Από 10 Αυγούστου 2023 σε
ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ στους ΘΕΡΙΝΟΥΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΣ από τη NEW STAR.
Μια εκρηκτική σπουδή στις
εγγενείς αντιφάσεις της ανθρώπινης φύσης και τη σχέση της σεξουαλικής
απελευθέρωσης και της επανάστασης.
«Ένα φιλμ από ζάχαρη, μια κωμωδία ερωτική
ελαφρώς αρωματισμένη με αντιψυχιατρική, ένα δονούμενο κινηματογραφικό δοκίμιο
πάνω στην ανθρώπινη ευαισθησία, που θα πρέπει να χρησιμοποιήσει σαν διαφημιστικό
σλόγκαν την φράση ‘’δοκιμάστε με, είμαι γλύκα’’».
ΝΤΟΥΣΑΝ ΜΑΚΑΒΕΓΙΕΦ
Σκηνοθεσία:Dušan Makavejev
Σενάριο:Dušan Makavejev
Διεύθυνση φωτογραφίας:Pierre Lhomme
Μουσική:Μάνος Χατζιδάκις
Ηθοποιοί:Carole Laure, John Vernon, Pierre Clémenti, Anna
Prucnal, Sami Frey, Jane Mallet, Marpessa Dawn, Otto Muehl, Roy Callender
Χώρα Παραγωγής:Γαλλία, Καναδάς, Δυτική Γερμανία
Έτος Παραγωγής: 1974 / Έγχρωμο
Διάρκεια: 98΄
ΣΥΝΟΨΗ
Οι ιστορίες δύο
γυναικών. Στην πρώτη, η Καναδή Μις Κόσμος 1984, με γεννητικά όργανα που
ακτινοβολούν, κερδίζει στον διαγωνισμό «Η πιο παρθένα». Το έπαθλο είναι ένας
σύζυγος, μεγιστάνας της γαλακτοβιομηχανίας. Στη δεύτερη, η Άννα Πλανέτα οδηγεί
ένα καράβι γεμάτο ζαχαρωτά και τον Καρλ Μαρξ – αντί για γοργόνα – στην πλώρη, στα
κανάλια του Άμστερνταμ.
Ο Ντούσαν
Μακαβέγιεφ, εμφανώς επηρεασμένος από τις θεωρίες του Βίλχελμ Ράιχ, στήνει ένα
αντι-αφηγηματικό φιλμικό περιβάλλον (δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αφηγηθεί
κανείς το στόρι της ταινίας), με εικόνες σουρεαλιστικές και υπερρεαλιστικά
διαλογικά μέρη, παραθέτοντας ένα συνειρμικό σχόλιο πάνω στη σχέση σεξουαλικής
απελευθέρωσης και επανάστασης. Στη διάρκεια αυτής της αντι-αφηγηματικής ροής,
«πέφτουν» εμβόλιμα εικόνες των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας και γενικά
εικόνες ανθρώπινης βαρβαρότητας. Ο γιουγκοσλάβος σκηνοθέτης, διαπλέκοντας
διαρκώς το ρεαλιστικό με το φανταστικό, τη λογική του ονείρου με το γκροτέσκ
και το παράλογο, το συνειδητό με το ασυνείδητο και το παρελθόν με το μέλλον και
χρησιμοποιώντας μια ετερογένεια μουσικών γλωσσικών ιδιωμάτων, ανάμεσα στα οποία
ξεχωρίζει η εξαιρετική μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, δημιουργεί μια εκρηκτική,
αναρχική, απόλυτα μηδενιστική, όσο και δολοφονικά γλυκιά ταινία.
ROGER EBERT
“Το “Sweet Movie” του Dusan Makavejev ξεκινά με κάτι που μοιάζει με μια λειτουργία National Lampoon (ένας εκατομμυριούχος πετρελαίου ονόματι Mr. Kapital διοργανώνει έναν παγκόσμιο διαγωνισμό ομορφιάς για να
επιλέξει για τον εαυτό του παρθένα νύφη) και εξελίσσεται σε μια από τις πιο
προκλητικές, συγκλονιστικές και αναπάντεχες ταινίες των τελευταίων ετών. Ειδικά
στα τελευταία 45 λεπτά της, η ταινία παρουσιάζει σχεδόν μια αγνή εμπειρία. Ο Makavejev μας δείχνει μια κομμούνα όπου τα μέλη
βυθίζονται συλλογικά στις θεμελιώδεις διαδικασίες του σώματος: φαγητό, ποτό,
θηλασμό, σεξ, έμετος, ούρηση, αφόδευση, άγγιγμα, ουρλιάχτά, χτυπήματα, χάδια.
Ο Makavejev δεν εκμεταλλεύεται αυτό το υλικό — το “Sweet Movie” είναι κάθε άλλο παρά μια σεξουαλική
ταινία — αλλά το χρησιμοποιεί για να μας νταντέψει με έναν πολύ ανησυχητικό
τρόπο. Τα ερωτήματα που δεν τέθηκαν πίσω από την ταινία του φαίνεται να είναι: Λοιπόν, είμαστε όλοι άνθρωποι, έτσι δεν
είναι; Αυτό είμαστε και αυτό κάνουμε. Τι πιστεύετε για τους ανθρώπους;
Πηγαίνετε στον κινηματογράφο για να σας διασκεδάσουν με σκηνές ανθρώπων που
σκοτώνονται μεταξύ τους, παρακολουθείτε πολέμους στην τηλεόραση και σας
προσβάλλουν οι βασικές σωματικές διαδικασίες των ανθρώπων;
Ναι, το κάνουν,
με μια περίεργη έννοια. Ο Makavejev έχει μια επιθετική αίσθηση της υφής και της
αντιπαράθεσης και όταν μας δείχνει χαρακτήρες να κάνουν έρωτα μέσα σε τόνους
ζάχαρης ή να στριμώχνονται σε ένα δοχείο με σοκολάτα, οι αισθησιακές
αντιδράσεις μας βραχυκυκλώνονται. Όταν ένας από τους χαρακτήρες κάνι πρώτη φορά
έρωτα μέσα στη ζάχαρη, μετά μαχαιρώνεται μέχρι θανάτου, έτσι ώστε το αίμα του
λερώνει τη ζάχαρη και το κάνει να κολλάει, είμαστε σοκαρισμένοι και ανήσυχοι: ο
Makavejev έκανε την
ταινία βίαια πιο αληθινή, μας επέστησε την προσοχή στον τρόπο το βιώνουμε
καταστασεις, παρουσιάζοντάς το σε ένα ακραίο απροσδόκητο πλαίσιο. Αυτή είναι
μια ταινία για την οποία δεν μπορούμε να είμαστε παθητικοί. Και παρόλο που
μπορεί και να το μισούμε, δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό.
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης για το SWEET MOVIE
Τον Γιουγκοσλάβο Ντούσαν
Μακαβέγιεφ, που σπούδασε ψυχολογία, που ασχολήθηκε επί χρόνια με την
κινηματογραφική κριτική, που υπήρξε δραστήριο μέλος του Κ.Κ. της πατρίδας του
και που εγκατέλειψε και το Κόμμα και τη Γιουγκοσλαβία όταν πείστηκε πως ο
σιτουασιονιστής Ραούλ Βανεγκέμ έχει δίκιο λέγοντας: «αυτοί που μιλούν για
επανάσταση χωρίς να την αντιλαμβάνονται σαν πράξη καθημερινή, μιλούν έχοντας
ένα πτώμα ανάμεσα στα δόντια τους», τον Ντούσαν Μακαβέγιεφ, λοιπόν, τον
φανατικό οπαδό του Βίλχελμ Ράιχ τον γνωρίζετε ήδη απ’ τις ταινίες Ο άνθρωπος
δεν είναι πουλί (1965), ΄Εγκλημα ζηλοτυπίας (1967) και Τα
μυστήρια του οργανισμού (1971), που όλες έχουν ένα ύφος λίγο ως πολύ
ντοκυμανταιρίστικο. Με το Σουήτ Μούβι (1974) αποκόβεται απ΄το
ντοκουμέντο που ωστόσο δεν το ξεχνάει και ‘δω και περνάει στην πιο καθαρή και
απόλυτη φιξιόν που όμως αρθρώνεται έξοχα με την πραγματικότητα.
Είναι αδύνατο να αφηγηθείς
το στόρυ του Σουήτ Μούβι γιατί σχεδόν δεν υπάρχει. Ο ίδιος ο
Μακαβέγιεφ ορίζει την ταινία του σαν «ένα φίλμ από ζάχαρη, μια κωμωδία ερωτική
ελαφρώς αρωματισμένη με αντιψυχιατρική, ένα δονούμενο κινηματογραφικό δοκίμιο
πάνω στην ανθρώπινη ευαισθησία, που θα πρέπει να χρησιμοποιήσει σαν
διαφημιστικό σλόγκαν το: «δοκιμάστε με, είμαι γλύκα». Να, λοιπόν, ένα φίλμ που
μέσω της οράσεως στοχεύει απ’ ευθείας στη…γεύση και την αφή! Και μέσα απ’ αυτήν
στα κύτταρα ολόκληρου του κορμιού. Και πίσω απ’ αυτά στον κρυμμένο και
στραπατσαρισμένο πυρήνα του ένστικτου. Λοιπόν, ας είμαστε ρεαλιστές: ας ζητούμε
το αδύνατο, όπως έλεγαν οι εξεγερμένοι Γάλλοι φοιτητές το Μάιο του ’68. Που
ωστόσο δεν είναι και τόσο αδύνατο. Αρκεί να υιοθετήσουμε τη ραϊχική αρχή «της μη-ηθικότητας»,
την αρχή «του ξεκινήματος απ΄το μηδέν».
Πάνω από τα κόμματα, πάνω
απ’ τις ιδέες υπάρχει η ίδια η ζωή, υπάρχει η άβυσσος της ανθρώπινης υπαρξιακής
απελπισίας, υπάρχουν τα πολύπλοκα διφορούμενα που προσπαθούν να κρυσταλλωθούν γύρω
απ’ το σίγουρο ένστικτο, ώστε ο πολιτισμός μας να ξαναβρεί τη χαμένη του
ευαισθησία, που σημαίνει, τελικά, τη χαμένη σεξουαλικότητα.
Το φίλμ δομείται εντελώς
ελεύθερα και χωρίς στηρίγματα στο μύθο, γύρω απ’ τη μικρή οδύσσεια δύο
γυναικών. Η πρώτη (Κάρολ Λορ) ψάχνει για τη χαμένη της ευαισθησία και η δεύτερη
προσπαθεί να περισώσει ό,τι απόμεινε απ΄ αυτήν. Η πρώτη είναι η Καναδέζα Μις
Κόσμος 1984, σύζυγος του Μίστερ Κάπιταλ (κεφαλαίου), που πέφτει θύμα της
επιτυχίας της και που οι περιπέτειές της αρχίζουν τη στιγμή που ο γυναικολόγος
που ελέγχει τους παρθενικούς υμένες των υποψηφίων συζύγων του Μίστερ Κάπιταλ
διαπιστώνει πως τα γεννητικά της όργανα…ακτινοβολούσαν φώς ανέσπερον! Όμως,
τούτο το φως θα σβήσει απ’ τις αλλεπάλληλες εμβαπτίσεις μέσα στα «αγαθά»:
δολλάρια, γάλα, ζάχαρη, σεξ υστερικό με νέγρους με μυθικούς μυώνες και
τραγουδιστές με μυθική φωνή. Τελικά θα πεθάνει πνιγμένη μέσα στη λειωμένη
σοκολάτα.
Η δεύτερη γυναίκα, η Άννα
Πλανέτα (η Άννα του πλανήτη) περιφέρεται ανά τον κόσμο με το πλοίο της «Η
επιβίωση» που δεν πιάνει σε λιμάνι ποτέ. Είναι το πλοίο της περιοδεύουσας
Επανάστασης που έχει στην πλώρη του, δίκην γοργόνας, το τεράστιο είδωλο του
δακρυσμένου Καρλ Μαρξ. Κλαίει, ο δύστυχος, για τη μουμιοποίηση του οράματός του
και για τα πτώματα των δολοφονημένων απ’ τα «ηθικά» συστήματα παιδιών που
ξεβράζονται στην παραλία.
Σύνδεσμος ανάμεσα στις δυο
γυναίκες ο ναύτης Βακούλιντσουκ (Πιέρ Κλεμαντί), ζωντανεμένος ήρωας
του Θωρηκτού Ποτέμκιν που το όνομά του συνηχεί μ’ αυτό του Μπακούνιν:
Η επανάσταση της καθημερινής ζωής είναι και εύκολη και εφικτή. Αρκεί να μπορεί
κανείς να ουρεί σαν τον ναύτη, χωρίς ντροπή στο ύπαιθρο, κάτω απ’ τον λαμπρό
ήλιο.
Οσο το ένστικτο δεν έχει
μαραζώσει, η επιβίωση είναι πάντα δυνατή.Το λέει και ο Μάνος Χατζιδάκις όχι
μόνο με την γνωστή ολοζώντανη συμπεριφορά του αλλά και με το έξοχο μουσικό του
σχόλιο σ’ αυτή τη γλυκιά ταινία.
ΝΤΟΥΣΑΝ ΜΑΚΑΒΕΓΙΕΦ
Ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ (1932-2019) αποτελεί αναμφίβολα την
κορυφαία μορφή στην ιστορία του γιουγκοσλαβικού σινεμά. Οι ταινίες του, βαθιά
ριζωμένες στην εμπειρία της πατρίδας του, αψηφούσαν συστηματικά τα πολιτικά και
σεξουαλικά ταμπού της εποχής του, αντιμετωπίζοντας το φάσμα της λογοκρισίας σε
πολλές χώρες. Αλληγορικό και ονειρικό, το έργο του συνιστά ένα σαρδόνιο και
αναρχικό σχόλιο απέναντι σε κάθε καταπιεστικό καθεστώς, εκπέμποντας ένα
οικουμενικό μήνυμα απελευθέρωσης.
Φιλμογραφία:
1965 Ο άνθρωπος δεν είναι πουλί
1967 Έγκλημα ζηλοτυπίας
1968 Απροστάτευτη αθωότητα (ντοκ)
1971 Τα μυστήρια του οργανισμού
1974 Σουήτ Μούβι
1981 Μοντενέγκρο: γουρούνια και μαργαριτάρια
1985 Κόκα-κόλα Κιντ
1988 Μανιφέστο
1993 Ο γορίλας κάνει μπάνιο το μεσημέρι
TRAILER
NEW STAR
FLICKR-LINK
για ΑΦΙΣΕΣ–ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ-BANNE.
YOUTUBE ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ OST SWEET MOVIE.
IMDB.
ΠΗΓΗ: NEW STAR,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.7.2023.
