Ορφικός Ύμνος 66.
Θυμίαμα λιβανομάνναν.
Ἥφαιστ’ ὀμβριμόθυμε, μεγασθενές, ἀκάματον πῦρ,
λαμπόμενε φλογέαις αὐγαῖς, φαεσίμβροτε δαῖμον[1],
φωσφόρε, καρτερόχειρ, αἰώνιε, τεχνοδίαιτε,
ἐργαστήρ[2], κόσμοιο μέρος, στοιχεῖον ἀμεμφές,
παμφάγε, πανδαμάτωρ, πανυπέρτατε, παντοδίαιτε,
αἰθήρ, ἥλιος, ἄστρα, σελήνη, φῶς ἀμίαντον∙
ταῦτα γὰρ Ἡφαίστοιο μέλη θνητοῖσι προφαίνει.
πάντα δὲ οἶκον ἔχεις, πᾶσαν πόλιν, ἔθνεα πάντα,
σώματά τε θνητῶν οἰκεῖς, πολύολβε, κραταιέ.
κλῦθι, μάκαρ, κλήιζω σε πρὸς εὐιέρους[3] ἐπιλοιβάς,
αἰεὶ ὅπως χαίρουσιν ἐπ’ ἔργοις ἥμερος ἔλθοις.
παῦσον λυσσῶσαν μανίαν πυρὸς ἀκαμάτοιο
καῦσιν ἔχων φύσεως[4] ἐν σώμασιν ἡμετέροισιν.
Απόδοσις Μαρίας Αν. Βέργου:
Ήφαιστε ορμητικέ, μεγαλοδύναμε, ακάματο πυρ,
λαμπόμενε με το φλογερό φως της αυγής του ήλιου,
θεέ που φέρνεις το φως στους θνητούς,
φωτοφόρε, που έχεις ισχυρά χέρια, αιώνιε,
που ζεις με την τέχνη σου,
μηχανή εργαστηρίου, μέρος κόσμου, στοιχείο άμεμπτο,
παμφάγε, πανδαμάτορα, πανυπέρτατε, παντοδίαιτε,
αιθέρα, ήλιε, άστρα, σελήνη, φως αμίαντο,
γιατί τα μέλη του Ηφαίστου αυτά φανερώνουν στους θνητούς.
Κατέχεις κάθε οίκο, κάθε πόλη, όλα τα έθνη,
και κατοικείς στα σώματα των θνητών, πανευτυχή, κραταιέ.
Άκου, μακάριε, σε καλώ με καλές κι ιερές σπονδές,
Πάντα να έλθεις ήμερος για χαρμόσυνα έργα.
Παύσε την λυσσώδη μανία του ακάματου πυρός
Παρέχοντας στα δικά μας σώματα την καύση της φύσεως.
Απόδοσις σε παραδοσιακό 15σύλλαβο από τον Γιώργο Λεκάκη:
Ήφαιστε-Ήφαιστε ορμητικέ, μεγαλοδύναμε θεέ,
εργάτη του ακάματου πυρός,
που λάμπεις – λούζεσαι στο φως
το φως το ηλιοφλογερό, στην λαμπερή αυγή,
στης Λήμνου και στου Ολύμπου την αυλή…
Θεέ μου ομβριμόθυμε κι αιώνια φωτοφόρε
μ’ αυτά τα χέρια τα ισχυρά, φαεσίμβροτε φωσφόρε,
θεέ μου τεχνοδίαιτε σε κόσμοια εργαστήρια,
όπου δουλεύουν μηχανές, σε κοσμοεντευκτήρια
σε μέρη άμεμπτα βαθειά στοιχεία αυτού του κόσμου…
Παμφάγε, πανδαμάτορα, και υπέρτατε των πάντων,
των όλων παντοδίαιτε, αιθέρα μου και ήλιε,
και άστρα και σελήνη μου, και φως του αμιάντου,
που φανερώνεις στους θνητούς την άρρητη σοφία,
των αριθμών, των μηχανών την θεία λειτουργία…
Τον κάθε οίκο εσύ κρατείς, τις πόλεις και τα έθνη,
και κατοικείς στα σώματα θνητών, κι ας μην το ξέρουν,
πως έχουνε τα έργα σου, τον νου σου και την γνώση,
που, μάκαρε, τους χάρισες, κι απλόχερα χαρίζεις…
Πανευτυχή και κραταιέ κάνω σου ιερές σπονδές,
πολύολβε να έλθεις
έλα να κάνεις θεϊκά, ήμερα σπείρε την χαρά,
να πάψεις που λυσσομανούν γύρω τ’ ακάματα πυρά
και στα δικά μας σώματα ν’ ανάψεις
την φυσική φωτιά…
- ΑΚΟΥΣΤΕ τον Ύμνο μελοποιημένο από τον Γιάννη Χατζή, ΕΔΩ. Ερμηνεύουν: Γιώργος Χατζής – Απαγγέλλει η Πελαγία Πλαγιαννάκου.
- ΔΕΙΤΕ ομιλία του Γ. Λεκάκη για τον ΗΦΑΙΣΤΟ και τα ΗΦΑΙΣΤΟΤΕΥΚΤΑ, ΕΔΩ.
ΣΧΟΛΙΑ:
- Ο Ήφαιστος είναι μαζί με την Αθηνά οι θεοί των τεχνών, η μεν Αθηνά διότι θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει την φρόνηση και την αγχίνοια, ο δε Ήφαιστος διότι του αποδίδονται οι περισσότερες τέχνες που χρησιμοποιούν τη φωτιά.
- Ο Ζευς είναι το καθαρόν πυρ, ο δε Ήφαιστος το πυρ, που είναι σε χρήση και αναμιγνύεται με τον αέρα. Πήρε δε το όνομά του από το ρήμα ἧφθαι.
- Και άλλοι μεν αναφέρουν ότι γεννήθηκε από τον Δία και την Ήρα, άλλοι μόνον από την Ήρα.
…λέγεται δὲ ὑπό τινων καὶ τῶν τεχνῶν εὑρετὴς γενέσθαι ὁ Προμηθεὺς δι’ οὐδὲν ἄλλο ἢ ὅτι συνέσεως καὶ προμηθείας δεῖ πρὸς τὴν εὕρεσιν αὐτῶν. Οἱ πλείους μέντοι τῇ Ἀθηνᾷ καὶ τῷ Ἡφαίστῳ αὐτὰς ἀνατιθέασι, τῇ μὲν Ἀθηνᾷ, ἐπειδὴ φρόνησις καὶ ἀγχίνοια εἶναι δοκεῖ, τῷ δὲ Ἡφαίστῳ διὰ τὸ τὰς πλείστας τῶν τεχνῶν διὰ πυρὸς τὰ ἑαυτῶν ἔργα ἀποδιδόναι. ὁ μὲν γὰρ αἰθὴρ καὶ τὸ διαυγὲς καὶ καθαρὸν πῦρ Ζεύς ἐστι, τὸ δ’ ἐν χρήσει καὶ ἀερομιγὲς Ἥφαιστος, ἀπὸ τοῦ ἧφθαι ὠνομασμένος, ὅθεν καὶ ἐκ Διὸς καὶ Ἥρας ἔφασαν αὐτὸν γενέσθαι, τινὲς δὲ μόνης τῆς Ἥρας. – ΠΗΓΗ: Lucius Annaeus CORNUTUS, De natura deorum 33, 6-16
- Ο Ζευς έκανε γυναίκα του την Ήρα, που έτεκε την Ήβη, τον Άρη και την Ειλείθυια. Η Ήρα γέννησε τον λαμπρό Ήφαιστο χωρίς να έρθει σε επαφή με κάποιον άνδρα, ο οποίος Ήφαιστος ήταν ο πιο ικανός στις τέχνες από όλους τους απογόνους του Ουρανού.
[Ζεύς]… λοισθοτάτην δ’ Ἥρην θαλερὴν ποιήσατ’ ἄκοιτιν,
ἡ δ’ Ἥβην καὶ Ἄρηα καὶ Εἰλείθυιαν ἔτικτε
μιχθεῖσ’ ἐν φιλότητι θεῶν βασιλῆι καὶ ἀνδρῶν.
αὐτὸς δ’ ἐκ κεφαλῆς γλαυκώπιδα γείνατ’ Ἀθήνην,
δεινὴν ἐγρεκύδοιμον ἀγέστρατον ἀτρυτώνην, (925)
πότνιαν, ᾗ κέλαδοί τε ἅδον πόλεμοί τε μάχαι τε•
Ἥρη δ’ Ἥφαιστον κλυτὸν οὐ φιλότητι μιγεῖσα
γείνατο, καὶ ζαμένησε καὶ ἤρισεν ᾧ παρακοίτῃ,
ἐκ πάντων τέχνῃσι κεκασμένον Οὐρανιώνων. – ΠΗΓΗ: Ἡσίοδος, Θεογονία.
- Στον Ήφαιστο καταφεύγει η Θέτις για να ικετεύσει την κατασκευή των όπλων του Αχιλλέα. – Όμηρος Ιλιάς Σ
- Στον δόμο του ο Ήφαιστος έχει χρυσές υπηρέτριες (ρομπότ), που μοιάζουν με ζωντανές κοπέλες, έχουν νου, λόγο και σθένος και οι αθάνατοι θεοί τις δίδαξαν κάθε έργο.
ὑπὸ δ᾽ ἀμφίπολοι ῥώοντο ἄνακτι
χρύσειαι ζωῇσι νεήνισιν εἰοικυῖαι.
τῇς ἐν μὲν νόος ἐστὶ μετὰ φρεσίν, ἐν δὲ καὶ αὐδὴ
καὶ σθένος, ἀθανάτων δὲ θεῶν ἄπο ἔργα ἴσασιν. – Όμηρος Ιλιάς Σ 417-421
- Τα φυσερά του Ηφαίστου δουλεύουν με μια προσταγή του.
ὣς εἰπὼν τὴν μὲν λίπεν αὐτοῦ, βῆ δ᾽ ἐπὶ φύσας·
τὰς δ᾽ ἐς πῦρ ἔτρεψε κέλευσέ τε ἐργάζεσθαι. – Όμηρος Ιλιάς, Σ 468-469
- Η Ήρα καλεί τον αγαπητό της υιό, τον Ήφαιστο, να σταματήσει τον ποταμό Ξάνθο -Σκάμανδρο, ο οποίος είχε επιτεθεί στον Αχιλλέα και κινδύνευε να τον παρασύρει.
Ἥρη δὲ μέγ᾽ ἄϋσε περιδείσασ᾽ Ἀχιλῆϊ
μή μιν ἀποέρσειε μέγας ποταμὸς βαθυδίνης,
αὐτίκα δ᾽ Ἥφαιστον προσεφώνεεν ὃν φίλον υἱόν·
ὄρσεο κυλλοπόδιον ἐμὸν τέκος· ἄντα σέθεν γὰρ
Ξάνθον δινήεντα μάχῃ ἠΐσκομεν εἶναι·
ἀλλ᾽ ἐπάμυνε τάχιστα, πιφαύσκεο δὲ φλόγα πολλήν.
αὐτὰρ ἐγὼ Ζεφύροιο καὶ ἀργεστᾶο Νότοιο
εἴσομαι ἐξ ἁλόθεν χαλεπὴν ὄρσουσα θύελλαν,
ἥ κεν ἀπὸ Τρώων κεφαλὰς καὶ τεύχεα κήαι
φλέγμα κακὸν φορέουσα· σὺ δὲ Ξάνθοιο παρ᾽ ὄχθας
δένδρεα καῖ᾽, ἐν δ᾽ αὐτὸν ἵει πυρί· μὴ δέ σε πάμπαν
μειλιχίοις ἐπέεσσιν ἀποτρεπέτω καὶ ἀρειῇ·
μὴ δὲ πρὶν ἀπόπαυε τεὸν μένος, ἀλλ᾽ ὁπότ᾽ ἂν δὴ
φθέγξομ᾽ ἐγὼν ἰάχουσα, τότε σχεῖν ἀκάματον πῦρ.
ὣς ἔφαθ᾽, Ἥφαιστος δὲ τιτύσκετο θεσπιδαὲς πῦρ. – Όμηρος Ιλιάς Φ, 328-342
- Ο Ήφαιστος άναψε θεσπιδαές πυρ και ο ποταμός ομολογεί ότι με τον Ήφαιστο δεν δύναται κανένας από τους θεούς να αναμετρηθεί.
Ἥφαιστ᾽, οὔ τις σοί γε θεῶν δύνατ᾽ ἀντιφερίζειν,
οὐδ᾽ ἂν ἐγὼ σοί γ᾽ ὧδε πυρὶ φλεγέθοντι μαχοίμην. – Όμηρος Ιλιάς Φ, 357-360
- Έτσι η λευκώλενος Ήρα ζήτησε από τον αγαπημένο της υιό να σταματήσει τη φωτιά και να μην βασανίζει άλλο τον ποταμό εξαιτίας τω βροτών. Και ο Ήφαιστος κατέσβεσε το θεσπιδαές πυρ.
αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε θεὰ λευκώλενος Ἥρη,
αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ Ἥφαιστον προσεφώνεεν ὃν φίλον υἱόν·
Ἥφαιστε σχέο τέκνον ἀγακλεές· οὐ γὰρ ἔοικεν
ἀθάνατον θεὸν ὧδε βροτῶν ἕνεκα στυφελίζειν.
ὣς ἔφαθ᾽, Ἥφαιστος δὲ κατέσβεσε θεσπιδαὲς πῦρ – Όμηρος Ιλιάς Φ, 377-382
- Ο Ήφαιστος έχει δίπολο την Εστία.
- Ο Ήφαιστος κατασκευάζει και την Αιγίδα της Αθηνάς.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.12.2021.
ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:
[1] Δαίμων, δαίμονας, δαΐμων = ο φωτεινός, ο λαμπερός, ο αστραφτερός.
[2] Η ελληνική γλώσσα «δουλεύει» με καταλήξεις. Η κατάληξις –ήρ σημαίνει κάτι μηχανικό, που έχει μηχανή, τεχνη, εργαλείο (λχ ανελκυστήρ, πυροσβσετήρ, κινητήρ, υπολογιστήρ, κλπ.). [Αξιοερεύνητο
ο αιθήρ, ο ιητήρ, κ.ά.] Ο άνθρωπος που δουλεύει / χειρίζεται αυτήν την μηχανή, έχει κατάληξη σε –ής (> ανελκυστής, πυροσβέστης, κινητής, υπολογιστής, κλπ.).
[3] Ευίερος = ευ + ιερός, δηλ. καλός και ιερός.
[4] Βασικό στοιχείο υγιείας (ανθρώπων και μηχανών – “κινητήρες εσωτερικής καύσεως”) η σωστή καύση – θερμοκρασία του σώματος. Υπερθέρμανση / πυρετός ή υποθερμία, είναι στοιχείο ότι κάτι δεν πάει καλά. Στους ανθρώπους αυτή η θερμοκρασία είναι οι 36,5οC. Γι’ αυτόν τον λόγο η τροφή μετριέται με θερμίδες, και όχι με ποσότητα. Βασική τροφή που διατηρεί την θερμοκρασία του σώματος, είναι τα θεία δώρα της θεάς Δήμητρος > τα δημητριακά.
