Μόντης Κώστας
…Ελάχιστοι
μας διαβάζουν, ελάχιστοι ξέρουν την γλώσσα μας,
μας διαβάζουν, ελάχιστοι ξέρουν την γλώσσα μας,
μένουμε
αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι σ΄αυτή τη μακρυνή γωνιά,
αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι σ΄αυτή τη μακρυνή γωνιά,
όμως
αντισταθμίζει που γράφουμε ελληνικά…
αντισταθμίζει που γράφουμε ελληνικά…
(«Έλληνες
ποιητές», Β,456)
ποιητές», Β,456)
Ένας από τους πιο καταξιωμένους και χαρισματικούς πνευματικούς
ανθρώπους της Κύπρου.
ανθρώπους της Κύπρου.
Ο Κώστας Μόντης εγεννήθη στην Αμμόχωστο, το 1914. Ετελείωσε το
Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας.
Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας.
Εσπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά σε μια εποχή που οι
Άγγλοι δεν επέτρεπαν την άσκησι του δικηγορικού επαγγέλματος, για όσους είχαν
σπουδάσει στην Ελλάδα! Επίστευε πως, έως ότου να τελειώσει το Πανεπιστήμιο, θα
γινόταν η Ένωσις… και δεν θα αντιμετώπιζε πρόβλημα εργασίας… Έτσι αναγκάσθηκε
να στραφεί προς την δημοσιογραφία.
Άγγλοι δεν επέτρεπαν την άσκησι του δικηγορικού επαγγέλματος, για όσους είχαν
σπουδάσει στην Ελλάδα! Επίστευε πως, έως ότου να τελειώσει το Πανεπιστήμιο, θα
γινόταν η Ένωσις… και δεν θα αντιμετώπιζε πρόβλημα εργασίας… Έτσι αναγκάσθηκε
να στραφεί προς την δημοσιογραφία.
Έλαβε ενεργό μέρος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου
1955-59[1].
Ήταν πολιικός καθοδηγητής της ΕΟΚΑ για την επαρχία Λευκωσίας. Με την ποίησί του
πέρασε στην αθανασία και τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη:
1955-59[1].
Ήταν πολιικός καθοδηγητής της ΕΟΚΑ για την επαρχία Λευκωσίας. Με την ποίησί του
πέρασε στην αθανασία και τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη:
Όταν διάβασα
την ιστορία σου
την ιστορία σου
το βράδυ είχα
πυρετό…
πυρετό…
(Β,424)
Ο Κώστας Μόντης δρασκέλισε την πύλη των συνόρων την Δευτέρα, 1
Μαρτίου 2004, σε ηλικία 90 χρόνων. Άφησε πίσω του ανεκτίμητο έργο. Είχε μιαν
αδιάκοπη λογοτεχνική δραστηριότητα για 70 ολόκληρα συναπτά έτη…
Μαρτίου 2004, σε ηλικία 90 χρόνων. Άφησε πίσω του ανεκτίμητο έργο. Είχε μιαν
αδιάκοπη λογοτεχνική δραστηριότητα για 70 ολόκληρα συναπτά έτη…
Το έργο του
Ο Κ. Μόντης εξεκίνησε το λογοτεχνικό του έργο αρχικώς ως
πεζογράφος: Πρώτη συλλογή διηγημάτων «Η Γκαμήλα και άλλα διηγήματα» (1939).
πεζογράφος: Πρώτη συλλογή διηγημάτων «Η Γκαμήλα και άλλα διηγήματα» (1939).
Το 1942, μαζί με άλλους δυο πνευματικούς ανθρώπους της Κύπρου (τον
Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη) ιδρύουν το πρώτο επαγγελματικό
θέατρο στην Μεγαλόνησο, το «Λυρικό». Τότε γράφει πλήθος επιθεωρήσεων κ.α.
θεατρικών κειμένων.
Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη) ιδρύουν το πρώτο επαγγελματικό
θέατρο στην Μεγαλόνησο, το «Λυρικό». Τότε γράφει πλήθος επιθεωρήσεων κ.α.
θεατρικών κειμένων.
Ακολουθεί η σειρά διηγημάτων «Ταπεινή ζωή». Και το θεατρικό «Ο
αντάρτης της Όσσας» (1942 αμφότερα). Παραλλήλως εκδίδει και το θεατρικό
περιοδικό «Θέατρο».
αντάρτης της Όσσας» (1942 αμφότερα). Παραλλήλως εκδίδει και το θεατρικό
περιοδικό «Θέατρο».
Το 1946 ξεκινά την έκδοσι μιας καθημερινής εφημερίδος, της «Ελευθέρας
Φωνής», η οποία πρέσβευε την ένωσι της Κύπρου με την Ελλάδα.
Φωνής», η οποία πρέσβευε την ένωσι της Κύπρου με την Ελλάδα.
Είχε ήδη εκδώσει και δυο ποιητικές συλλογές («Μίνιμα» 1946,
«Τραγούδια της ταπεινής ζωής» 1954), όταν το 1958 εκδίδει την ποιητική συλλογή,
η οποία θα αποτελέσει όχι μόνον σταθμό για την ποιητική πορεία του ιδίου, αλλά
θα επηρεάσει καθοριστικά την ποίησι και πολλών νεωτέρων. Με την ποιητική
συλλογή «Στιγμές» εγκαινιάζει έναν καινούργιο, εντελώς πρωτότυπο τρόπο
εκφράσεως. Και αφιερώνεται ολοκληρωτικώς στην τέχνη της ποιήσεως.
«Τραγούδια της ταπεινής ζωής» 1954), όταν το 1958 εκδίδει την ποιητική συλλογή,
η οποία θα αποτελέσει όχι μόνον σταθμό για την ποιητική πορεία του ιδίου, αλλά
θα επηρεάσει καθοριστικά την ποίησι και πολλών νεωτέρων. Με την ποιητική
συλλογή «Στιγμές» εγκαινιάζει έναν καινούργιο, εντελώς πρωτότυπο τρόπο
εκφράσεως. Και αφιερώνεται ολοκληρωτικώς στην τέχνη της ποιήσεως.
Ακολουθούν: «Συμπλήρωμα των Στιγμών» (΄62), «Ποίηση του Κώστα
Μόντη» (΄64), «Αγνώστω Ανθρώπω» (΄68).
Μόντη» (΄64), «Αγνώστω Ανθρώπω» (΄68).
Το έργο του είναι τεράστιο: Εξέδωσε δεκάδες ποιητικές συλλογές,
ποιήματα για παιδιά, διηγήματα, μυθιστορήματα, επιθεωρήσεις, μεταφράσεις
(κυρίως για το θέατρο).
ποιήματα για παιδιά, διηγήματα, μυθιστορήματα, επιθεωρήσεις, μεταφράσεις
(κυρίως για το θέατρο).
Έγραψε στην κυπριακή («στη γλώσσα που πρωτομίλησε») και το
λεγόμενο κυπριακό ποιητικό ιδίωμα. αλλά και στην πανελλήνια δημοτική.
λεγόμενο κυπριακό ποιητικό ιδίωμα. αλλά και στην πανελλήνια δημοτική.
Ποιήματά μου μελοποιήθηκαν κι αγαπήθηκαν και μελοποιημένα από τον
κυπριακό λαό, όπως η «Δροσούλα», αφιερωμένο στην γυναίκα του. Η ζωή και το έργο
του είναι στενά συνυφασμένα με την Κύπρο. Διαφαίνεται και από τους τίτλους των
συλλογών του: «Εξ Ιμερτής Κύπρου» (΄69), «Εν Λευκωσία τη», «Και τότ’ εν
ειναλίη Κύπρω», «Κύπρος εν Αυλίδι», «Κύπρια ειδώλια».
κυπριακό λαό, όπως η «Δροσούλα», αφιερωμένο στην γυναίκα του. Η ζωή και το έργο
του είναι στενά συνυφασμένα με την Κύπρο. Διαφαίνεται και από τους τίτλους των
συλλογών του: «Εξ Ιμερτής Κύπρου» (΄69), «Εν Λευκωσία τη», «Και τότ’ εν
ειναλίη Κύπρω», «Κύπρος εν Αυλίδι», «Κύπρια ειδώλια».
Αλλά τα «Γράμματα στη Μητέρα»[2]
(΄65) θεωρείται η κορύφωσις αυτού του έργου. Πρόκειται για τρεις εκτενέστατες
ποιητικές συνθέσεις, οι οποίες απευθύνονται ως επιστολές στο συμβολικό πρόσωπο
της «Μητέρας» (= πατρίδας, Ελλάδος). Στην έκδοσι των Απάντων του (το 1987) ο
Μόντης τοποθετεί ως μία ενότητα τα τρία «Γράμματα στη Μητέρα», παρ’ όλο που
συνελήφθησαν με 7-8 χρόνια διαφορά[3]
το ένα από το άλλο. Η «Μικρή Ανθολόγηση» από την ποίησί του αρχίζει και αυτή με
τα «Γράμματα», ως ένδειξι, της σημασίας που αποδίδει σ’ αυτά ο ποιητής.
Γραμμένα με ασθμαίνοντα ρυθμό, λαχανιαστά θα έλεγε κανείς, σε πάνω από 2.000
στίχους. Με, με ζοφερά χρώματα που ζωγραφίζουν κάποτε σουρεαλιστικές εικόνες,
με κάποιες σπάνιες πινελιές χαράς.
(΄65) θεωρείται η κορύφωσις αυτού του έργου. Πρόκειται για τρεις εκτενέστατες
ποιητικές συνθέσεις, οι οποίες απευθύνονται ως επιστολές στο συμβολικό πρόσωπο
της «Μητέρας» (= πατρίδας, Ελλάδος). Στην έκδοσι των Απάντων του (το 1987) ο
Μόντης τοποθετεί ως μία ενότητα τα τρία «Γράμματα στη Μητέρα», παρ’ όλο που
συνελήφθησαν με 7-8 χρόνια διαφορά[3]
το ένα από το άλλο. Η «Μικρή Ανθολόγηση» από την ποίησί του αρχίζει και αυτή με
τα «Γράμματα», ως ένδειξι, της σημασίας που αποδίδει σ’ αυτά ο ποιητής.
Γραμμένα με ασθμαίνοντα ρυθμό, λαχανιαστά θα έλεγε κανείς, σε πάνω από 2.000
στίχους. Με, με ζοφερά χρώματα που ζωγραφίζουν κάποτε σουρεαλιστικές εικόνες,
με κάποιες σπάνιες πινελιές χαράς.
Το 1968 εξέδωσε, μαζί με τον Ανδρέα Χριστοφίδη, μια ανθολογία της
«Κυπριακής Ποιήσεως».
«Κυπριακής Ποιήσεως».
Έχει μεταφράσει στην κυπριακή διάλεκτο, το γνωστό έργο του
Αριστοφάνους «Εκκλησιάζουσες»[4].
Αριστοφάνους «Εκκλησιάζουσες»[4].
Τον Φλεβάρη του 2003, εξέδωσε το τελευταίο του βιβλίο: Μια επιλογή
500 ποιημάτων του!
500 ποιημάτων του!
«Προσπάθησα να δίνω τον πυρήνα του ποιήματος και να αφήνω τον
αναγνώστη να βρίσκει τα σκαλιά που οδηγούν στον πυρήνα και τα σκαλιά που
οδηγούν πέρα από τον πυρήνα. Κι όπως καταλαβαίνετε, τα σκαλιά είναι
διαφορετικά για τον κάθε αναγνώστη», λέει ο ίδιος.
αναγνώστη να βρίσκει τα σκαλιά που οδηγούν στον πυρήνα και τα σκαλιά που
οδηγούν πέρα από τον πυρήνα. Κι όπως καταλαβαίνετε, τα σκαλιά είναι
διαφορετικά για τον κάθε αναγνώστη», λέει ο ίδιος.
Βραβεία
Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ποιήσεως. Με το βραβείο συνολικής λογοτεχνικής
προσφοράς. Το 2000 ο Κώστας Μόντης είχε προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
προσφοράς. Το 2000 ο Κώστας Μόντης είχε προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ανακηρύχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις και βραβεία. Τα βιβλία του έχουν
μεταφρασθεί σε αρκετές γλώσσες. Η τελευταία διάκρισις που ήταν το βραβείο
«Γιάννος Κρανιδιώτης 2003», το οποίο του απενεμήθη για την αυθεντική του
δημιουργικότητα.
μεταφρασθεί σε αρκετές γλώσσες. Η τελευταία διάκρισις που ήταν το βραβείο
«Γιάννος Κρανιδιώτης 2003», το οποίο του απενεμήθη για την αυθεντική του
δημιουργικότητα.
Τα Πανεπιστήμια Κύπρου και Αθηνών παρέχουν διδακτορικά στο όνομα
του μεγάλου ποιητού.
του μεγάλου ποιητού.
Η ποίησίς του αποπνέει την ελληνικότητα της Κύπρου. Και μόνο τα κείμενα
του Κώστα Μόντη είναι αρκετά για να αποδείξουν πως η Κύπρος είναι ελληνική!… Ο
Κώστας Μόντης χαρακτηρίσθηκε ως «ο πιο σωκρατικός ποιητής που γέννησε ο
ελληνισμός»…
του Κώστα Μόντη είναι αρκετά για να αποδείξουν πως η Κύπρος είναι ελληνική!… Ο
Κώστας Μόντης χαρακτηρίσθηκε ως «ο πιο σωκρατικός ποιητής που γέννησε ο
ελληνισμός»…
Σταχυολογήματα
Σταχυολογούμε από την ατελείωτη
ποίησι αυτού του μεγάλου Κυπρίου:
ποίησι αυτού του μεγάλου Κυπρίου:
Ποιο
«κράτος», κύριοι, ποιο «κράτος»;
«κράτος», κύριοι, ποιο «κράτος»;
Σ’
αλλεπάλληλους σωρούς «κρατών» πατάμε.
αλλεπάλληλους σωρούς «κρατών» πατάμε.
Δεν καταλαβαίνετε πως με τεχνητά μέσα
κρατάμε
την Ιστορία στη ζωή;
την Ιστορία στη ζωή;
(«Στιγμές»)
Γράφει
απογοητευμένος από την μη-«Ένωσι»:
απογοητευμένος από την μη-«Ένωσι»:
Και
τι θα γίνει τώρα;
τι θα γίνει τώρα;
Θα
σχίσουμε τα παλιά μας τετράδια
σχίσουμε τα παλιά μας τετράδια
που
΄ταν γεμάτα χρωματιστή «Ένωση»,
΄ταν γεμάτα χρωματιστή «Ένωση»,
θα
σχίσουμε τα παλιά μας σχολικά τετράδια,
σχίσουμε τα παλιά μας σχολικά τετράδια,
που
΄ταν γεμάτα «Ένωση»
΄ταν γεμάτα «Ένωση»
διακοσμημένη
με γιασεμιά, και λεμονανθούς, και μαργαρίτες,
με γιασεμιά, και λεμονανθούς, και μαργαρίτες,
θα
σχίσουμε τα παλιά αναγνωστικά των παιδιών μας
σχίσουμε τα παλιά αναγνωστικά των παιδιών μας
με
τις ελληνικές σημαίες,
τις ελληνικές σημαίες,
θα
πετάξουμε τ’ αγαπημένο αναμνηστικό σκουφί του Γυμνασίου,
πετάξουμε τ’ αγαπημένο αναμνηστικό σκουφί του Γυμνασίου,
με
την «Ένωση» στο γείσο,
την «Ένωση» στο γείσο,
θα
πετάξουμε τον χάρακά τους
πετάξουμε τον χάρακά τους
και
την τσάντα και την μπάλλα και το ποδήλατο,
την τσάντα και την μπάλλα και το ποδήλατο,
που
΄γραφαν «Ένωση»;
΄γραφαν «Ένωση»;
Αλήθεια,
πέστε μου, τι θα γίνει τώρα;
πέστε μου, τι θα γίνει τώρα;
(«Κύπρος
1974-1976», Β,605)
1974-1976», Β,605)
Τραγούδι για
τον μεγάλο αδελφό μας
Να
πάρουμε μια σταγόνα απ’ το αίμα σου
πάρουμε μια σταγόνα απ’ το αίμα σου
να
βάψουμε το δικό μας
βάψουμε το δικό μας
να
μη μπορέσει πια ποτέ να το ξεθωριάσει ο φόβος.
μη μπορέσει πια ποτέ να το ξεθωριάσει ο φόβος.
(Β,424)
Σπαρακτικός ο λόγος του με την τουρκική εισβολή το 1974:
Είναι
δύσκολο να πιστέψω
δύσκολο να πιστέψω
πως
μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας
μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας
είναι
δύσκολο να πιστέψω
δύσκολο να πιστέψω
πως
μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας,
μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας,
που
πρέπει να αποσύρουμε πια
πρέπει να αποσύρουμε πια
τους
στίχους που σου γράψαμε …
στίχους που σου γράψαμε …
(Α,
229)
229)
Για τις
φωτογραφίες αγνοουμένων
Αυτές
οι φωτογραφιούλες
οι φωτογραφιούλες
ήταν
απλώς για να βγει το διαβατήριο τους,
απλώς για να βγει το διαβατήριο τους,
τότε
που θα ΄φευγαν για σπουδές.
που θα ΄φευγαν για σπουδές.
Πού
να φανταζόντουσαν
να φανταζόντουσαν
πως
θα παρέμεναν να τις σφίγγουν έτσι νυχτοήμερα
θα παρέμεναν να τις σφίγγουν έτσι νυχτοήμερα
τα
χέρια της μάνας τους,
χέρια της μάνας τους,
πού
να φανταζόντουσαν
να φανταζόντουσαν
πως
θα παρέμεναν να τις σφίγγουν έτσι νυχτοήμερα
θα παρέμεναν να τις σφίγγουν έτσι νυχτοήμερα
τα
χέρια της αρραβωνιαστικιάς τους,
χέρια της αρραβωνιαστικιάς τους,
τα
χέρια της γυναίκας τους,
χέρια της γυναίκας τους,
νάν’
στις σχολικές τσάντες των παιδιών τους;
στις σχολικές τσάντες των παιδιών τους;
Πού
να φανταζόντουσαν
να φανταζόντουσαν
να
μην έβαζαν
μην έβαζαν
τουλάχιστο
έτσι
στραβά το σκουφί να επιτείνει,
στραβά το σκουφί να επιτείνει,
να
μη χαμογελούσαν
μη χαμογελούσαν
αυτό
το χαμόγελο να επιτείνει;
το χαμόγελο να επιτείνει;
(Ανθ.
101)
101)
Από τα Γράμματα στην Μητέρα» (= Ελλάδα), μεταφέρουμε ένα απόσπασμα
από το τρίτο «γράμμα». Περιγράφει τα συναισθήματα, με τα οποία η Κύπρος
περίμενε το 1974 την βοήθεια της Ελλάδος, όταν έγινε η εισβολή και την πικρή
απογοήτευσι, που ακολούθησε:
από το τρίτο «γράμμα». Περιγράφει τα συναισθήματα, με τα οποία η Κύπρος
περίμενε το 1974 την βοήθεια της Ελλάδος, όταν έγινε η εισβολή και την πικρή
απογοήτευσι, που ακολούθησε:
Την
περιμέναμε μέσ’ απ’ τους καπνούς
περιμέναμε μέσ’ απ’ τους καπνούς
και
τις φλόγες της κοιλάδας των Κέδρων.
τις φλόγες της κοιλάδας των Κέδρων.
Την
περιμέναμε[5]
απ’ το ξάγναντο του Τρίπυλου.
περιμέναμε[5]
απ’ το ξάγναντο του Τρίπυλου.
Την
περιμέναμε βουτηγμένοι ως το λαιμό
περιμέναμε βουτηγμένοι ως το λαιμό
στη
θάλασσα της Κερύνειας.
θάλασσα της Κερύνειας.
Συγκρατούσαμε
το ξεψύχισμά μας να μας προφτάξει.
το ξεψύχισμά μας να μας προφτάξει.
Φυλλομετρούσαμε
την Ιστορία της.
την Ιστορία της.
Φυλλομετρούσαμε
σαν ευαγγέλιο την Ιστορία της
σαν ευαγγέλιο την Ιστορία της
-«να
εδώ, κι εδώ, κι εδώ» –
εδώ, κι εδώ, κι εδώ» –
και
την περιμέναμε,
την περιμέναμε,
κι
«όχι, δεν μπορεί να μην έρθει», λέγαμε.
«όχι, δεν μπορεί να μην έρθει», λέγαμε.
Κι
«όχι, δεν γίνεται να μην έρθει», λέγαμε.
«όχι, δεν γίνεται να μην έρθει», λέγαμε.
Κι
όπου να ΄ναι άκου την
όπου να ΄ναι άκου την
με
τους Σπαρτιάτες της
τους Σπαρτιάτες της
και
τα «υπό σκιάν!» και τα «μολών λαβέ!»
τα «υπό σκιάν!» και τα «μολών λαβέ!»
και
τον «Αέρα!»,
τον «Αέρα!»,
κι
όπου να ΄ναι άκου την!
όπου να ΄ναι άκου την!
Και
πραγματικά, μια νύχτα έφτασε το μήνυμα πως η Ελλάδα ήρθε!
πραγματικά, μια νύχτα έφτασε το μήνυμα πως η Ελλάδα ήρθε!
Τι
νύχτα ήταν εκείνη, Μητέρα!
νύχτα ήταν εκείνη, Μητέρα!
Τι
αντίλαλος ήταν εκείνος!
αντίλαλος ήταν εκείνος!
Τι
βουητό ήταν εκείνο που σάρωσε το νησί!
βουητό ήταν εκείνο που σάρωσε το νησί!
Αγκαλιαστήκαμε
κλαίγοντας και πηδούσαμε
κλαίγοντας και πηδούσαμε
και
φιλιόμαστε και νοιώθαμε ρίγη να μας περιλούουν
φιλιόμαστε και νοιώθαμε ρίγη να μας περιλούουν
και
τα στήθια μας φούσκωναν να διαρραγούν
τα στήθια μας φούσκωναν να διαρραγούν
κι
η καρδιά μας χτυπούσε να της ανοίξουμε να βγει.
η καρδιά μας χτυπούσε να της ανοίξουμε να βγει.
Οι
χαροκαμένοι ξέχασαν τα παιδιά τους
χαροκαμένοι ξέχασαν τα παιδιά τους
και
τους αδελφούς και τους πατέρες
τους αδελφούς και τους πατέρες
κι
έκλαιγαν για την Ελλάδα πια,
έκλαιγαν για την Ελλάδα πια,
κι
έχασκαν μ’ ένα γελόκλαμα.
έχασκαν μ’ ένα γελόκλαμα.
Κι
έλεγαν οι δάσκαλοι: «Είδατε;».
έλεγαν οι δάσκαλοι: «Είδατε;».
Και
λέγαμε όλοι: «Είδατε;».
λέγαμε όλοι: «Είδατε;».
Ώσπου
την άλλη μέρα πέσαμε ως το βυθό.
την άλλη μέρα πέσαμε ως το βυθό.
Ώσπου
την άλλη μέρα πέσαμε πέρα απ’ το βυθό.
την άλλη μέρα πέσαμε πέρα απ’ το βυθό.
Ώσπου
την άλλη μέρα βούλιαξε το Τρίπυλο.
την άλλη μέρα βούλιαξε το Τρίπυλο.
Ώσπου
την άλλη μέρα
την άλλη μέρα
πισωπάτησε
σιωπηλό το Τρόοδος να βρει βράχο να καθήσει.
σιωπηλό το Τρόοδος να βρει βράχο να καθήσει.
Ώσπου
την άλλη μέρα γούρλωσε τα μάτια η Αίπεια.
την άλλη μέρα γούρλωσε τα μάτια η Αίπεια.
Ώσπου
την άλλη μέρα γούρλωσαν τα μάτια οι Σόλοι και το Κούριο
την άλλη μέρα γούρλωσαν τα μάτια οι Σόλοι και το Κούριο
κι
οι αγχόνες της Λευκωσίας.
οι αγχόνες της Λευκωσίας.
Γιατί
η Ελλάδα δεν ήρθε,
η Ελλάδα δεν ήρθε,
γιατί
ήταν ψεύτικο το μήνυμα,
ήταν ψεύτικο το μήνυμα,
ψέμα
η ελληνική μεραρχία στην Πάφο,
η ελληνική μεραρχία στην Πάφο,
γιατί
μας είπαν ψέμα οι ουρανοί
μας είπαν ψέμα οι ουρανοί
και
ψέμα οι θάλασσες
ψέμα οι θάλασσες
και
ψέμα τα χελιδόνια και ψέμα η καρδιά
ψέμα τα χελιδόνια και ψέμα η καρδιά
και
ψέμα οι Ιστορίες μας,
ψέμα οι Ιστορίες μας,
ψέμα,
όλα ψέμα.
όλα ψέμα.
Είχε
λέει, άλλη δουλειά η Ελλάδα,
λέει, άλλη δουλειά η Ελλάδα,
κάτι
πανηγυρισμούς,
πανηγυρισμούς,
κι
ήμαστε και μακριά και δεν μπορούσε, λέει,
ήμαστε και μακριά και δεν μπορούσε, λέει,
λυπόταν,
δεν το περίμενε,
δεν το περίμενε,
ειλικρινά
λυπόταν,
λυπόταν,
ειλικρινά
λυπόταν πάρα πολύ.
λυπόταν πάρα πολύ.
Κι
οι δάσκαλοί μας έσκυψαν ντροπιασμένοι,
οι δάσκαλοί μας έσκυψαν ντροπιασμένοι,
και
τα «Εγχειρίδια» έσκυψαν ντροπιασμένα.
τα «Εγχειρίδια» έσκυψαν ντροπιασμένα.
Κι
οι δάσκαλοί μας τρέμουν τώρα πια,
οι δάσκαλοί μας τρέμουν τώρα πια,
και
τα «Εγχειρίδια» τρέμουν τώρα πια,
τα «Εγχειρίδια» τρέμουν τώρα πια,
όσο
πλησιάζουν τα περί Θερμοπυλών
πλησιάζουν τα περί Θερμοπυλών
και
τα περί Σαλαμίνος…
τα περί Σαλαμίνος…
Δεν
κάνω ποίηση, Μητέρα,
κάνω ποίηση, Μητέρα,
έχω
αντίγραφα.
Μάρτιος
αντίγραφα.
Μάρτιος
Απ’
τ’ όνομά σου ξεκινά η άνοιξη,
τ’ όνομά σου ξεκινά η άνοιξη,
απ’
τις συλλαβές σου κρέμουνται κόκκινα κεράσια.
τις συλλαβές σου κρέμουνται κόκκινα κεράσια.
Ζωή
Μη
μου τ’ αποσυνθέτετε αυτά, μη,
μου τ’ αποσυνθέτετε αυτά, μη,
όλα
τ’ αγάπησα γραμμή.
τ’ αγάπησα γραμμή.
Αν ήταν να ξανάρχιζα
δεν
θα ΄θελα να λείψει
θα ΄θελα να λείψει
ούτε
ένα δάκρυ απ’ όσα δάκρυσα
ένα δάκρυ απ’ όσα δάκρυσα
ούτε
μια, απ’ όσες ήπια, θλίψη.
μια, απ’ όσες ήπια, θλίψη.
Χριστός
Γιατί
να επικαλεσθεί πως ήταν γιος του Θεού;
να επικαλεσθεί πως ήταν γιος του Θεού;
Δεν
χρειαζόταν τον Θεό,
χρειαζόταν τον Θεό,
ο
Θεός τον χρειαζόταν.
Θεός τον χρειαζόταν.
Κάθοδος
Μυρίων
Μας
σκότωσαν τους αρχηγούς
σκότωσαν τους αρχηγούς
κι
επιστρέφουμε ακέφαλοι
επιστρέφουμε ακέφαλοι
μ’
οδηγό (τι να κάναμε;) έναν γραφιά.
οδηγό (τι να κάναμε;) έναν γραφιά.
Όμως
η αλήθεια είναι πως αυτοί οι γραφιάδες
η αλήθεια είναι πως αυτοί οι γραφιάδες
ξέρουν
να βρίσκουν τη θάλασσα.
να βρίσκουν τη θάλασσα.
Κηδεία
Δεν
θέλω να πω πως δεν τον πένθησαν,
θέλω να πω πως δεν τον πένθησαν,
πως
τυπικώς το πλήθος ήρθε.
τυπικώς το πλήθος ήρθε.
Όλως
αντιθέτως. Έβλεπες άλλωστε έκδηλη τη θλίψη τους.
αντιθέτως. Έβλεπες άλλωστε έκδηλη τη θλίψη τους.
Παιδί
εικοσιοχτώ χρονώ κι αγαπητός πολύ.
εικοσιοχτώ χρονώ κι αγαπητός πολύ.
Μονάχα που έτυχε
να
΄ν’ το νεκροταφείο στον κάμπο
΄ν’ το νεκροταφείο στον κάμπο
και
να ΄ν’ ο κάμπος πράσινος μέσ’ στον Απρίλη
να ΄ν’ ο κάμπος πράσινος μέσ’ στον Απρίλη
και
να ΄ν’ η ώρα της κηδείας τέτοια
να ΄ν’ η ώρα της κηδείας τέτοια
που
δεν γινόταν, σκόρπισε έπειτα ο κόσμος
δεν γινόταν, σκόρπισε έπειτα ο κόσμος
και
γέμισαν οι αγροί
γέμισαν οι αγροί
κι
αργά γύρισαν πια όλοι στα σπίτια τους
αργά γύρισαν πια όλοι στα σπίτια τους
μ’
αγκαλιές αγριολούλουδα κι ήλιο.
αγκαλιές αγριολούλουδα κι ήλιο.
Νύχτες
Καλά,
θ’ απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου
θ’ απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου
η
μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι.
μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι.
Και
θα μπόρεσης υστέρα να πας
θα μπόρεσης υστέρα να πας
σε
κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.
κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.
Όμως,
όταν τελειώσουν όλα,
όταν τελειώσουν όλα,
τα
θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,
θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,
και
πουν οι φίλοι καληνύχτα,
πουν οι φίλοι καληνύχτα,
και
πρέπει να γυρίσης πια στο σπίτι, τι θα γίνη;
πρέπει να γυρίσης πια στο σπίτι, τι θα γίνη;
Το
ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη
ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη
σε
περιμένει στο κρεββάτι σου η έγνοια…
περιμένει στο κρεββάτι σου η έγνοια…
θα
΄σαι μονάχος.
΄σαι μονάχος.
Και
τότες θα λογαριαστείτε.
τότες θα λογαριαστείτε.
Θες
ή δεν θες, θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε!..
ή δεν θες, θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε!..
Θα
΄σαι μονάχος
΄σαι μονάχος
κι
ανυπεράσπιστος απ’ τα θέατρα και τα κέντρα,
ανυπεράσπιστος απ’ τα θέατρα και τα κέντρα,
κι
απ’ τη δουλειά σου και τους φίλους.
απ’ τη δουλειά σου και τους φίλους.
Σε
περιμένει στο κρεββάτι σου η έγνοια.
περιμένει στο κρεββάτι σου η έγνοια.
Θα
΄ρθη – δεν γίνεται. Είν’ τόσο σίγουρη γι’ αυτό –
΄ρθη – δεν γίνεται. Είν’ τόσο σίγουρη γι’ αυτό –
και
περιμένει
περιμένει
Είναι
στο σπίτι και σε περιμένει…
στο σπίτι και σε περιμένει…
Ένα
αστεράκι
αστεράκι
Ξέκοψεν
ένα αστεράκι,
ένα αστεράκι,
κάθησε
στ’ απέναντι βουνό,
στ’ απέναντι βουνό,
κι
έγινε σπιτάκι αληθινό,
έγινε σπιτάκι αληθινό,
μ’
ένα τόσο δα φωτάκι,
ένα τόσο δα φωτάκι,
ίδια
ως τ’ άλλα φωτεινό!
ως τ’ άλλα φωτεινό!
Κι
απ’ την αυγουστιάτικη βεράντα
απ’ την αυγουστιάτικη βεράντα
όσοι
τα μετρούσαν όπως πάντα
τα μετρούσαν όπως πάντα
του
μικρού χωριού τα φώτα
μικρού χωριού τα φώτα
–
η Ντινούλα, η Στάλω, η Γιώτα,
ο Γιωργάκης κι η Λιλή –
η Ντινούλα, η Στάλω, η Γιώτα,
ο Γιωργάκης κι η Λιλή –
απορούσαν
κι απορούσαν
κι απορούσαν
πούβρισκαν,
όσο αν μετρούσαν,
όσο αν μετρούσαν,
ένα
απόψε πιο πολύ!…
απόψε πιο πολύ!…
ΣΑΒΒΙΔΗΣ Γ. Π.:
«… αποτελεί μιαν από τις πιο αποκαλυπτικές και συνάμα νικηφόρες
μαρτυρίες που διαθέτει η νεώτερη ευρωπαϊκή τέχνη, μετά την μουσική του Μπαχ,
για τον καθημερινό αγώνα του συνειδητού τεχνίτη, να δώσει θετικό νόημα και νέα
μορφή στη διασπαστική, ασυνάρτητη εποχή μας».
μαρτυρίες που διαθέτει η νεώτερη ευρωπαϊκή τέχνη, μετά την μουσική του Μπαχ,
για τον καθημερινό αγώνα του συνειδητού τεχνίτη, να δώσει θετικό νόημα και νέα
μορφή στη διασπαστική, ασυνάρτητη εποχή μας».
ΚΟΝΟΜΗΣ ΝΙΚΟΛΑΣ, καθηγητής:
«Ο Κώστας Μόντης είναι ένας από τους μεγαλύτερους ζώντες Έλληνες
ποιητές κι ο κατ’ εξοχήν ποιητής της μοντέρνας λυρικής ποιήσεως».
ποιητές κι ο κατ’ εξοχήν ποιητής της μοντέρνας λυρικής ποιήσεως».
ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, δοκιμιογράφος:
«Εάν πρόκειται να κριθούμε έξω από τα σύνορα του νησιού με ό,τι
καλύτερο έχουμε να δείξουμε στην ποίησι, αναπόφευκτα και άφοβα ακόμα, θα
παρουσιάσουμε το έργο του Μόντη».
καλύτερο έχουμε να δείξουμε στην ποίησι, αναπόφευκτα και άφοβα ακόμα, θα
παρουσιάσουμε το έργο του Μόντη».
ΠΑΣΤΕΛΛΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ:
Τα ποιήματά του ομοιάζουν με την «στιγμιαία λάμψη του
φωτογραφικού φλας».
φωτογραφικού φλας».
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ:
Ολυμπίου Κ. «Κώστας Μόντης: Η ποιητική
συνείδηση της Κύπρου», εφημ. «Σημερινή», «Ελευθερία» (Λονδίνου).
συνείδηση της Κύπρου», εφημ. «Σημερινή», «Ελευθερία» (Λονδίνου).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκη «Μεγάλη ανθολογία ελληνικής ποιήσεως».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]
Τον κατέγραψε στην νουβέλα του, λυρικό χρονικό του κυπριακού επελευθερωτικού
αγώνος, «Κλειστές πόρτες» (΄64).
Τον κατέγραψε στην νουβέλα του, λυρικό χρονικό του κυπριακού επελευθερωτικού
αγώνος, «Κλειστές πόρτες» (΄64).
[2]
Εξ αυτών το ποίημα «Νύχτες», είναι το
μοναδικό που ανθολογείται στα «Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» της Γ΄
Λυκείου.
Εξ αυτών το ποίημα «Νύχτες», είναι το
μοναδικό που ανθολογείται στα «Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» της Γ΄
Λυκείου.
[3]
Τα χρόνια αυτά είναι:
Τα χρόνια αυτά είναι:
q 1965:
Μόλις έχει προηγηθεί η τουρκική ανταρσία, ο βομβαρδισμός της Τηλλυρίας και η
πρώτη απειλή της Τουρκίας για εισβολή.
Μόλις έχει προηγηθεί η τουρκική ανταρσία, ο βομβαρδισμός της Τηλλυρίας και η
πρώτη απειλή της Τουρκίας για εισβολή.
q 1972:
Μέσα στην δίνη του αδελφοκτόνου σπαραγμού, ο οποίος προοιωνιζόταν τα δεινά τα
οποία θα επακολουθούσαν, και
Μέσα στην δίνη του αδελφοκτόνου σπαραγμού, ο οποίος προοιωνιζόταν τα δεινά τα
οποία θα επακολουθούσαν, και
q 1980:
Με την Κύπρο υπό κατοχήν.
Με την Κύπρο υπό κατοχήν.
[4]
Επαρουσιάσθηκε από το θέατρο «Σκάλα», τον Ιούλιο του 2003.
Επαρουσιάσθηκε από το θέατρο «Σκάλα», τον Ιούλιο του 2003.
[5]
Οι επαναλήψεις του – και δη σε αυτά τα ποιήματα – «μοιάζουν με το κοπιαστικό
ανέβασμα μιας απότομης βουνοκορφής», έγραψε η Κ. Ολυμπίου.
Οι επαναλήψεις του – και δη σε αυτά τα ποιήματα – «μοιάζουν με το κοπιαστικό
ανέβασμα μιας απότομης βουνοκορφής», έγραψε η Κ. Ολυμπίου.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΚΥΠΡΟΣ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΜΟΝΤΗΣ, ΛΑΠΗΘΟΣ, ΜΠΑΤΙΣΤΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΕΘΝΟΣ, ΒΕΝΕΤΙΑ, ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ, ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ, ΚΑΜΗΛΕΣ, ΘΕΑΤΡΟ, ΜΑΥΡΟΦΟΡΕΜΕΝΗ, ΑΚΑΔΗΜΙΑ, ΚΕΡΥΝΕΙΑ, ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΣ, ΤΟΚΑΣ, ΝΤΑΛΑΡΑΣ, 1914, 2004