Του Σεραφείμ ΧαριτωνίδηΚατὰ τὸ θέρος τοῦ 1961 ἐδόθη ἡ ἀφορμὴ πρὸς ἐπίσκεψιν τῆς τόσον γνωστῆς ἐκ τῆς Ἐπαναστάσεως ἀγνώστου ὅμως ἀρχαιολογικῶς νήσου. Από γενόμεναι διαπιστώσεις εἶναι ἐξαιρετικῶς ἐνδιαφέρουσαι ὄχι μόνον διὰ τὴν μικρὰν νῆσον ἀλλὰ καὶ ὅλην τὴν περιοχὴν τῆς Περιφερείας.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΨΑΡΑ, ΕΔΩ.
Ο μοναδικός, ἀπὸ μακροῦ φθίνων, οἰκισμός τῆς νήσου εὑρίσκεται κατὰ τὸ Δ. ταύτης, ἐπὶ ἰσθμοῦ συνδέοντος πρὸς τὸ κύριον σῶμα τῆς νήσου μικράν βραχώδη, απόκρημνον μάλιστα πρὸς τὰ ΒΔ, χερσόννησον (Πίν. 320 β.). Εἰς τὸ ὕψωμα τοῦτο, μὲ τὸν χαρακτηριστικὸν ὅλης τῆς νήσου τεφρὸν σχιστόλιθον, δίδεται συνήθως, ἐκ
φιλολογικῆς ἐπιδράσεως, ἡ ὀνομασία Μαύρη Ράχη, τὸ γνήσιον ὅμως όνομα, γνωστὸν εἰσέτι εἰς τοὺς κατοίκους, εἶναι Παλιόκαστρο[1]. Ἐκ τῆς Α. κλιτύος τοῦ ὑψώματος τούτου συνέλεξα χαρακτηριστικά όστρακα, κλιμακούμένα ἀπὸ τῆς γεωμετρικής μέχρι καὶ τῆς ὑστέρας Ελληνιστικῆς περιόδου (Πίν. 322 α, β ) (ίσως καὶ μεταγενέστερα), διεπίστωσα δ’ ἐν συνεχείᾳ τὴν ὕπαρξιν τειχών συνδεομένων ἀσφαλῶς πρὸς τὸν διὰ τῶν ὀστράκων μαρτυρούμενον οἰκισμόν.
Ετι μᾶλλον ἐνδιαφέρουσα ἦτο ἡ ἀνεύρεσις μυκηναϊκῆς νεκροπόλεως εἰς τὸν ὅρμον Αρχοντίκι, κατὰ τὸ βόρειον τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τῆς νήσου, ἀμέσως πρὸς νότον τῆς κατὰ τὴν ἄμυναν τῆς νήσου ὀχυρωθείσης νησίδας Δασκαλιό. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα σημεία που λέγονταν ΔΑΣΚΑΛΙΟ / ΔΑΣΚΑΛΕΙΟ, ΕΔΩ. Οι τάφοι, κιβωτιόσχημοι ἐκ μεγάλων πλακών (Πίν. 321 γ, δ ), ἐκτείνονται κατά μήκος τοῦ αἰγιαλού, ἀπογυμνωθέντες νῦν ἐν μέρει τοῦ καλύπτοντος τούτους ἐδάφους ἀπὸ τὴν διαβρωτικὴν ἐνέργειαν τῆς θαλάσσης. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΚΙΒΩΤΙΟΣΧΗΜΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ, ΕΔΩ. Τὴν χρονολογίαν τῶν τάφων βεβαιοί πλῆθος ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας καὶ τῆς παρειᾶς τοῦ ἐδάφους παρατηρηθέντων οστράκων τῆς ΥΕ ΙΙΙΒ κυρίως ἐποχῆς (Πίν. 321 ε). Ἐπὶ πλέον ὁ διατηρῶν εἰς τὴν γειτονικὴν περιοχὴν ἀγροτικὸν οἰκίσκον διὰ τὴν καλλιέργειαν κηπευτικῶν. κ. Γιάννης Κουτσοδόντης. εὐγενῶς μοὶ παρέδωκεν χαλκίνην αἰχμὴν δόρατος μήκους 0,259 μ. (Πίν. 321 ζ) καὶ τρίωτον ἀρτόσχημον πυξίδα («ἀλάβαστρον » κατὰ τὴν ξένην ὁρολογίαν), ἐγχωρίου προφανῶς κατασκευῆς, ἐκ τεφροῦ πηλοῦ, ἀβαφὴ καὶ ἀκόσμητον, ὕψους 0,09 μ., και διαμέτρου 0,11 μ. (Πίν. 321 5.).
Η σημασία τῆς διαπιστώσεως ἔγκειται κυρίως εἰς τὸ ὅτι ὁ οἰκισμός οὗτος εἶναι ἡ βορειοανατολικωτέρα γνωστή μυκηναϊκή εγκατάστασις (καὶ ἡ πρώτη μέχρι τοῦδε παρατηρηθεῖσα ἐν τῇ περιφερεία), συνδέεται δὲ πιθανῶς πρὸς τὰς προσπαθειας ἐξαπλώσεως τῶν Ἀχαιῶν εἰς τὸ ΒΑ Αἰγαῖον, τὰς καὶ μυθικῶς ἀντικατοπτριζομένας εἰς τὰς παραδόσεις περὶ τοῦ Τρωικού πολέμου, ἡ ἀνεύρεσις δὲ τῶν μεγάλων κιβωτιοσχήμων τάφων ἐνισχύει τὴν ὑπόνοιαν ὅτι σύγχρονοι εἶναι καὶ οἱ εἰς τὰ Μάκαρα Λέσβου[2] (βλ. ανωτ. σ. 265) – ΔΕΙΤΕ βιντεο του Γ. Λεκακη για τα ΜΑΚΑΡΑ ΛΕΣΒΟΥ, ΕΔΩ – παρεμφερείς πελώριοι τάφοι. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για ΓΙΓΑΝΤΕΣ, ΕΔΩ. Χαρακτηριστική ἐν προκειμένῳ εἶναι ἡ γεωγραφική θέσις τοῦ τόπου (διατηροῦντος ἄλλωστε καὶ ὀνομασίαν συνναφὴ μὲ τὸν πρῶτον οἰκιστὴν τῆς νήσου Μακαρέα), κειμένου ἀμέσως πρὸς Δ. ἔξωθι του στομίου τοῦ κόλπου τῆς Καλλονῆς, εἰς θέσιν καταλληλοτάτην ὡς σταθμού πλου βαίνοντας ἀπὸ νότου πρὸς βορρᾶν. – Πρβλ. καὶ 1 D. Quinn ἐν AΙΑ 65 (1961) 391 ή θέσις τῶν Μακάρων ευνοϊκότερα του Αγίου Φωκά διὰ τὸν πρὸς Β΄ ἐκ Ψαρῶν πλέοντα, όπως καὶ ἀπὸ τὸν ἐκεῖ, πίν. 128 εἰκ. 1, παρατιθέμενον χάρτην γίνεται φανερόν.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ, 17, 1961 (2): ΧΡΟΝΙΚΑ Γ΄ ΨΑΡΑ. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος πεεριηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.11.2011.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] ἀναφερόμενον ήδη παρά Κ. Νικοδήμου, Υπόμνημα τῆς νήσου Ψαρῶν, ᾿Αθῆναι 1862, Χάρται.
[2] Η τοποθεσία / περιοχή ΜΑΚΑΡΑ – ΑΠΟΘΗΚΑ – ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ ΑΓΡΑΣ Δ.Ε. Ερεσού – Αντίσσης Λέσβου με ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ20/25683/1297/27.5.1996 – ΦΕΚ 695/Β/19.8.1996 είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Διαθέτει ακρόπολη με θεμέλια αρχαίων κτηρίων. Εντοπίσθηκαν πυκνοί αναλημματικοί τοίχοι με πολυγωνική τοιχοποιία – “λεσβία τοιχοδομία”. Οι εντόπιοι το λένε “Καλόκτιστος”. Είναι, μάλλον, αρχαϊκών χρόνων, και ορατός σε ύψος 3 μ. – ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/Φ57/303371/181808/12224/3647/29.12.2016, ΦΕΚ 6/ΑΑΠ/25.1.2017. – ΠΗΓΗ: ΕΦΑ ΛΕΣΒΟΥ.
