Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα τεράστιο νεολιθικό
μνημείο ανασκάπτεται στο Drumadoon, στην νοτιοδυτική ακτή του νησιού Arran[1] της Σκοτίας.
Το μνημείο είναι τύπου «cursus»:
Ένας τεράστιος ορθογώνιος περίβολος, που χρονολογείται μεταξύ 4000 και 3000
π.Χ. Πιστεύεται ότι χρησιμοποιείτο για πομπές, τελετές και συγκεντρώσεις!
Τα μνημεία αυτού του τύπου είχαν
μήκος έως και 6 μίλια και οριοθετούνταν από τάφρους ή όχθες, και μερικές φορές
μεγάλους στύλους βελανιδιάς!
Το cursus στο Arran έχει
μήκος περίπου 0,7 μίλια. Πιστεύεται ότι είναι το μόνο πλήρες δείγμα που έχει
ανακαλυφθεί έως τώρα στην Βρετανία.
Τα λείψανά του είναι
ιδιαίτερα καλοδιατηρημένα, λόγω της ορεινής θέσης του, μακριά από εντατικές
καλλιέργειες και τυρφώνες.
Ο αρχαιολόγος Kenny Brophy (από
το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης) πιστεύει ότι το cursus κατασκευαζόταν είτε από
μια μικρή τοπική ομάδα για πολλά χρόνια, είτε από ομάδες εργαζομένων, που ήλθαν
στην τοποθεσία για προσκύνημα.
Στην ανασκαφή συμμετέχουν
φοιτητές αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, αρχαιολόγοι από όλο το
Ηνωμένο Βασίλειο και μέλη της κοινότητος.
Σύμφωνα με τον κ. Γκάβιν
ΜακΓκρέγκορ, διευθυντή της Αρχαιολογίας της Σκοτίας, «το να συγκεντρωθούν οι
άνθρωποι στην πλαγιά του λόφου, δουλεύοντας μαζί, δίνουν την εντύπωση, κατά
έναν περίεργο τρόπο με εκείνους τους ανθρώπους που κατασκεύασαν για πρώτη φορά το
μνημείο».
ΠΗΓΗ: «Archaeologists uncover
complete Neolithic cursus on the Isle of Arran – The monument dates to between
4000 and 3000 BC and is thought to be the only complete example in Britain», The
Guardian, 4.9.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.9.2023.
Το Arran βέβαια έχει πολλά
πρώιμα νεολιθικά λείψανα όπως το Clyde Cairns, που είναι μια μορφή τάφου. Το
τυπικό στυλ αυτών είναι ένα ορθογώνιο ή τραπεζοειδές ανάχωμα από πέτρα και χώμα
που περικλείει έναν θάλαμο επενδεδυμένο με μεγαλύτερες πέτρινες πλάκες.
Κεραμικά και θραύσματα οστών που βρέθηκαν μέσα τους υποδηλώνουν ότι
χρησιμοποιήθηκαν για ενταφιασμό και μερικά έχουν προαύλιους χώρους, οι οποίοι
μπορεί να ήταν χώρος δημόσιας έκθεσης ή τελετουργίας. Υπάρχουν δύο καλά δείγματα
στο Monamore Glen δυτικά του χωριού Lamlash, και παρόμοιες κατασκευές – που
ονομάζονται Τάφοι Γιγάντων – επάνω από τον κόλπο Whiting. Υπάρχουν πολυάριθμοι
ορθόλιθοι, που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους,
συμπεριλαμβανομένων 6 πετρόκυκλων στο Machrie Moor / Am Machaire.
Οι ορθόλιθοι στο Machrie Moor. Ό,τι απέμεινε… |
Τα κοιτάσματα από πίσσα του
νησιού χρησιμοποιήθηκαν τοπικά για την κατασκευή διαφόρων αντικειμένων στην
Μεσολιθική εποχή. Στην Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, η πέτρα από
του νησιού ή αντικείμενα που κατασκευάζονταν από αυτήν, εξάγονταν στην
Βρετανία! Θεωρείται ότι είναι η βασική πηγή των περισσότερων, όχι όλων, των τεχνουργημάτων
από πέτρα που βρέθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο! Υπάρχουν περισσότερες από 100
πηγές υλικού στο νησί, από τις οποίες θα μπορούσαν να έχουν συλλέξει / εξορύξει
οι προϊστορικοί άνθρωποι.
Αρκετές τοποθεσίες της Εποχής
του Χαλκού έχουν ανασκαφεί. Όπως ο Τύμβος του Όσιαν / Ossian / Ωκεανού, κοντά
στο Clachaig και ενός λόφου κοντά στο Blackwaterfoot, όπου ευρέθη ένα χάλκινο
μαχαιρίδιο και μια χρυσή ταινία. Το Torr a’ Chaisteal Dun στα νοτιοδυτικά,
κοντά στο Sliddery, έχει λείψανα μιας οχυρωμένης κατασκευής της Εποχής του
Σιδήρου, του 200 μ.Χ. με διάμετρο 13 μ.
Το 2019, μια έρευνα Lidar
αποκάλυψε χίλιες αρχαίες τοποθεσίες στο Arran συμπεριλαμβανομένου και ενός
cursus.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Γαύδος, η
ομηρική Ωγυγία;», στο κεφάλαιο «Αράν, η Γαύδος της Βρετανίας». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης
Ελλάδος περιήγησις».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Downie R. A. «All About Arran», εκδ. Blackie and Son, Γλασκώβη, 1933.
– Hall K. «The Isle of Arran», εκδ. Stenlake
Publishing, Catrine, 2001.
– Haswell-Smith H. «The Scottish Islands», εκδ. Canongate, Εδιμβούργο, 2004.
– Holmer N. «The Gaelic of Arran», εκδ. Dublin Institute
for Advanced Studies, Δουβλίνο, 1957.
– Noble G. «Neolithic Scotland: Timber, Stone, Earth and Fire», εκδ. Edinburgh University Press, 2006.
[1] Η Νήσος Αράν(*) / Arran / Arainn, της δυτικής ακτής
της Σκοτίας, στον 55ο παράλληλο [55.5775°N 5.2375°W] είναι το
μεγαλύτερο νησί στο Firth of Clyde και το 7ο μεγαλύτερο νησί της
Σκοτίας. Έχει έκταση 432 τ. χλμ. Ιστορικά ανήκει στο Buteshire, του North
Ayrshire. Πολιτιστικά και φυσικά είναι παρόμοιο με τις Εβρίδες. Διαχωρίζεται
από αυτές από την χερσόνησο Kintyre. Συχνά αναφέρεται ως «Μικρά Σκοτία». Το ρήγμα
του, Highland, περιγραφεται ως ο «παράδεισος των γεωλόγων».
Το
Arran έχει τρία μικρότερα δορυφορικά νησίδια:
– το Άγιο
Νησί / Holy Island, ανατολικά, απέναντι από το Lamlash,
– το
Pladda, νότια και
– το
μικροσκοπικό Hamilton, ακριβώς έξω από το Clauchlands Point. 1,2 χλμ. βόρεια
του Holy Island.
Το
Eilean na h-Àirde Bàine στα νοτιοδυτικά, στο Corriecravie είναι ένας σκόπελος,
που συνδέεται με το Arran κατά την άμπωτη.
Άλλα
νησιά στο Firth of Clyde είναι τα Bute, Great Cumbrae και Inchmarnock.
(*)
Με το όνομα αυτό, απαντάται επίσης νησί της Ιρλανδίας.