Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα αρχαίο πήλινο δοχείο, ένα
είδος στάμνας / κανάτας, για υγρά – και κυρίως για νερό – η λάγυνος,
εξακολούθησε ως είδος, αλλά και ως λέξη να υπάρχει έως τις μέρες μας. Είναι το
γνωστό σε όλους λαγήνι / λαήνι / λαΐνι, λαγήνα / λαήνα / λαΐνα, λάγκενος, κλπ. Ο
κατασκευαστής / πωλητής της ελέγετο λαϊνάς – επίθετο που απαντάται έως σήμερα
στην Ελλάδα!
Στην μεσαιωνικής εποχής ελληνική
γλώσσα απαντάται ως λαγήνα / λάγηνος.
Η λάγυνος διακρίνονταν από τα
άλλα αγγεία, και για τον ήχο… «γουργουρίσματος» που παρήγαγε κατά την στιγμή
της έκχυσης του υγρού.
Η ελληνική, μητέρα όλων των
γλωσσών, έδωσε την λατινική lagena / lagaena / lagena / lagoena / lagona, laguna > παλαιογερμανικά lagilla, lagella > γερμ. legel (= βαρελάκι), lager (αποθήκη υγρών) > τουρκική legen, κλπ.
Όλα ξεκινούν από το υγρό γράμμα
– σύμφωνο «λ» > λαγ-, λακ- > λαγων-, Λακωνία, λίμνη > lake, lagoon, λούκι, βαρέλι, κλπ.
Την λάγυνο χρησιμοποιούσαν και
οι Ρωμαίοι για να σερβίρουν κρασί. Ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένο είδος μεταξύ του 3ου
και του 1ου αιώνα π.Χ.
Γνωστή η αρτολάγυνος πήρα, δηλ.
ένα δισάκκι, που έπαιρνε άρτο και λάγυνο μαζί, για να έχει κανείς μαζί του ψωμί
και κρασί, όπως τα σημερινά «σακ-βουαγιάζ» ώμου, που έχουν ειδικές θέσεις για
το μπουκάλι του νερού…
Γνωστή και η πυτίνη, μία λάγυνος
/ ένα φλασκί ή αμίς, καλυμμένη με πλέγμα από κλαδιά ιτιάς ή λύγου. Οι Ταραντίνοι
την έλεγαν βυτίνη!
H λάγυνος ήταν και αγγείο συμποσίου, όταν και είχε
κυρίως ερωτικές σκηνές, οπότε ήταν και… λάγνος. Μια τέτοια συμποσιακή λάγυνος (ύψους 19 εκατ., διάμ. 21
εκατ.), του 2ου – 3ου αιώνα π.Χ. ευρίσκεται στο Μουσείο
Τέχνης του Πανεπιστημίου Πρίνστον των Η.Π.Α, το οποίο την “απόκτησε” το
1915… Είναι από τερακότα. Είναι διακοσμημένη με χυμώδεις, αλλά κλασσικές ερωτικές
σκηνές, και σπάνια, αν όχι μοναδική, διότι αυτές είναι ανάγλυφες, ούτως ώστε να
διεγείρονται και οι 5 αισθήσεις: όχι μόνον η γεύση, η όσφρηση, η όραση, η ακοή
(του λάγνου γουργουρίσματος, όπως προείπα), αλλά και η αφή… Τυπική μορφή λαγύνου της
ανατολικής Ελλάδος…
Κατά τα άλλα, περί της προελεύσεώς
της, σιωπή…
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.6.2018.
