Του Γιώργου Λεκάκη
Η Ασπάλαθος ήταν αρχαία ελληνική αποικία, μιας μικρονησίδας της Αδριατικής, της Ίσσας (νυν παραφρασμένα… Βις), που την ίδρυσαν Έλληνες από τις Συρακούσες Σικελιας, πιθανότατα τον 3ο αιώνα π.Χ. Οι Έλληνες άποικοι ζούσαν με το εμπόριο, με τις γειτονικές ιλλυρικές φυλές, ιδιαίτερα τους Δαλματούς. Μετά τους Ιλλυρικούς Πολέμους (229 – 219 π.Χ.) σε μικρή απόσταση από την Ασπάλαθο ιδρύθη η πόλις Σαλώνα, που έγινε η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Δαλματίας. Η Ασπάλαθος παραφράσθηκε σε… Σπαλάτουμ / Σπαλατο και εν τέλει Σπλιτ, στον 43ο παράλληλο [43°30′36″N 16°26′24″E].
Σήμερα, οι εργασίες επισκευής στο Μουσείο της σύγχρονης πόλεως του Σπλιτ, απεκάλυψαν υπολείμματα ρωμαϊκού λουτρού.
Η σωστική ανασκαφή απεκάλυψε μια πισίνα, μωσαϊκά δάπεδα, φούρνο και σύστημα θέρμανσης, καθώς και ένα πατητήρι λαδιού και σταφυλιού, που πιστεύεται ότι ήταν μέρος του Παλλατιού του Διοκλητιανού, κτισμένου στα παράλια της Αδριατικής Θάλασσας.
Ο Διοκλητιανός εγεννήθη στην πόλη Διόκλεια[1] (εξ ης και το όνομά του), κοντά στην Ασπάλαθο και την επίσης αρχαία ελληνική Σαλωνα, στην έκταση που κατέχει η σημερινή Κροατία. Έγινε αυτοκράτορας της Ρώμης το 284 μ.Χ. και επέστρεψε στην Δαλματία όταν παραιτήθηκε.
Το παλλάτι του Διοκλητιανού εκτίσθη γύρω στο 300 μ.Χ. Μετά τον θάνατό του, γύρω στο 312, και της συζύγου του, Πρίσκας (πιθανώς το 315), η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το χρησιμοποίησε ως διοικητικό στρατηγείο, στρατώνα και ως μονάδα παραγωγής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων («γυναικείον» / Gynaeceum, όπως λεγόταν τότε, επειδή σε αυτό απασχολούνταν γυναίκες) για τον στρατιωτικό εξοπλισμό, ο οποίος είχε ολοένα και περισσότερες ανάγκες.
Η κ. V. B. Baketiċ, διευθύντρια του μουσείου, είπε ότι οι δομές του αρχαίου λουτρού θα ενσωματωθούν στο μουσείο, αφού διασφαλιστεί η δομική ακεραιότητα του κτηρίου.
ΠΗΓΗ: «Archaeologists Discover Ancient Roman Baths Beneath a Museum in Croatia – The pool, mosaic floors and underfloor heating once formed part of Emperor Diocletian’s palace», ArtNet News, 12.12.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.12.2023.
- Οι αρχαιολόγοι που αναζητούν έναν χαμένο πύργο στην θέση του Παλλατιού του Διοκλητιανού στο Σπλιτ δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν την αρχαία κατασκευή, αλλά βρήκαν μια μυστική υπόγεια σήραγγα, που ήταν κρυμμένη για 500 χρόνια. Ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Διοκλητιανός έκτισε την τεράστια έπαυλή του τον 3ο αιώνα μ.Χ. ως καταφύγιο για τα γεράματά του. Σχεδόν κάθε εκατοστό του φρουρίου είναι γνωστό στους αρχαιολόγους, οπότε εξεπλάγησαν όταν ανακάλυψαν το κρυφό πέρασμα, το οποίο βρισκόταν στο ανατολικό προτείχισμα του τείχους του παλλατιού. Κάποτε θα συνέδεε τα διάσημα κελλάρια του κτηρίου με μια σκάλα, που οδηγούσε στους επάνω ορόφους και τα ιδιωτικά διαμερίσματα του αυτοκράτορος. «Είναι εντελώς σκοτεινά, αλλά την εποχή του αυτοκράτορα, αυτός ο χώρος έσφυζε από ζωή», εδήλωσε η κ. Μπακέτιτς, διευθύντρια του Δημοτικού Μουσείου του Σπλιτ. Πιστεύεται ότι το πέρασμα μπλοκαρίστηκε και έτσι ξεχάστηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια, όταν τα αμυντικά τείχη του παλλατιού ενισχύθηκαν για να προστατευτούν από τις οθωμανικές εισβολές. – ΠΗΓΗ: Ancient passageway to Diocletian’s cellars uncovered in Split, Croatia Week, 23.6.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Δόκλεα (βλ. Κλ. Πτολεμαίος) στο νυν Μαυροβούνιο > Doclea / Dioclea / Docleia / Diocleia / Duklja / Dioklea, στον 42ο παράλληλο [42°28′6″N 19°15′55″E]. Σε όλην την αρχαιότητα και τον πρώιμο Μεσαίωνα, η Διόκλεια αντιπροσώπευε σημαντικό πολιτικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο της περιοχής, με εμπορικές σχέσεις με Ελλάδα και Ιταλία. Στην περιοχή της αρχαίας Διόκλειας έχουν βρεθεί πολυάριθμες επιγραφές, στα λατινικά και τα ελληνικά (Τοπικά Ιλλυρικά ονόματα είναι αρκετά σπάνια στις επιγραφές). Η Διόκλεια ήταν πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας Praevalitana καθώς επίσης και επισκοπική έδρα. Αξίζει να σημειωθεί πως για την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Διοκλείας, ο τουριστικός οργανισμός της Ποντγκόριτσας διοργανώνει κάθε χρόνο μια θεματική χοροεσπερίδα στο αρχαιολογικό πάρκο, όπου όσοι θέλουν να συμμετάσχουν προσέρχονται με προσωπεία / μάσκες και ένδυση που αντιστοιχεί στο πνεύμα της αρχαίας εποχής! – Αρχαία πόλη με το όνομα Διόκλεια υπήρχε και στη Φρυγία της Μικράς Ασίας.
