Αρχαία ελληνικά είδη ψωμιού
Τα
περισσότερα παρασκευάζονται μέχρι σήμερα!
Της Βίκυς Μπακάλη
Απίστευτη ήταν η τεράστια
ποικιλία ψωμιού στην αρχαιότητα, τόσο δε, που προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον.
Έψαξα, συνέλεξα και δημοσιεύω έναν ελάχιστο (για να μη σας κουράσω) αριθμό
ειδών άρτου… Τα περισσότερα παρασκευάζονται μέχρι σήμερα!
Αλιφατίτης: τo γνωστό λαδόψωμο. Είχε μέσα και ζωικά λίπη. Αλιφατίτης θα λεγόταν η σημερινή γνωστή μας σφολιάτα (με βούτυρο) η οποία είναι ανακάλυψη του αρχαίου ελληνικού κόσμου σύμφωνα με το Larousse Gastronomique. (Αλιφατίτης από το > ἀλίφατα ἢ ἄλφιτα = ἄλευρα)
Αρτολάγανον ή λάγανον: είδος αρωματισμένου ψωμιού. Το ζυμάρι ανοιγόταν λεπτό σαν μικρή πίττα και τηγανιζόταν σε λάδι [ΕΤΥΜΟΛ. < άρτος + λάγανον «είδος γλυκίσματος ψημένου με λάδι» κατά το λεξικό Liddell-Scott]. Το αρτολάγανον ήταν ο πρόγονος της σημερινής λαγάνας και των λαλαγγιών. Φτιαχνόταν με καλής ποιότητος αλεύρι. Τα λαλάγγια (λαλαγίτες άρτοι) φτιάχνονται ακόμα στη Μάνη και στην Καλαμάτα.
Ἀταβυρίτης (δ᾽ ἄρτος ἦν
πλησίγναθος). Αυτό το ψωμί πρέπει να είχε μπόλικη ψίχα, και να ήταν ιδιαιτέρως
θρεπτικό και παχυντικό, γιατί αποκαλείται «πλησίγναθος» δηλαδή, ψωμί που
γεμίζει και φουσκώνει τα μάγουλα. Ο αταβυρίτης άρτος είχε στρογγυλό σχήμα, ήταν
δηλαδή καρβέλι.
Βλωμιαίος άρτος: Τύπος ψωμιού σε φέτες, χωρισμένο σε τμήματα. Οι εγκοπές το έκαναν να χωρίζεται σε κομμάτια ευκολότερα. Σαν το σημερινό ψωμί «μαργαρίτα». Ο βλωμιαίος άρτος ήταν συνήθως οκτάβλωμος, χωρισμένος δηλαδή σε οκτώ κομμάτια. [Βλωμός = μικρό κομμάτι ψωμιού, μπουκιά].
Εγκρίδες: (ἡ ἐγκρίς – τῆς ἐγκρίδος). Τηγανίτες βουτηγμένες στο λάδι και στο μέλι.
Θριδακίνη: χορτόψωμο με μαρούλια (ὁ θρίδαξ, τοῦ θρίδακος = μαρούλι – και ειδικά το άγριο). Ένα είδος χορτόπιτας δηλαδή, αλλά με περισσότερο αλεύρι, σαν την μενιδιάτικη «μοσέντα».
Κριβανίτης: Ψωμί ψημένο στον κρίβανο, δηλαδή σε κινητό πήλινο φούρνο, (κρίβανος > κλίβανος).
Οβελίας άρτος. Πήρε αυτό το όνομα γιατί ψηνόταν σε ειδικά καλούπια, τους «οβελίσκους» (σούβλες) και γιατί πουλιόταν έναντι ενός οβολού.
Παξαμᾶς: είδος παξιμαδιού. Η ονομασία προήλθε από το όνομα κάποιου αρτοποιού που λεγόταν Πάξαμος και είχε γράψει και ένα έργο τα «οψαρτυτικὰ» (οψαρτυτικὰ = μαγειρικά). Το παξιμάδι, το φούρνιζαν δύο φορές.
Πλακούντας (αρχ. ελληνικά: πλακοῦς) ήταν γλυκό το οποίο είχε ομοιότητες με το σύγχρονο γλυκό τύπου τσίζκεϊκ. Το γλύκισμα αποτελείται από διάφορα επίπεδα ζύμης γεμισμένα με μέλι και μαλακό τυρί. Τα κύρια συστατικά του δηλαδή, είναι το αλεύρι το τυρί και το μέλι. Η ζύμη τού πλακούντα, ήταν εμπλουτισμένη με γάλα, λίπος, μυρωδικά και μπαχαρικά.
Πυρίτης άρτος: σταρένιο ψωμί (πυρός = σιτάρι).
Στρεπτίκιος άρτος: Ψωμί
ζυμωμένο με γάλα, λάδι και μέλι. Άρτος που παρασκευάζεται με συστροφή της ζύμης
(για τούτο και στρεπτίκιος) και γίνεται κουλούρα.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
20.10.2022.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΡΧΑΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΕΔΩ.
– Ετυμολογικόν Λεξικόν Αρχαίας
Ελληνικής – Χόφμαν
– Λεξικό Liddell-Scott
– Larousse Gastronomique.
