Το χωριό Ψήλωμα Μετεώρων Τρικκάλων Θεσσαλίας κείται στα Όρη Χάσια (σε υψόμετρο
680 μ.[2]) στον 39ο παράλληλο [39°50′46″N 21°41′30″E], 35 χλμ. Β.-ΒΑ.
από την Καλαμπάκα, 22 χλμ. ΝΔ. από την Δεσκάτη Γρεβενών και 57 χλμ. Β. από τα
Τρίκκαλα.
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Ψηλώματος
ευρίσκεται στο ΒΔ. άκρον του οικισμού. Η ανέγερσίς του
συνδέεται με τον κλεφταρματολό[3], Γιάννη Ψείρα ή Ψύρρα, που δρούσε κατά το β΄ μισό του 18ου
αιώνα στο Αρματολίκι των Χασίων.
Την ίδια εποχή φαίνεται να κατασκευάσθηκε και
το γνωστό «Γεφύρι του Ψείρα», σε απόσταση 300 μ. από την έξοδο προς το Ψήλωμα, του δρόμου προς Δεσκάτη.
του Ψείρα», εκτίσθη την ίδια εποχή με την εκκλησία, από τον ίδιο μάστορα και
αγιογράφο, ο οποίος καταγόταν από την Καστοριά. Γεφυρώνει τον ποταμό Ίωνα
(παραπόταμο του Πηνειού). Είναι κατασκευασμένο από ψαμμιτικό πέτρωμα της
περιοχής. Ένα απο τα σημεία σύνδεσης Ηπείρου – Θεσσαλίας – Μακεδονίας, απ’ όπου
περνούσαν τα καραβάνια, απο και προς τα Βαλκάνια. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό
διατηρητέο μνημείο.
Ο ΙΝ Αγίου Δημητρίου, επίσης κηρυγμένο μνημείο, είναι τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική. O
λιθόκτιστος ναός, στα νότια και δυτικά, διαθέτει μεταγενέστερη κλειστή στοά. Η
κάλυψη του ναού γίνεται με καμάρες στο κεντρικό κλίτος, ενώ στα πλάγια κλίτη
διαμορφώνονται τέσσερα φουρνικά. Η στέγη του ναού καλύπτεται με λιθόπλακες ενώ
εκείνη της στοάς καλύπτεται με κεραμίδια. Στα νότια του ναού εκτείνεται ο
αύλειος χώρος του μνημείου. Στο εσωτερικό διατηρείται αξιόλογο ξυλόγλυπτο
επιχρυσωμένο τέμπλο με δεσποτικές εικόνες της ίδιας περιόδου.
Από την Εφορεία Αρχαιοτήτων
Τρικκάλων κατά τα έτη 2021 – 2023 υλοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης του ναού και
του προστώου-εξωνάρθηκα, αρχιτεκτονική – στατική αποκατάσταση του μνημείου,
καθώς και συντήρηση του τοιχογραφικού διακόσμου, βάσει των εγκεκριμένων
μελετών.
Παρουσία της Υπουργου
Πολιτισμού Λ. Μενδώνη, χοροστατούντος του μητροπολίτη Σταγών και
Μετεώρων, Θεοκλήτου και πλήθος κόσμου, τελέστηκαν τα θυρανοίξιά του. Οι
εργασίες ανάδειξης και αποκατάστασης του ναού, χαρακτηρισμένος ως ιστορικό
Μνημείο, υλοποιήθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικκάλων[1].
Η Υπουργος Πολιτισμού Λ.
Μενδώνη δήλωσε: «Η σημερινή μέρα αποτελεί μέρα γιορτής για τους κατοίκους του
Ψηλώματος, αλλά και για το Υπουργείο Πολιτισμού που αποδίδει ένα ακόμη
αποκατεστημένο μνημείο στην τοπική κοινωνία και τη λατρεία. Η επιγραφή, επάνω
από την δυτική θύρα του ναού μας πληροφορεί ότι η οικοδόμηση και η τοιχογράφηση
του ναού ολοκληρώθηκε το 1791, με δαπάνη του Χασιώτη «καπετάνου» κλεφταρματολού
Γ. Ψείρα. Ο προορισμός του Υπουργείου είναι να προστατεύει, να αναδεικνύει
και να αποδίδει το μνημειακό απόθεμα της Πατρίδας μας στον ελληνικό λαό, ο
οποίος είναι ο φορέας αυτού του πολιτισμού. Η αποκατάσταση του Ιερού Ναού Αγίου
Δημητρίου ήταν προτεραιότητα όχι μόνο για μένα, αλλά και για όλους τους
συνεργάτες μου στο Υπουργείο. Αποτελεί υποχρέωση μας απέναντι και στις
μελλοντικές γενιές. Μόνο αν γνωρίσουμε τις ρίζες μας, μπορούμε να έχουμε ένα
σταθερό και δημιουργικό μέλλον. Συγχρόνως, ένα μνημείο, ένα πολιτιστικό αγαθό,
ένας πολιτιστικός χώρος γίνεται αυτομάτως αναπτυξιακός πόλος, γεγονός που το
καθιστά πολύ σημαντικό για την τοπική και περιφερειακή κοινωνία. Οι
προϋποθέσεις της χρηματοδότησης του συγκεκριμένου έργου από τα ευρωπαϊκά
προγράμματα δημιουργήθηκαν από την εισφορά των ανθρώπων που αγαπούν το μνημείο
και τον τόπο τους. Επομένως, αποτελεί μια στοιχειώδη απόδοση τιμής για όσους
συνεισέφεραν. Στη δεύτερη φάση εφαρμόζοντας τη μελέτη συντήρησης, συντηρήθηκε ο
ολόγραφος ναός και προέκυψε αυτός ο εκπληκτικός διάκοσμος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω στο
πρόσωπο της Κρ. Μαντζανά, τους συνεργάτες της, τα στελέχη του ΥΠΠΟ στην
ΕΦΑ και τις αρμόδιες Διευθύνσεις, που ασχολήθηκαν με το μνημείο. Ευχαριστώ
ιδιαίτερα την περιφερειακή Αρχή διαχρονικά για την ουσιαστική στήριξη και
συνεργασία».
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης
Ελλαδος περιηγησις». ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.10.2024.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014 – 2020 (ΠΕΠ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2014 –
2020) με προϋπολογισμό 500.000 ευρώ.
Στον εξωτερικό χώρο ανακατασκευάστηκε το στέγαστρο στα νοτιοανατολικά του μνημείου, διαστρώθηκε ο αύλειος χώρος με λιθόπλακες, κατασκευάστηκε ράμπα ΑμεΑ και τέλος τοποθετήθηκε νέα περίφραξη με ανακατασκευή της αυλόθυρας και της βρύσης. Στον περιβάλλοντα χώρο έγιναν εργασίες αποστράγγισης του μνημείου, διαμορφώθηκε ο χώρος και πραγματοποιήθηκε φύτευση με εντόπια φυτά. Δημιουργήθηκαν προσβάσεις για ΑΜΕΑ και τοποθετήθηκαν πινακίδες πληροφόρησης στα ελληνικά και αγγλικά, καθώς και σε γραφή Braille. Τέλος, έγινε νέα ηλεκτρολογική εγκατάσταση με φωτισμό λειτουργικό και ανάδειξης του μνημείου, του στεγάστρου και του αύλειου χώρου.
[2] Αλλά το υψηλότερο σημείο είναι
816 μ. επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, 1,1 χλμ. βόρεια του Ψηλώματος.
[3] αρματολός < αρματολόγος = αυτός που ασχολείται με τα άρματα. Και όχι αρματωλός (παρετυμολογία-σύγχυση με το αμαρτωλός).
