Του Γιώργου Λεκάκη
Μια ομάδα ερευνητών με επί κεφαλής τον Em. Kirdök (του Πανεπιστημίου της Μυρσίνης) ανέλυσε τρία κομμάτια πίσσας σημύδας(*) Μεσολιθικής Εποχής, 10.000 χρόνια πριν από σήμερα (συγκεκριμένα 9.880 – 9.540 χρόνια πριν) μια κολλώδης ουσία, που δημιουργείται με θέρμανση του φλοιού σημύδας, για να σχηματιστεί μια «κόλλα», ένα είδος μαστίχας.
Αυτά τα κομμάτια πίσσας σημύδας ανακτήθηκαν από το Huseby Klev, μια μεσολιθική τοποθεσία κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην νυν έκταση της δυτικής Σουηδίας.
Οι ερευνητές συνέκριναν την αρχαία μασημένη πίσσα σημύδας με πιο σύγχρονα δείγματα, όπως την αρχαία ανθρώπινη οδοντική πλάκα και ένα δείγμα μασημένης πίσσας 6.000 χρόνων.
Αλλά βρήκαν υψηλότερα επίπεδα βακτηρίων, που σχετίζονται με κακή οδοντική υγεία, στα δείγματα ηλικίας 10.000 χρόνων, παρ’ όλο που η μάσηση πίσσας σημύδας μπορεί να έχει προσφέρει κάποια αντισηπτικά και φαρμακευτικά οφέλη.
Και αυτό γιατί έκαναν χρήση των δοντιών τους για πιάσιμο, κοπή και σχίσιμο αντικειμένων και έτσι μπορεί να έχουν εκθέσει τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες σε μια μεγάλη ποικιλία επιβλαβών μικροοργανισμών, λένε οι ερευνητές.
Ταυτοποιήθηκαν επίσης DNA από φουντούκι, μήλο, γκι, κόκκινη αλεπού, γκρίζο λύκο, αγριόπαπια, πεταλούδα και καστανή πέστροφα. Αυτά τα υλικά, με την μορφή τροφής, γούνας και οστέινων εργαλείων, μπορεί να «μασήθηκαν» ή δαγκώθηκαν από τους ανθρώπους, πριν μασήσουν την πίσσα σημύδας.
ΠΗΓΗ: N. Kashuba, κ.ά. «Ancient DNA from mastics solidifies connection between material culture and genetics of mesolithic hunter–gatherers in Scandinavia», Communications Biology, v. 2, αρ: 185 (2019), 15.5.2019. Emr. Kırdök, κ.ά. «Metagenomic analysis of Mesolithic chewed pitch reveals poor oral health among stone age individuals», Nature, Scientific Reports, v. 13, αρ, 22125 (2023), 18.1.2024. Cosmos. ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.1.2024.
Επίσης, ο αρχαιολόγος H. Schroeder και η γενετιστής A. White (του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης) και οι συνάδελφοί τους ανέλυσαν 30 δείγματα πίσσας από φλοιό σημύδας, που ελήφθησαν από 9 νεολιθικούς οικισμούς στην αλπική περιοχή της Ευρώπης. Μερικά δείγματα στην μελέτη ήταν υπολειμματα που ξύθηκαν, από κομμάτια κεραμικής και λεπίδες πυριτόλιθου. Αρχικώς, διεξήχθη χημική ανάλυση των δειγμάτων, για να επιβεβαιωθεί ότι επρόκειτο για πίσσα από φλοιό σημύδας, η οποία παράγεται με την θέρμανση του φλοιού σημύδας, μέχρι να σχηματίσει μια κολλώδης μαύρη ρητίνη. Γενετικό υλικό τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες βρέθηκε στα δείγματα μέσω ανάλυσης DNA. DNA από στοματικά βακτήρια σε ορισμένα από τα δείγματα δείχνει ότι η πίσσα είχε μασηθεί. DNA από κριθάρι, οξιά, σιτάρι, μπιζέλι και φουντούκι ανιχνεύθηκε επίσης σε αυτούς τους σβόλους, ίσως από τρόφιμα που καταναλώθηκαν πρόσφατα από τους μασητές. Ίχνη φυτικού DNA βρέθηκαν επίσης στην πίσσα που ελήφθη από τα θραύσματα κεραμικής, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα αγγεία είχαν χρησιμοποιηθεί για αποθήκευση τροφίμων ή μαγείρεμα. Η πίσσα στα αγγεία μπορεί να χρησιμοποιήθηκε για την επισκευή ρωγμών ή διαρροών, ενώ η πίσσα που ανακτήθηκε από τις λεπίδες πυριτόλιθου πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για την τοποθέτηση λαβών, κατέληξαν οι ερευνητές. – ΠΗΓΗ: A. E. White, κ.ά. “Ancient DNA and biomarkers from artefacts: insights into technology and cultural practices in Neolithic Europe”, https://doi.org/10.1098/rspb.2025.0092, Πρακτικά της Βασιλικής Εταιρείας, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.10.2025.
(*) Η σημύδα (Betula / βετούλη) είναι ιερόδενδρο των λαών της βόρειας Σιβηρίας, όπου σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, μία αρσενική και μία θηλυκή σημύδα εμφανίσθηκαν στην απαρχή του ανθρωπίνου γένους – ΠΗΓΗ: Β. Ζαϊκόβσκυ “Το Δένδρο του Κόσμου”, εφημ. “Καθημερινή”, 30.11.2003.
