Τα αρχαιότερα λείψανα
κατοίκησης της αρχαίας Ευρωπού του νομού Κιλκίς Μακεδονίας εντοπίζονται στις παρυφές του σημερινού ομωνύμου
χωριού, σε τούμπα με οικιστικά κατάλοιπα προϊστορικών χρόνων.
Κατά την κλασσική εποχή η
πόλη της Ευρωπού αποτελούσε ένα από τα πλέον αναπτυγμένα πολίσματα.
Για τον λόγο αυτό ο βασιλιάς
της Θράκης Σιτάλκης προσπάθησε να την καταλάβει τον 5ο αι. π.Χ.
Τα τεράστια πιθάρια, που
αποκαλύφθηκαν σε σπίτια, μαρτυρούν την οικονομική της ευμάρεια και την αφθονία
των προϊόντων της γης της.
Η έρευνα των νεκροταφείων
προσφέρει απτά τεκμήρια των θρησκευτικών αντιλήψεων, των ταφικών τελετουργικών
πρακτικών και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της εποχής. Η αποκάλυψη μιας
ελληνιστικής συστάδας τάφων, ενός μακεδονικού, ενός κιβωτιόσχημου και μιας
θήκης, με χρυσά κτερίσματα, μαρτυρεί την ύπαρξη εταίρων, μελών δηλαδή της
μακεδονικής αριστοκρατίας, στην κοινωνία της Ευρωπού, όπως φαίνεται και από την
ανακάλυψη του ταφικού τύμβου της Μεσιάς. Τα ευρήματα των απλών κεραμοσκεπών τάφων, των ρωμαϊκών χρόνων, αποδεικνύουν την ομοιογένεια των ταφικών εθίμων και πρακτικών
με ολόκληρη την υπόλοιπη Μακεδονία.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΙΛΚΙΣ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “Ευρωπός Κιλκίς (Μακεδονία): Η αρχαία ελληνική πόλις στην οποία
χρωστάει το όνομά της η Ευρώπη και το ευρώ”, σε 5 συνέχειες στην εφημ. “Ελευθερία” Λονδίνου, 2, 9, 16, 23, 30.5.2002.
Της αρχαιολόγου Θώμης
Σαββοπούλου
Η αρχαία πόλη της Ευρωπού, ευρίσκεται
ΝΑ. του όρους Πάικου στα δυτικά του ποταμού Αξιού. Η θέση της εξασφάλιζε τον
έλεγχο και την επικοινωνία του φυσικού υδάτινου δρόμου μεταξύ του αιγαιακού
νότου με τη βαλκανική ενδοχώρα. Τα πυκνά δάση της περιοχής και οι δυνατότητες
μεταφοράς της ξυλείας δια μέσου του Αξιού, συνέβαλαν στην πρώιμη ανάπτυξή της,
ως ενδιάμεσου εμπορικού σταθμού με τη νοτιότερη Ελλάδα. Οι παλαιότερες
ενδείξεις κατοίκησης προέρχονται από τον προϊστορικό οικισμό (περίπου στο 3000
π.Χ.), που έχει μορφή λόφου και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Στην διάρκεια
των κλασσικών χρόνων περιλαμβάνεται στη διοικητική περιφέρεια της Βοττιαίας και
υπάρχει αναφορά για την πόλη από τον Θουκυδίδη, κατά την εξιστόρηση των
γεγονότων του Πελοποννησιακού πολέμου.
Η ζωή της συνεχίσθηκε στα ελληνιστικά
και ρωμαϊκά χρόνια, με την πόλη και την ύπαιθρο χώρα της, να δοκιμάζεται από
αλλεπάλληλες εχθρικές επιδρομές. Αδιάψευστοι μάρτυρες των άγνωστων πολεμικών
και ιστορικών γεγονότων, είναι η τιμητική αναγνώριση Ρωμαίων αξιωματούχων, που
συνέβαλαν στην επιτυχή απώθηση των εισβολέων με το στήσιμο ανδριάντων εκ μέρους
της Ευρωπαίων πόλεως, για την σωτηρία της.
Ανασκαφικά και τυχαία
ευρήματα συμπληρώνουν στοιχεία για πτυχές της δημόσιας, ιδιωτικής, οικονομικής
και θρησκευτικής ζωής της πόλης.
Ο αρχαιολογικός χώρος
περιλαμβάνει ανασκαμμένο τμήμα του νεκροταφείου της Ευρωπού, όπου η καλή
διατήρηση υπέργειων δομικών κατασκευών και περιβόλων, παρείχε δυνατότητες
παρακολούθησης της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, με την τελευταία να ανιχνεύεται
αποτυπωμένη στην επιλογή της κατηγορίας, του μεγέθους, του υλικού κατασκευής
των ταφικών μνημείων (Μακεδονικός, λαξευτός ή πλινθόκτιστος καμαροσκέπαστος, ή
απλός κεραμοσκεπής) στη διάρκεια μεγάλου χρονικού διαστήματος χρήσης, από τα
κλασσικά χρόνια μέχρι τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (4ος π.Χ.- 4ος-6ος).
Παράλληλα ο πλούτος, η
ποικιλία, η ποσότητα, η εκλεπτυσμένη καλαισθησία και η ποιότητα των προσωπικών
αντικειμένων, που εναποτέθηκαν ως κτερίσματα στους τεθνεώτες, αποτελούν
αποκαλυπτικά τεκμήρια για το εύρος των πολιτισμικών και εμπορικοοικονομικών
επαφών, το βιοτικό επίπεδο, τις επαγγελματικές ασχολίες και την καθημερινότητα
των πολιτών της Ευρωπού, που παρέμεινε στη διάρκεια της ιστορίας της,
περιφερειακή πόλη της μακεδονικής ενδοχώρας.
Η τύχη της αποκάλυψης των
σπανιότατα διασωθέντων υπέργειων ταφικών κατασκευών σε ανασκαφές σύγχρονων
αστικών κέντρων, που αποτέλεσε το έναυσμα της ανασκαφικής έρευνας στην Ευρωπό,
τεκμηριώνει την αδιάσπαστη συνέχεια της ταφικής τελετουργίας και της εθιμικής
διαδικασίας, που μαρτυρούνται από την αρχαιοελληνική γραμματεία μέχρι την εποχή
μας, δηλαδή την τέλεση των «τρίτων», των «ένατων», των «τεσσαρακοστών» και «των
ενιαυσίων»[1], καθώς
και των επιμνημόσυνων γευμάτων, ως μέρος της κληρονομιάς του “ειδωλολατρικού” κόσμου στον χριστιανισμό.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΙΛΚΙΣ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.4.2019.
Ο επισκέψιμος αρχαιολογικός της χώρος περιλαμβάνει τμήμα του νεκροταφείου, που χρονολογείται στους ρωμαϊκούς και στους παλαιοχριστιανικούς χρόνους, τμήμα του πολεοδομικού ιστού της αρχαίας πόλης, σε λόφο, με οικίες, αποθήκες εργαστήρια, βόρεια του νεκροταφείου, που χρονολογούνται σε δύο τουλάχιστον οικιστικές φάσεις της ύστερης αρχαιότητας (4ος – 6ος αιώνας π.Χ.). Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει, επίσης, συστάδα τριών τάφων (ύστερος 4ος – α’ μισό 3ου αιώνα π.Χ.), το ταφικό συγκρότημα της Μεσιάς και προϊστορική τούμπα της νεολιθικής εποχής (5η χιλιετία π.Χ.) εντός του σύγχρονου οικισμού της Ευρωπού. Η πόλη διέθετε πυκνό πολεοδομικό δίκτυο με δρόμους και οικίες, ενώ η «βιοτεχνική» ζώνη αναπτύσσονταν δίπλα σε παρακείμενο χείμαρρο. Η παρουσία οργανωμένου υδρευτικού δικτύου με υδραγωγείο βεβαιώνεται με επιγραφή, η οποία αναφέρει ότι το έργο υλοποιήθηκε με χορηγό τον Φίλιππο Αλεξάνδρου (2ος -3ος αιώνας μ.Χ.).
Η αρχαία Ευρωπός αποτελούσε σπουδαία πόλη, στον πυρήνα του Μακεδονικού βασιλείου, με διαχρονική ιστορία, όπως μαρτυρά η ανασκαφική έρευνα στην πόλη και στα νεκροταφεία της. Η «Ευρωπαίων Πόλις», όπως συστήνεται σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία του 2ου αιώνα π.Χ., με τα εντυπωσιακά ευρήματά της, συγκεντρώνει όλες τις προϋποθέσεις για την εξέλιξή της σε σημαντικό πολιτιστικό πόλο και αναπτυξιακό πόρο για την περιοχή, και ευρύτερα την Κεντρική Μακεδονία.
Σε επεμβάσεις αναβάθμισης των
υποδομών, αλλά και προστασίας των καταλοίπων, στον αρχαιολογικό χώρο της
αρχαίας πόλης της Ευρωπού, προχωρά το Υπουργείο Πολιτισμού, δια της αρμόδιας
Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς. Το πρόγραμμα αφορά σε έργα βελτίωσης και επέκτασης
των υποδομών και των υπηρεσιών του αρχαιολογικού χώρου, αλλά και στην
τοποθέτηση προσωρινού στεγάστρου προστασίας, σε τμήμα της αρχαίας πόλης. Μέσα
από τις συγκεκριμένες επεμβάσεις αναβαθμίζεται η λειτουργία του αρχαιολογικού
χώρου και εν γένει η εμπειρία του επισκέπτη, ενώ συγχρόνως επικουρείται η
εκπαιδευτική και πολιτιστική δραστηριότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων στην αρχαία Ευρωπό.
Η Υπουργος Πολιτισμού Λ.
Μενδώνη, δήλωσε: «Η αναβάθμιση και η ανάδειξη της αρχαίας πόλης της Ευρωπού,
τόπο καταγωγής του Σέλευκου Α’ του Νικάνωρα, διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου
και ιδρυτή της δυναστείας των Σελευκιδών, αποτελεί στόχο του Υπουργείου
Πολιτισμού και της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων. Η ανάδειξη του σημαντικού
αυτού αρχαιολογικού χώρου, με την ενίσχυση της αναγνωρισιμότητάς του, ως
προορισμός με πολιτιστική και αναπτυξιακή δυναμική, ώστε να ενταχθεί στον
πολιτιστικό και αναπτυξιακό χάρτη της Κεντρικής Μακεδονίας, συνάδει με τον
στρατηγικό σχεδιασμό μας για την Μακεδονία. Την δεκαετία του 2000, με την
ολοκλήρωση των κτηριακών υποδομών για την εξυπηρέτηση του κοινού, ο χώρος
κατέστη επισκέψιμος. Ωστόσο, λειτούργησε περιστασιακά. Το 2019 η λειτουργία του
Κέντρου Ενημέρωσης, αναβαθμίζοντας την πληροφόρηση για τη διαχρονική ιστορία
της αρχαίας Ευρωπού, την πόλη και τα νεκροταφεία της, αλλά και για τον ηγέτη
της δυναστείας των Σελευκιδών, ενίσχυσε ουσιαστικά την επισκεψιμότητα, στον
χώρο. Έκτοτε, στον αναδεδειγμένο αρχαιολογικό χώρο πραγματοποιούνται τακτικά
εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτιστικές δράσεις, που συμβάλλουν στην καλύτερη
γνωριμία των επισκεπτών, όλων των ηλικιών, με την αρχαία Ευρωπό αλλά και την
κατανόηση της ιστορικής της σημασίας. Τώρα, με τις νέες προγραμματισθείσες
επεμβάσεις που εγκρίναμε, στις οποίες προστίθεται η εγκατάσταση φωτισμού
ανάδειξης και ασφάλειας του αρχαιολογικού χώρου, ανανεώνουμε και αναβαθμίζουμε
τις υποδομές του, οι οποίες καλύπτουν απολύτως
τις σύγχρονες ανάγκες του και βελτιώνουν, συνολικά, τη λειτουργία του,
μεριμνώντας, παράλληλα, για την προστασία των αρχαιολογικών καταλοίπων του».
Η κατοίκηση της Ευρωπού ήταν
συνεχής από την 5η προχριστιανική χιλιετία π.Χ. μέχρι και τον 6ο αιώνα μ.Χ..
Από την Ευρωπό προέρχεται και ο μοναδικός Κούρος που έχει ανασκαφεί στην βόρεια
Ελλάδα.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.10.2024.
[1] ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: Και σήμερα τηρούμε το τριήμερο («τρίτο»), εννεάμερο / ενιάμερα («ένατο»), τα «σαράντα» («τεσσαρακοστό») και το ετήσιο («ενιαύσιο») μνημόσυνο, όπως οι αρχαίοι Έλληνες.
