Ο μυκηναϊκός οικισμός της Βούντενης(*) Αχαΐας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις της (λεγομένης) περιφέρειας του Μυκηναϊκού κόσμου. Όπως αποδείχθηκε από τις ανασκαφικές έρευνες, που έγιναν τόσο στον οικισμό, όσο και στο νεκροταφείο, η ζωή του οικισμού διήρκεσε σχεδόν πεντακόσια χρόνια (1500 – 1000 π.Χ.). Η Βούντενη – και ειδικότερα το πλάτωμα στην θέση Μπόρτζι – είχε όλες τις προϋποθέσεις που ήταν αναγκαίες, όχι μόνον για την ίδρυση, αλλά και για την επιβίωση – για μεγάλο χρονικό διάστημα – μιας μυκηναϊκής εγκατάστασης.
Ο οικισμός στην θέση Μπόρτζι αποτελούσε τον κεντρικό πυρήνα και σε περίπτωση κινδύνου «καταφύγιο», μιας πλειάδας άλλων μικρότερων συνοικισμών, που ήσαν αναπτυγμένοι στα πεδινά τμήματα της ευρύτερης περιοχής. Οικοδομικά στοιχεία αυτών των συνοικισμών έχουν αποκαλυφθεί σε διάφορα σημεία κατά την διάρκεια σωστικών ανασκαφών. Αν και η έρευνα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, εκτός των μυκηναϊκών οικοδομικών καταλοίπων, έχουν αποκαλυφθεί και ορισμένα που χρονολογούνται από την αρχαϊκή έως την κλασσική περίοδο.
Η μυκηναϊκή εγκατάσταση της Βούντενης, είχε πρόσβαση σε πλούσιες πεδινές και ορεινές περιοχές, ικανές να προσφέρουν αυτάρκεια προϊόντων για την διαβίωση των κατοίκων της. Μεγάλες και εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις υπήρχαν στα πεδινά και παράκτια τμήματα, ενώ τα πρανή του Παναχαϊκού όρους προσφέρονταν για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, του κυνηγιού καθώς και τον προσπορισμό άφθονης δομικής και ναυπηγικής ξυλείας από τα δάση της περιοχής.
Νοτιοανατολικά του οικισμού, στον χώρο εκείνο που σήμερα είναι γνωστός με τα τοπωνύμια Αγραπιδιά και Αμυγδαλιά, βρίσκεται το νεκροταφείο του μυκηναϊκού οικισμού που καταλαμβάνει έκταση περίπου 30 στρεμμάτων και είναι οργανωμένο σε επάλληλα άνδηρα ύψους 2 – 4 μ., τα δε όριά του συμπίπτουν με εκείνα του μαλακού μαργαρικού πετρώματος που ήταν απαραίτητο για την διάνοιξη των θαλαμωτών τάφων.
Αποφασιστικό επίσης ρόλο για την ίδρυση του οικισμού στην θέση Μπόρτζι έπαιξε και η δυνατότητα διεξόδου του προς την θάλασσα, μέσω φυσικού λιμανιού, που υπήρχε στην θέση του σημερινού έλους της Αγυϊάς. Το λιμάνι αυτό δημιουργήθηκε από τον Μείλιχο[1] ποταμό, ο οποίος με τις αποθέσεις του είχε σχηματίσει ποταμόκολπο, που υπάρχει έως τις μέρες
μας.
Η πρώτη έρευνα του χώρου πραγματοποιήθηκε το 1923 από τον Ν. Κυπαρίσση, ο οποίος ανέσκαψε μικρό αριθμό θαλαμωτών τάφων στην θέση Αγραπιδιά και συνεχίσθηκε πλέον συστηματικά από τον Λ. Κολώνα, κατά τα έτη 1988 – 1994 και 2004 – 2007 με την έρευνα 75 τάφων, στην θέση Αμυγδαλιά. Οι τάφοι χρονολογούνται στην ΥΕΙΙΒ – ΥΕΙΙΙΓ περίοδο (1500 – 1050 π.Χ), σε μερικές δε, περιπτώσεις η χρήση τους διαρκεί μέχρι την υπομυκηναϊκή εποχή.
Στο νεκροταφείο της Βούντενης συναντά κανείς ενδιαφέρουσα ποικιλία σχημάτων θαλαμωτών τάφων, τα οποία δεν απηχούν μόνο την καλλιτεχνική αρχιτεκτονική φαντασία των μαστόρων της εποχής, αλλά και τις ιδιαίτερες προτιμήσεις των ενδιαφερόμενων χρηστών των τάφων. Υπάρχουν θάλαμοι διαφόρων διαστάσεων και σχημάτων, όπως κυκλικοί, τετράγωνοι, πεταλόσχημοι, τετράπλευροι με θόλο, καθώς και τάφοι με ακανόνιστη κάτοψη. Οι μεγαλύτεροι από όλους του τάφους είναι οι τάφοι 4 και 75 οι οποίοι εξ αιτίας των αρχιτεκτονικών λεπτομερειών τους και των μεγάλων διαστάσεών τους, πρέπει να ανήκαν σε αξιωματούχους της μυκηναϊκής εγκατάστασης της Βούντενης.
Οι περισσότερες από τις ταφές ήταν κτερισμένες και οι νεκροί συνοδεύονταν από προσφιλή αντικείμενα καθημερινής χρήσης, αγγεία, κοσμήματα, εργαλεία, όπλα και σκεύη, χρήσιμα στη ζωή και απαραίτητα – όπως πίστευαν – στο μεταθανάτιο ταξείδι.
Η μελέτη των αντικειμένων αυτών αποκάλυψε στοιχεία που υποδηλώνουν τον πλούτο και την ευημερία των κατοίκων της μυκηναϊκής εγκατάστασης, τις εμπορικές και πολιτιστικές επαφές με άλλες περιοχές κοντινές ή πιο μακρινές όπως είναι η Μεσσηνία, η Λακωνία, η Αργολιδοκορινθία, η Κρήτη, Ιταλία, η Συροπαλαιστίνη – Ανατολία και άλλες και αναδεικνύουν τον οικισμό της Βούντενης ως ένα σημαντικό και σπουδαίο μυκηναϊκό κέντρο της Αχαΐας.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΑΧΑΪΑΣ, Στ΄ ΕΠΚΑ. Γ. Λεκακης Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2013.
(*) Η Βούντενη – επισήμως Σκιόεσσα από το 1955- είναι ορεινός οικισμός του Δήμου Πατρέων, στον 38ο παράλληλο [38°15′31″N 21°47′12″E], μόλις 7 χιλιόμετρα από την Πάτρα, με ίχνη προϊστορικής κατοίκησης. Ίσως η αρχαία Μεσσάτις, μία από τις τρεις πόλεις που συνενώθησαν για να δημιουργηθούν αι Πάτραι.
Το τοπωνύμιο απαντάται και στην Γαλλία: Voudenay – Βουντεναί στον νομό της Κοτ-ντ’ Ορ, στην Βουργουνδία-Φρανς-Κοντέ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
Ο οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος της Βούντενης, στην Αχαΐα, περιλαμβάνει σημαντικό προϊστορικό νεκροταφείο, με διάρκεια από την πρώιμη Μυκηναϊκή (17ος αι. – 16ος αι. π.Χ.) μέχρι την ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο (μέσα 11ου αι. π.Χ.), με τύμβους, θαλαμοειδείς, θολωτούς, κιβωτιόσχημους, όπως και κτιστούς θαλαμοειδείς τάφους, των οποίων οι ανασκαφές έχουν αποδώσει πλούσια και αξιόλογα ευρήματα. Σε παρακείμενο λόφο έχει εντοπιστεί και ο προϊστορικός οικισμός της περιοχής, τα κατάλοιπα του οποίου, επίσης, εντάσσονται στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Από το σύνολο των 78 ανασκαμμένων τάφων, επισκέψιμοι είναι οι 9. Η μελέτη της πυρόσβεσης και της πυροπροστασίας του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται ήδη στο τελικό στάδιο ωρίμανσης.
Η πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στην περιοχή των Συχαινών Πατρών, τις νυχτερινές ώρες της 12ης Αυγούστου 2025, εισήλθε σήμερα, τις πρώτες πρωινές ώρες, στον αρχαιολογικό χώρο, από την πλευρά του προϊστορικού οικισμού. Επεκτάθηκε ταχύτατα εντός του αρχαιολογικού χώρου και κατέκαψε τα δασικά τμήματα με την πυκνή βλάστηση (πεύκα, πουρνάρια, κλπ). Όλη η έκταση του μυκηναϊκού νεκροταφείου, οι διαδρομές επισκεπτών, ο οικισμός ήταν πλήρως και επιμελώς αποψιλωμένα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας.
Οι μυκηναϊκοί τάφοι δεν υπέστησαν φθορές. Από τα προστατευτικά στέγαστρα των τάφων, τα μεγαλύτερα δυο, επίσης, δεν υπέστησαν φθορές. Κάηκαν έξι μικρότερα, των οποίων η αντικατάσταση θα γίνει άμεσα, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Για την κατάσταση των καταλοίπων του οικισμού δεν υπάρχει εικόνα, διότι είναι αδύνατη η πρόσβαση, μέχρι αυτή τη στιγμή. Ανέπαφα έμειναν τα σύγχρονα κτήρια του αρχαιολογικού χώρου (εκδοτήριο εισιτηρίων, φυλάκιο, χώρος προβολών, οι χώροι εξυπηρέτησης επισκεπτών, καθώς και το κτήριο του προσωπικού). Φθορές υπάρχουν, κατά τόπους, στις διαδρομές κίνησης των επισκεπτών. Καταστράφηκαν τα ξύλινα καθιστικά και τα μεγάλα κιόσκια στην περιοχή του οικισμού, δυο αποθήκες, η μια ήταν άδεια και στη δεύτερη φυλάσσονταν εργαλεία, υλικά και πλαστικά κιβώτια με όστρακα κεραμικής από παλαιές ανασκαφές. Όλα τα συντηρημένα κεραμικά ευρήματα των ανασκαφών είχαν μεταφερθεί, για λόγους ασφαλείας, το 2016, στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών.
Δεδομένου ότι το φαινόμενο βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν επιτρέπεται επί του παρόντος η προσέγγιση, θα ακολουθήσει αναλυτική απογραφή και αποτίμηση των ζημιών, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Ο αρχαιολογικός χώρος θα παραμείνει κλειστός για το κοινό, έως ότου αποκατασταθεί η λειτουργικότητά του. Μέχρι στιγμής, και κατόπιν διερεύνησης, δεν έχουν επισημανθεί ζημίες σε άλλους χώρους ή μνημεία αρμοδιότητας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 14.8.2025.
[1] Δίπλα στον ποταμό Μείλιχο, ευρίσκετο ο ναός της Τρικλαρίας Αρτέμιδος – βλ. Γ. Λεκακης “Τα επιθετα της θεας Αρτεμιδος”.
