Ο Δήμος Πειραιώς ιδρύθηκε στις 23.12.1835.
Η ιδέα συγκροτήσεως
Φιλαρμονικής Πειραιώς συνελήφθη πολύ νωρίς, περί το 1860, από τον τότε δήμαρχο Δημήτρη
Μουτζόπουλο.
Επειδή δεν υπήρχαν τότε σπουδαγμένοι μουσικοί
και οι πόροι ήταν μηδαμινοί, αποφασίσθηκε να… επενδύσει στα παιδιά του Τζανείου
Ορφανοτροφείου. Εισήχθησαν, λοιπόν, στο ορφανοτροφείο μαθήματα μουσικής και όργανα. Η Φιλαρμονική με τα παιδιά έκανε και κάποιες εμφανίσεις.
Η «φιλαρμονική»
εξαφανίσθηκε, και επανεμφανίζεται το 1888, από τον τότε δήμαρχο Πειραιώς
Θεόδωρο Ρετσίνα. Με ίδια προβλήματα. Όσοι εγνώριζαν να παίζουν μουσικά όργανα τότε,
ήταν μόνον τα παιδιά των πλουσίων οικογενειών, που είχαν για δάσκαλο τον
περίφημο Πειραιώτη μουσικό Λαμπελέτ. Αλλά τα ήθη εκείνης της εποχής δεν
επέτρεπαν σε αυτά τα πλουσιόπαιδα να παιανίζουν «στους δρόμους»…
Έτσι, ο
Ρετσίνας αναζήτησε την τύχη των παιδιών του ορφανοτροφείου. Αυτά όμως εργάζονταν
πια σε εργοστάσια και βιοτεχνίες. Ο δήμαρχος, μαζί με τον τότε διευθυντή του
Τζανείου Ορφανοτροφείου, έψαξαν στα αρχεία του Ιδρύματος, να βρουν τα «σκόρπια
πουλιά του Πειραιά», τα ορφανά εποχής Μουτζόπουλου. Πράγματι τα βρήκαν
διάσπαρτα σε όλην την Αττική! Βρέθηκαν και κάποιοι απόστρατοι σαλπιγκτές,
τυμπανιστές και συνδρομή των ευπόρων του Πειραιώς, ανέλαβαν να τα επαναπατρίσουν
πίσω στην πόλη. Ο Ρετσίνας μάλιστα τους προσέλαβε στα εργοστάσιά του! Έτσι εδημιουργήθη,
το 1892 πια, ένας πυρήνας δημοτικής ορχήστρας, 35 μελών, οι οποίοι δεν ήταν βέβαια
αποκλειστικώς μουσικοί.
Με την
δημιουργία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς[4], το 1895, το οποίο εισήγαγε και την μουσική
στην καθημερινότητα των Πειραιωτών, άρχισε η όπερα, η οπερέττα κ.ά. Τα επόμενα
χρόνια, η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς υπό την καθοδήγηση του ανθυπολοχαγού
μουσικού Ανδρέα Ζάιλερ[1]
(παράλληλα με τον Λαμπελέτ, ο οποίος από το 1895 είχε ήδη εντυπωσιάσει το
φιλόμουσο κοινό, στα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς), έγινε πολύ
γνωστή…
Η
Φιλαρμονική παιάνιζε σχεδόν καθημερινά στις πλατείες Τερψιθέας και Αλεξάνδρας
στο Πασαλιμάνι, και πολύ συχνά στο κοσμοπολίτικο Νέο Φάληρο τότε. Εκδιδόταν
μάλιστα και εβδομαδιαίο πρόγραμμα μουσικού ρεπερτορίου και περιοχών για να
ξέρει ο κόσμος τις εμφανίσεις της. Έφτασε να έχει 60 μουσικούς, δυο
αρχιμουσικούς και έναν υπαρχιμουσικό! Για χρόνια η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς,
έδινε κάθε Πέμπτη συναυλία, στην οποία παρουσίαζε δημοφιλή κυρίως κομμάτια που
άρεσαν στον κόσμο.
Τρίτη προσπάθεια
ανασυγκροτήσεώς της γίνεται και επί δημαρχίας Δημητρίου Κ. Σαπουνάκη (23.3.1955
– 7.6.1959)[2].
ρόλο στην Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς έπαιξαν και οι:
– Σπυρίδων
Καίσαρης, επίσης στρατιωτικός μουσικός, που το 1896 (αρχιμουσικός Φρουράς
Αθηνών) είχε πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες και έγραψε το εμβατήριο των
Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 με την
Φιλαρμονική των Αθηνών. Ανέλαβε την Φιλαρμονική Πειραιώς περί το 1905.[3]
– Βασίλειος
Σωζόπουλος, στρατιωτικός μουσικός, ο οποίος καθιέρωσε τις συναυλίες της Πέμπτης.
– Χρήστος
Τρομπέτας απόμαχος αξιωματικός του Ναυτικού, που μόνιμα διεκδικούσε καλύτερους
μισθούς και μονιμότητα των μουσικών στον Δήμο. Έμεινε γνωστός για τις θερινές
του συναυλίες.
– Κόκκινος, μεταπολεμικός
διευθυντής.
– Παναγιώτης
Φακιολάς, ανέλαβε την διεύθυνσή της το 1968.
Η πετυχημένη
παρουσία της Φιλαρμονικής στα μουσικά δρώμενα του Δήμου Πειραιώς, συνεχίσθηκε
μέχρι το 1969, όταν η δικτατορία την διέλυσε, χωρίς να δοθεί κάποια ουσιαστική
αιτιολογία, ίσως επειδή στις συναυλίες της συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος! Δήμαρχος
τότε ήταν ο ιατρός Π. Λεούσης(*).
Η νέα
Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς επανήλθε μετά από 31 χρόνια απουσίας, το 2000.
ΠΗΓΗ: Γ.
Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». Γ. Λεκακης «Λεξικο Ελληνικης Μουσικης».
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 28.10.2012.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης
σχετικό άρθρο του Στ. Μίλεση στο “Πειραιόραμα”.
[1] Υιός Βαυαρού μουσικού, του Φραντς, ο οποίος ως στρατιωτικός
μουσικός και αυτός είχε ακολουθήσει τον βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας εγεννήθη
στην Ελλάδα. Δεν είχε γνωρίσει την Βαυαρία. Κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό. Το
1862 γίνεται ανθυπασπιστής. Το 1865 στέλνεται από το υπουργείο Εσωτερικών να
οργανώσει την μουσική μπάντα της στρατιωτικής φρουράς της Λευκάδος. Αλλά στην
ουσία την… αποδιοργανώνει… Το 1885 αναλαμβάνει την διεύθυνση της Φιλαρμονικής
του Δήμου Αθηναίων, που μόλις είχε δημιουργηθεί – 25 χρόνια μετά από αυτήν του Πειραιώς! Το 1896 προάγεται σε
ανθυπολοχαγός μουσικός και γίνεται και διευθυντής της Φιλαρμονικής του Δήμου
Πειραιώς. Σήμερα δεν γνωρίζουμε και πολλά για τον Α. Ζάιλερ. Αλλά τα έργα του,
όπως το στρατιωτικό εγερτήριο, το «Μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά», το «Μπαρμπα-Γιάννης
κανατάς», κ.ά. είναι πασίγνωστα και δημοφιλή στον ελληνικό λαό.
[2] Στην διάρκεια
της θητείας του ετιμωρήθη δις με την ποινή της τρίμηνης αργίας, για καθαρά
πολιτικούς λόγους. Αντικαταστάθηκε από τους δημοτικούς συμβούλους Γρηγόριο Ν.
Θεοχάρη (27.1 – 27.4.1957) και Παναγιώτη Γ. Λεούση(*) (30.12.1958 – 30.3.1959).
[3] Το 1910 επήγε στην Γαλλία, ίνα μελετήσει την οργάνωση
των Στρατιωτικών Φιλαρμονικών. Διετέλεσε αρχιμουσικός και του Πειραϊκού
Συνδέσμου. Έγραψε το γνωστό εμβατήριο «Ο Πειραιεύς» και τον θούριο των βασιλοφρόνων,
«Του αετού ο γιός».
[4] Νεοκλασσικό κτήριο, σε σχέδια του αρχιτέκτονος Ιω. Λαζαρίμου. Εγκαινιάσθηκε στις 9.4.1895.
