Πριν 26.000 χρόνια κατοίκησαν άνθρωποι στην ΛΙΜΝΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Το Αρχαιολογικό και Ανθρωπολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου του Cambridge, που εργαζόταν υπό τον κ. E. Higgs, ανακάλυψε πρόσφατα ένα μυκηναϊκό μαχαιρίδιο στους πρόποδες του όρους Καστρίτσα Ιωαννίνων, λίγα μέτρα δυτικά από το στόμιο του παλαιολιθικού σπηλαίου. Δεν ήταν μεγάλη έκπληξη: γιατί, τα τελευταία 15 χρόνια, περίπου 10 χάλκινα ξίφη και μαχαιριδια Μυκηναϊκής προέλευσης έχουν βρεθεί στην Ήπειρο.

Από την άλλη πλευρά, η ανακάλυψη του ίδιου του παλαιολιθικού σπηλαίου στους δυτικούς πρόποδες του όρους Καστρίτσα και τα ευρήματα που προέκυψαν από την ανασκαφή του ήταν τόσο απροσδόκητα όσο και σημαντικά. Ελπίζεται ότι οι συνεχείς ανασκαφές του σπηλαίου με τις βαθειές αποθέσεις και την σαφή διαστρωμάτωση θα ρίξουν φως σε ορισμένα από τα προβλήματα που συνδέονται με τον Homo Sapiens: την καταγωγή του, τον χρόνο εμφάνισής του στην Ευρώπη, την σχέση του με άλλες ομάδες στην Ήπειρο – και εκτός αυτής – τον πολιτισμό που εξέλιξε και τις οικολογικές συνθήκες στις οποίες έζησε στην τελευταία φάση της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων (Würm III).

Μια νέα και εκτενέστερη ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού βόρεια του χωριού Καστρίτσα, στους ανατολικούς πρόποδες του βουνού, θα είχε επίσης ενδιαφέρον, γιατί θα ολοκλήρωνε τον κύκλο της έρευνας της προϊστορίας της περιοχής και πιθανότατα θα έριχνε φως στη μεσολιθική κατοίκηση, για τα οποία λίγα είναι ακόμη γνωστά στην Ελλάδα.

ΠΗΓΗ: Δάκαρης Σ. Ι. “A Mycenaean IIIB Dagger from the Palaeolithic Site of Kastritsa in Epirus, Greece”, στα Πρακτικά της Εταιρείας Προϊστορίας / Proceedings of the Prehistoric Society, vol. 33, σελ. 30 – 36, τόμος 33, DOI: https://doi.org/10.1017/S0079497X0001402X, cambridge, Φεβρ. 1968. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.2.2018.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης “ΗΠΕΙΡΟΣ, η γωνιά που πέτρωσε στο 5”.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων συμμετέχει στην
πανελλαδική δράση του Υπουργείου Πολιτισμού «Πράσινες Πολιτιστικές
Διαδρομές 2024» με σειρά δράσεων:

Της Παρασκευή 24 Μαΐου 2024, ώρα 10 π.μ.

Αρχαιολογικός Χώρος Καστρίτσας

Θα
πραγματοποιηθούν περίπατος και θεματική ξενάγηση με τίτλο «22000 π.Χ. – 1913. Τα χνάρια του χρόνου στον
αρχαιολογικό χώρο του λόφου της Καστρίτσας» στον αρχαιολογικό χώρο Καστρίτσας για ενήλικες ομάδες
κοινού, που θα ενδιαφερθούν.

Ο λόφος της Καστρίτσας, στα νότια της λίμνης
Παμβώτιδας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης “Οι Λίμνες της Ελλάδος” – αποτελεί ένα παλίμψηστο χρήσεων από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι
σήμερα. Στην δυτική πλευρά του εντοπίζεται σπήλαιο, το οποίο αποτελούσε
ορμητήριο και θερινό καταυλισμό των παλαιολιθικών κυνηγών μεταξύ 24000 – 11000
π.Χ. Ευρήματα από τους πρόποδες του λόφου, κοντά στην λίμνη και σε σπήλαιο,
μαρτυρούν την ανάπτυξη γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, κατά την Πρώιμη
– Μέση Νεολιθική Εποχή (5500 – 3200 π.Χ). Λείψανα ατείχιστου οικισμού και
κιβωτιόσχημων τάφων μαρτυρεί την κατοίκηση των παραλιμνίων εκτάσεων και κατά
την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, ενώ από τον 3^ο αιώνα π.Χ. η κατοίκηση
μεταφέρεται στην κορυφή του λόφου [σ.σ.: 757 μ.] με την ανέγερση οχυρωματικού περιβόλου.
Σταδιακά, νέα κτήρια αναγείρονται στο εσωτερικό της ακρόπολης, η οποία για
τρεις αιώνες παίζει σημαίνοντα ρόλο στο δίκτυο των μολοσσικών ακροπόλεων. Το
167 π.Χ. οι λεγεώνες του Αιμιλίου Παύλου πολιορκούν στενά την ακρόπολη αλλά
παρά τη σθεναρή αντίσταση των κατοίκων της, η πόλη παραδίδεται στους Ρωμαίους
κατακτητές. 

Μετά την καταστροφή τα τείχη επισκευάζονται, τα κτίρια
χρησιμοποιούνται ξανά και ο οχυρωμένος οικισμός της Καστρίτσας, συνεχίζει να
επιβιώνει και να αναπτύσσεται μέχρι την Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδο, οπότε και ο
οικισμός φαίνεται πως εγκαταλείπεται. Τον 11^ο – 12^ο αι.,
σε πλάτωμα εντός του αρχαίου οχυρωματικού περιβόλου ιδρύεται η Ιερά Μονή του
Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα. 

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο (1912-1913) ο λόφος της Καστρίτσας εντάσσεται στον
τουρκικό τομέα άμυνας της πόλης των Ιωαννίνων και οχυρώνεται με την κατασκευή
πολυβολείων, τσιμεντένιων χαρακωμάτων και εγκαταστάσεων στρατωνισμού.

Υπεύθυνοι δράσης:

Β. Γιούνη, Χ. Καππά, Υπ.
Φάκλαρη, Αρχαιολόγοι

Τηλ. επικοινωνίας: 26510 01074 και 26510 01060-61

Οι άλλες δράσεις:

Πέμπτη, 23 Μαΐου 2024

Κάστρο Ιωαννίνων

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα με
τίτλο “Μαθαίνουμε, αγαπάμε, προστατεύουμε. Φυσικό περιβάλλον και μνημεία του
Κάστρου Ιωάννινων”, για μαθητές Γ΄ Δημοτικού.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα
θα υλοποιηθεί σε συνεργασία με το 5^ο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων –
Καπλάνειο. Περιλαμβάνει εκπαιδευτική
περιήγηση στο Κάστρο Ιωαννίνων (τείχος, ακροπόλεις και μνημεία) με ειδικότερη
αναφορά στο διαχρονικό ρόλο της λίμνης σε σχέση με το Κάστρο και τον οικισμό
του, στο θέμα της αλλαγής του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, καθώς και
στην ευαισθητοποίηση σε θέματα διατήρησης και προστασίας των μνημείων. Η δράση
ολοκληρώνεται με δεντροφύτευση στο Ιτς Καλέ και συμβολική υιοθεσία του νέου
δέντρου τους μαθητές. Στόχος είναι οι μαθητές να γνωρίσουν καλύτερα τα μνημεία
του Κάστρου αλλά και τις ιδιαιτερότητες του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης των
Ιωαννίνων. Παράλληλα η ενεργή συμμετοχή των μαθητών με την πράξη της
δεντροφύτευσης θα συμβάλει στην ανάπτυξη «δεσμών» των μικρών μαθητών με την
τοπική πολιτιστική κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον.

Υπεύθυνοι δράσης:

Μ. Κορτζή, Αρχαιολόγος, Σ. Κίγκα, Αρχαιολόγος – Μουσειολόγος

Παρασκευή,  24 Μαΐου  2024, ώρα 10 π.μ.

Αρχαιολογικός Χώρος Ακρόπολης Μεγάλου Γαρδικίου

Θα πραγματοποιηθούν περίπατος και θεματική
ξενάγηση με τίτλο «Υπήρξαν χρόνοι, πάει καιρός, σαν μυθικοί»
στον αρχαιολογικό χώρο ακρόπολης Μεγάλου Γαρδικίου για ενήλικες ομάδες
κοινού, που θα ενδιαφερθούν.

Ο
λόφος «Καστρί» Μεγάλου Γαρδικίου ελέγχει το βόρειο τμήμα του λεκανοπεδίου και
τις προσβάσεις από και προς αυτό και διαθέτει διαδοχικές οχυρές εγκαταστάσεις,
που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο έως και τις απαρχές του 20^ού
αιώνα. Οι αρχαιολογικές έρευνες αποκάλυψαν στην κορυφή του λόφου οργανωμένο
οικισμό – πόλη τουλάχιστον από τις αρχές του 3^ου αι. π.Χ. Οι
παλαιότεροι μελετητές, όπως ο καθηγητής Σωτήρης Δάκαρης, θεώρησαν ότι η μολοσσική
αυτή πόλη ήταν η  Πασσαρώνα, η πρωτεύουσα
των Μολοσσών. Η πόλη ήταν σε ακμή κατά τον 3^ο και μέχρι τα μέσα του
2^ου αι. π.Χ., οπότε καταλήφθηκε (167 π.Χ.) από τους Ρωμαίους.

Υπεύθυνη δράσης: Θ. Κύρκου, Αρχαιολόγος, τηλ. επικοινωνίας: 26510 01073

Κυριακή 26 Μαΐου 2024, ώρα 11 π.μ.

Αρχαιολογικό
Μουσείο Ιωαννίνων

Στον χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, και ειδικότερα στην
Αίθουσα 1: Προϊστορική Ήπειρος – Τομέας Παλαιολιθικής Εποχής, θα
πραγματοποιηθεί θεματική περιήγηση με τίτλο «Παλαιολιθικές κοινωνίες και κλιματικές αλλαγές: τα
ορεινά τοπία του Ζαγορίου την τελευταία εποχή των παγετώνων» για ενήλικες ομάδες κοινού, που θα ενδιαφερθούν.

Tο Ζαγόρι και η οροσειρά της Τύμφης συνιστούν ξεχωριστό παράδειγμα της
Μεσογείου για τους τρόπους με τους οποίους οι προϊστορικές κοινωνίες των
μετακινούμενων από τόπο σε τόπο κυνηγών και τροφοσυλλεκτών διαπραγματεύτηκαν
μια περιοχή εξαιρετικά ευαίσθητη κι ευάλωτη στις επιπτώσεις των κλιματικών
διακυμάνσεων μεταξύ ψυχρών και θερμών περιόδων, μεγάλης ή μικρής κλίμακας.  

Η θεματική περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ιωαννίνων (Αίθουσα 1 – Προϊστορική Ήπειρος – Τομέας Παλαιολιθικής Εποχής)
αποσκοπεί να αναδείξει τις πολύπλευρες και υψηλής ανάλυσης αρχαιολογικές και
παλαιοπεριβαλλοντικές έρευνες, οι οποίες έχουν καταδείξει συγκεκριμένες
στρατηγικές και πρακτικές αξιοποίησης που οι παλαιολιθικές κοινότητες ανέπτυξαν
στο τραχύ αυτό μικροτοπίο, με τις μεγάλες υψομετρικές διαφορές και το
κερματισμένο ανάγλυφο.  Πρόκειται για ένα
πρώιμο και περίπλοκο πολιτισμικό τοπίο διαχείρισης και προσαρμογής σε αβέβαιες
συνθήκες.  

Υπεύθυνοι δράσης: Ελ. Κοτζαμποπούλου, δρ. αρχαιολόγος, ΕΦΑ Ιωαννίνων, Χρ. Στεργίου, Δρ γεωλόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής Α.Π.Θ. Στ. Ζήση, φοιτήτρια, Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας Π.Ι. τηλ. επικοινωνίας: 26510 01075

Οι δηλώσεις
συμμετοχής στις παραπάνω δράσεις της Εφορείας Ιωαννίνων πρέπει να γίνουν έως
την Πέμπτη 22 Μαΐου 2024. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ικανοποιητική συμμετοχή
η εκδήλωση δεν θα πραγματοποιηθεί.

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

ΠΗΓΗ: Εφορεία Αρχαιοτήτων
Ιωαννίνων, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.5.2024.