Του Γιώργου Λεκάκη
Η μετάβαση από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες
στην γεωργία, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες διατροφικές επαναστάσεις στην
ανθρώπινη ιστορία.
Ωστόσο, λόγω της σπανιότητας
καλοδιατηρημένων ανθρώπινων υπολειμμάτων από τοποθεσίες του Πλειστόκαινου, λίγα
είναι γνωστά για τις διατροφικές πρακτικές των προ-γεωργικών ανθρώπινων ομάδων.
Σε νέα επιστημονική μελέτη
παρουσιάζονται ισοτοπικά στοιχεία έντονης εξάρτησης από τα φυτά, μεταξύ των
κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Ύστερης Εποχής του Λίθου, από την Βόρειο Αφρική
(15.000 – 13.000 χρόνια πριν από σήμερα), δηλαδή που προηγούνται της «έλευσης
της γεωργίας» κατά αρκετές χιλιετίες.
Κατά την ελληνική παράδοση η «έλευσις της γεωργίας» έγινε στην Ελευσίνα, από την θεά Δήμητρα και από εκεί ο Τριπτόλεμος πέταξε και την διέδωσε σε όλον τον κόσμο…
Χρησιμοποιώντας μια
ολοκληρωμένη πολυ-ισοτοπική προσέγγιση, οι ερευνητές πραγματοποίησαν ανάλυση
ψευδαργύρου (δ66Zn) και στροντίου (87Sr/86Sr) στο οδοντικό σμάλτο, τον άνθρακα
(δ13C), το άζωτο (δ15N) και το θείο (δ34S), ανάλυση ισοτόπων στην οδοντίνη και
το κολλαγόνο των ευρεθέντων οστών, και ανάλυση απλού αμινοξέος σε υπολείμματα
ανθρώπων και πανίδας από το Taforalt[1] του
Μαρόκου.
Tamar Hat, Afalou, Pestera cu Oase, Brno Fracouzska,
Buran Kaya, El Kerkh, Chalo II.
Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν
αναμφίβολα ένα σημαντικό συστατικό φυτικής προέλευσης στην διατροφή αυτών των
κυνηγών-τροφοσυλλεκτών.
Αυτό το ξεχωριστό διατροφικό μοτίβο αμφισβητεί
την επικρατούσα αντίληψη της υψηλής εξάρτησης από ζωικές πρωτεΐνες, μεταξύ των
προ-γεωργικών ανθρώπινων ομάδων.
Εγείρει επίσης ενδιαφέροντα
ερωτήματα σχετικά με την απουσία αγροτικής ανάπτυξης στην Βόρειο Αφρική, κατά
την διάρκεια του πρώιμου Ολόκαινου.
Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει την
σημασία της διερεύνησης των διατροφικών πρακτικών κατά την μετάβαση στην
γεωργία και παρέχει πληροφορίες για την πολυπλοκότητα των στρατηγικών ανθρώπινης
επιβίωσης σε διαφορετικές περιοχές.
ΠΗΓΗ: Zineb Moubtahij κ.ά. «Isotopic
evidence of high reliance on plant food among Later Stone Age hunter-gatherers
at Taforalt, Morocco», Nature Ecology & Evolution, 2024, 29.4.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.4.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Humphrey L. κ.ά. “Iberomaurusian funerary behaviour: Evidence
from Grotte des Pigeons, Taforalt, Morocco», Journal of Human Evolution, 62 (2),
261–273, doi:10.1016/j.jhevol.2011.11.003, 1.2.2012.
[1] Το Taforalt, ή Σπήλαιο των Περιστεριών / Grotte des
Pigeons, στην επαρχία Berkane, στην περιοχή Aït Iznasen, στο Μαρόκο, στον 34ο
παράλληλο [34°48′38″N 2°24′30″W}, είναι πιθανώς το αρχαιότερο νεκροταφείο στην
Βόρεια Αφρική! Φύλαγε αρχαιολογικά στοιχεία:
-της Ατερικής εποχής (85.000
χρόνων),
-της Ιβηρομαυρουσίας 23.200
– 12.600 χρόνων
και
-τουλάχιστον 34 εφήβους
και ενήλικες ανθρώπινους σκελετούς, καθώς και νεώτερους, από την Ανώτερη
Παλαιολιθική (15.100 – 14.000 χρόνων πριν).
Τα πρώτα στρώματα
ανθρώπινης κατοίκησης στο σπήλαιο, που χρονολογούνται 85.000 – 82.000 χρόνια
πριν, με στοιχεία μιας «προ-Μουστεριανής βιομηχανίας», χωρίς εμφανή στοιχεία
της λιθικής τεχνολογίας Levallois. Τα νεώτερα στρώματα περιέχουν πλευρικές
ξύστρες, μικρούς ακτινωτούς πυρήνες Levallois και λεπτά, διπλά επεξεργασμένα
φυλλώδη σημεία, τυπικά των τεχνολογικών βιομηχανιών της Ατερίας, ηλικίας 32.000
– 40.000 χρόνων. Άλλες έρευνες έχουν βρει μια βιομηχανία μη Levallois, που
συνεχιζόταν στην τοποθεσία, μέχρι πριν από 25.000 χρόνια! Περίπου πριν από
21.000 χρόνια, η βιομηχανία της Ιβηρομαυρωσίας / Iberomaurusian, που
χαρακτηρίζεται από λεπίδες με μικρολιθική βάση, έγινε το κυρίαρχο αρχαιολογικό
υλικό που βρέθηκε στην τοποθεσία. Αυτά τα στρώματα Iberomaurusian περιέχουν
μικρολιθικά, κελύφη αυγών στρουθοκαμήλου, δυνητικά τελετουργικές πρωτογενείς
και δευτερογενείς ταφές και μια αξιοσημείωτη αύξηση στα σαλιγκάρια ξηράς, υποδηλώνοντας
μια αλλαγή στις διατροφικές πρακτικές.
