικος Κολπος Τουμπα Θεσσαλονικης αγνωστη ιστορια εκθεματα 5ος αιωνας πΧ Μονιμη εκθεση Θεσσαλονικη Μακεδονιας Μητροπολις Αρχαιολογικο Μουσειο Ηροδοτος εκστρατεια Ξερξης αρχαιοι Ελληνες ναυτικος ναυτικο Αξιος ποταμος πολις Θερμη πολια βασιλεας στρατοπεδο πεζος Περσες πολη αντικειμενο αρχαιος οικισμος πολισμα θραυσμα αγγειο κεραμικο εργαστηριο λακκος θραυσμα κεραμιδα αρχαιολογια κατοικος κεφαλι εγχαρακτη μορφη ημισφαιρικο ψηλο καλυμμα διακοσμηση λοξη γραμμη γενειοφορος ανδρας καλυμμα κεφαλης μακρια μαλλια δεξια χερια επιμηκες αντικειμενο μακρυ ενδυμα ειδος μανδυας επιγραφες συμβολο ελληνικο αλφαβητο κεφαλι καμπυλο περιγραμμα χερι σκηπτρο, στρατιωτης αξιωματουχος περσικη αυλη τεχνη Αχαιμενιδες αναγλυφο Περσεπολη Περσεπολις Σουσα συμβολα επιγραφη κεραμιδι καρικη Καραμπουρνακι, καρικο αλφαβητος περσια στρατιυτες Λυδια, Καρια, Κιλικια Φοινικη, εισβολη νοτια βορεια Ελλαδα φρουρα καρικα γραμματα ελληνικα καρικο γραμμα ελληνικο