Η αρχαία ελληνική πόλη Πλατεία, η «Πόλις των Ψηφιδωτών»! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Η πόλις Πλατεία (ίσως παράφραση από την αρχαία ελληνική λέξη παλλάτι > palatii = παλλάτια, από τον Αρκά ήρωα Πάλλαντα, που πρώτος έκτισε τέτοια κτήρια) – το όνομά της φέρει και σήμερα η σύγχρονη πόλη: Πιάτσα[1] Αρμερίνα – της Σικελίας, στον 37^ο παράλληλο [37°23′N 14°22′E], είναι γνωστή και ως «Πόλη των Ψηφιδωτών».

Περίπου 3 χλμ. από την πόλη βρέθηκε η Villa Romana del Casale, μία μεγάλη και περίτεχνη έπαυλις (ίσως και αστικό παλλάτι) ρωμαϊκών χρόνων. Εξ αιτίας της είναι σήμερα ένα σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο. Κάθε χρόνο, περίπου 600.000 επισκέπτες – από όλον τον κόσμο – επισκέπτονται την πόλη!

Από τα νομισματικά ευρήματα στο όρος Ναβόνε ή Ναόνε, κοντά στην πόλη, εξάγεται το συμπέρασμα ότι εδώ υπήρχε ένας οικισμός, της ελληνικής εποχής, ίσως μια υποαποικία της Γέλας – και δη της Ύβλας Ήρας ή Ύβλας Γελεάτιδος[2], η οποία αναφέρεται από τον Θουκυδίδη, και αργότερα μετονομάστηκε Στίλα[3]. Λίγα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Piazza Armerina, ευρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος Montagna di Marzo, με τα εκτεταμένα ερείπια, της αρχαίας ελληνικής πόλης – περίπου 15 εκτάρια! Ο οικισμός χρονολογείται από την «αρχαία ιθαγενή ελληνική περίοδο» (7ος αιώνας π.Χ.)![4] Ορατά τα ερείπια ενός θεάτρου, που κτίστηκε μετά την καταστροφή της ελληνικής πόλεως. Η περιοχή του όρους Marzo, έχει και  μια μεγάλη νεκρόπολη.

Τα παλαιότερα ανθρώπινα λείψανα χρονολογούνται στην Άνω Παλαιολιθική εποχή, πιθανώς την τελική Επιγραβετιανή. Ευρέθησαν στην περιοχή Ραμάτα, κοντά στον οικισμό Περγούσα, αλλά και στην περιοχή της Πιάτσας Αρμερίνα. Και νεολιθικός οικισμός έχει βρεθεί στην περιοχή, αλλά σίγουρα μαρτυράται κοντά στην κορυφή του Μόντε Ναόνε, όπου οι ανασκαφείς βρήκαν πολλά θραύσματα κεραμικής από τις “φάσεις Στεντινέλλο”. Τα μόνα καλά επιβεβαιωμενα στοιχεία της Εποχής του Μετάλλου είναι αυτά του «χωριού με τις καλύβες»[5] στο Μόντε Μανγκανέλλο και τα ίχνη οικισμού, που βρέθηκαν στην Μοντάνια ντι Μάρτσο, από τις πρώιμες φάσεις της Πρώιμης Εποχής Χαλκού έως τις πρώιμες φάσεις της Μέσης Εποχής Χαλκού – περίοδο κατά την οποία εξαπλώθηκε ο «Πολιτισμός Καστελούτσιο» (από Έλληνες) στην Σικελία. Τα κεραμικά θραύσματα, που αποτελούνται κυρίως από κύπελλα με πόδια και κούπες, εκτίθενται στο Μουσείο Πόλης που βρίσκεται μέσα στο Παλάτσο Τριγόνα.

Αλλά, το σημαντικότερο ήταν οι πρώτες επίσημες αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν στις αρχές του 19ου αιώνα, και βρέθηκαν τμήματα ψηφιδωτών και μερικοί κίονες. Αποκάλυψαν μία από τις πλουσιότερες και μεγαλύτερες επαύλεις στον κόσμο! Με ένα μεγασύνολο από ψηφιδωτά δάπεδα! Γι’ αυτό χαρακτηριστηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η έπαυλις και τα έργα τέχνης που περιέχει, χρονολογούνται στις αρχές του 4^ου αιώνα μ.Χ.

Τα ψηφιδωτά και τα μαρμαροθετημένα δάπεδα (opus sectile) καλύπτουν περίπου 3.500 τ.μ.! Είναι σχεδόν μοναδικά για την εξαιρετική τους κατάσταση. Διατηρήθηκαν λόγω μίας κατολίσθησης και των πλημμυρών, που κάλυψαν τα ερείπια. Επίσης, μια εξαιρετική συλλογή τοιχογραφιών, καλύπτει όχι μόνον τα εσωτερικά δωμάτια, αλλά και τους εξωτερικούς τοίχους.

Η αίθουσα με τον “διαδρομο του Μεγάλου Κυνηγιού” είχε δημόσια λειτουργία, και αρχιτεκτονικώς υπάρχει και αρκετούς χώρους λατρείας στην Ελλάδα, την ίδια εποχή (4ος – 5ος αιώνας), όπως η Βασιλική της Επιδαύρου, η Βασιλική Α της Νικόπολης Ηπειρου, η Βασιλική του Αφεντέλλη Λέσβου, όπου ο νάρθηκας, προσαρτημένος στον ανατολικό βραχίονα του αιθρίου, διπλασιάζει το μήκος του.

Εικονίζονται αρχαία ελληνικά θέματα, όπως ο Ορφέας, ο Κύκλωπας Πολύφημος με τον βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα, να του προσφέρει κρασί (παραπάνω φωτ.), πληγωμένους γίγαντες, κυνηγοί και κυνήγια, κάρο που κουβαλά κλουβί, ένας ελέφαντας να φορτώνεται σε πλοίο, λέαινα που κρατά θήραμα, άλλη πληγωμένη λέαινα, πλοία, νεαρά αγόρια που κυνηγούν / παίζουν με ένα κουνέλι, κλπ.

Αλλά το πιο διάσημο ήρθε το 1959 – 1960, όταν ο Τζενίλι ανέσκαψε ένα ψηφιδωτό στο δάπεδο ενός δωματίου, γνωστό πλέον ως «Δωμάτιο των γυναικών που γυμνάζονται» ή «Αίθουσα των Δέκα Κορασίδων» (Sala delle Dieci Ragazze) – παραπάνω φωτ. Εικονίζονται γυναίκες αθλήτριες, να ανταγωνίζονται σε αθλήματα, όπως άρση βαρών (τρέξιμο με βαράκια), ρίψη δίσκου (δισκοβολια), τρέξιμο και παιγνίδια με μπάλλα.

Γυναίκες με αθλητική περιβολή παίζουν… πετόσφαιρα (βόλλεϋ) ή beachvolley…

Μία γυναίκα που φορά μια αποκαλυπτική αρχαία ελληνική τήβεννο (ένδυμα που έγινε η ρωμαϊκή toga) – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ – κρατά τα έπαθλα για την νικητρια: ένα στεφάνι και ένα φύλλο φοίνικα). Η νικήτρια εμφανίζεται στεφανωμένη στο κέντρο του μωσαϊκού. Η αθλητική περιβολή όλων των γυναικών σχεδιάσθηκε με μεγάλη προσοχή και ομοιάζει πολύ με τα μοντέρνα… μπικίνι και τις μοντέρνες γυναικείες αθλητικές φορεσιές των αθλητριών του στίβου[*]!

ΣΗΜΕΡΑ στην πόλη, θα δείτε ακόμη σημαντικά μουσεία, όπως:

• την έκθεση αρχαίων βιβλίων στην Δημοτική Βιβλιοθήκη «Αλκηστις και Ρεμίτζιο Ροτσέλα»
• το Μουσείο Μεταλλευτικού Πολιτισμού
• το Μουσείο Αγροτικού Σπιτιού και το
• Palazzo Trigona, όπου το Μουσείο της Πόλης και της ευρύτερης Επικράτειας.

Από τις 12 έως τις 14 Αυγούστου (επί τριήμερον) κάθε χρόνο γίνεται μια αρχαία ιστορική-μεσαιωνική αναπαράσταση, το «Παλιο-Νορμανδικό»[6]. Με ενδυμασίες εποχής και περισσότερους από 600 συμμετέχοντες. Μια υποβλητική ατμόσφαιρα μεσαιωνικών κοστουμιών και ήχων. Μια κονταρομαχία / κιντάνα, φέρνει αντιμέτωπες τις τέσσερις ιστορικές γειτονιές της πόλης: Μόντε, Καστελίνα, Κανάλι και Καζαλότο. Η εκδήλωση γιορτάζει την… κατάκτηση της Σικελίας από τους Νορμανδούς του Ρογήρου του Οτβίλ, τον 12^ο αιώνα, οι οποίοι έβαλαν τέλος στην αραβική κυριαρχία και δημιούργησαν την ισχυρή και ακμάζουσα Κομητεία της Σικελίας. Το Παλιό συνδέεται με την παράδοση της πόλης της Πιάτσα Αρμερίνα και με την αφοσίωση των κατοίκων στην προστάτιδα αγία της πόλης και της επισκοπής, Παναγιά της Νίκης / Μαρία SS delle Vittorie, της οποίας η αρχαία αγιογραφία φυλάσσεται στον Καθεδρικό Ναό. Η παράδοση λέει ότι δωρήθηκε από τον πάππα στον Ρογήρο και από αυτόν στην πόλη Πλατεια.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.5.2017.

[*] To μπικίνι είναι ένα γυναικείο μαγιώ δύο τεμαχίων: Δύο τρίγωνα υφάσματος το κάτω μέρος, και δυο τρίγωνα (στηθόδεσμος / σουτιέν), στο επάνω. Αρχικώς, λένε, «εμφανίσθηκε» στο Παρίσι, στις 5.7.1946, από τον Γάλλο μηχανικό της αυτοκινητοβιομηχανίας L. Réard και του έδωσε το όνομα από την ατόλη Pikinni (> Μπικίνι[7] του Ειρηνικού Ωκεανού, για να δοθεί οικολογική έμφαση στις πυρηνικές δοκιμές των ΗΠΑ στο νησάκι.

Αλλά ως ένδυμα υπάρχει ήδη:

• από την χαλκολιθική εποχή (περί το 5600 π.Χ.): Ο αρχαιολόγος J. Mellaart χαρακτήρισε «μπικίνι» μια αρχαια γυναικεία φορεσιά, που βρέθηκε σε απεικονιση μιας «Μητέρας θεάς» στο Εικόνιο, στην θεση Çatalhöyük της Ανατολίας.[8]
• Στο «Στέμμα του Νικητή», ένα ψηφιδωτό στο πάτωμα μιας ρωμαϊκής επαύλεως στην Σικελία, εποχής Διοκλητιανού (286 – 305 μ.Χ.), οι νεαρές γυναίκες που γυμνάζονται (στην άρση βαρών, την δισκοβολία και τα παιγνίδια με σφαιρες) είναι ντυμένες με ενδύματα που μοιάζουν με μπικίνι (bandeaukinis).[9]
• Το 4ο αι. μ.Χ. στο προαναφερόμενο μωσαϊκό.

Ενώ, πολλά αρχαιολογικά ευρήματα απεικονίζουν την θεά Αφροδίτη με μπικίνι (παραπάνω φωτ.) στην Πομπηία:

• στην Οικία / Casa della Venere,
• στην τραπεζαρία (tablinum) του Σπιτιού της Τζούλια Φέλιξ[10] και
• σε έναν κήπο (atrium / αίθριο) της Via Dell’Abbondanza, στην Οικία του Loreius Tiburtinus (ή του Octavius Quartio)[11]

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Λεξικο παραδοσεων».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Agrawala P. K. «Goddesses in Ancient India», εκδ. N. J. Humanities Press, Atlantic Highlands, 1983.
• Ciaceri E. «Λατρείες και Μύθοι στην Ιστορία της Αρχαίας Σικελίας», εκδ. A. Forni, Μπολόνια, 1981.
• Di Matteo S. «Paternò: εννέα αιώνες ιστορίας και τέχνης», εκδ. GE, Παλέρμο, 1976.
• Savasta G. «Ιστορικές αναμνήσεις της πόλης Paternò», εκδ. Galati, Κατανια / Catania, 1905.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] “τσάτσα” (στα γαλλο-ιταλικά της Σικελίας), “κιάτσα” στα σικελικά. Η λεγομένη γαλλο-ιταλική διάλεκτος αναγνωρίζεται και προστατεύεται με την ένταξή της στο REIS («Μητρώο Άυλης Κληρονομιάς της Σικελίας» – Βιβλίο Εκφράσεων – Γαλλο-Ιταλική Ομιλία – που θεσπίστηκε από την Περιφέρεια της Σικελίας.

[2] Υπήρχαν τρεις πόλεις με αυτό το όνομα ΥΒΛΑ:

• Η Ύβλα των Μεγαρέων,
• η Ύβλα η Γελεάτις και
• η Μεγάλη Ύβλα η Ηραία.

Η Ύβλα Γελεάτις / Γερεάτις / Γαλεάτις / Γηρεάτις ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη στην ανατολική Σικελία. Από λογοτεχνικές μαρτυρίες του 5ου αιώνα π.Χ. Ονομάσθηκε από την Μεγάλη Μητέρα Θεά, Ύβλα των Σικελιωτών [όχι των Σικελών: «καὶ ἱερόν σφισιν Ὑβλαίας ἐστὶ θεοῦ, παρὰ Σικελιωτῶν ἔχον τιμάς»], ή από τους Γαλεώτες μάντεις, οι οποίοι εγνώριζαν πώς να ερμηνεύουν όνειρα και θαύματα. Ή, τέλος, από την Γέλα. Η πρώτη αναφορά της, ωστόσο, γίνεται από τον Θουκυδίδη(*), όταν συμμετείχε στους πολέμους μεταξύ των Συρακούσιων και των Αθηναίων. Οι Αθηναίοι βρίσκονταν στην περιοχή της Αίτνας, πολύ κοντά στην χαλκιδική αποικία της Κατάνης, σύμμαχό τους εναντίον των Συρακουσών. Μάλιστα, προσπάθησαν να κατακτήσουν αυτήν την Ύβλα αρκετές φορές, αλλά δεν τα κατάφεραν. Οι Αθηναίοι, αφού ανεφοδιάστηκαν στην Κατάνη, κατέκτησαν την Κενταυρίππη και έκαψαν τα χωράφια της Ινησσα και της Ύβλας Άρα η Ύβλα Γελεάτις βρισκόταν κοντά στο σημερινό Πατέρνο, στον 37^ο παράλληλο [37.5667°N 14.9000°E], κοντά στο ηφαίστειο της Αίτνας (18 χλμ. από την Κατάνια, και 180 χλμ. από το Παλέρμο), όπου πολυάριθμα αρχαιολογικα ευρηματα.

ΠΗΓΗ: Θουκυδίδης (6.62.5 και 6.94.3), Παυσανίας (V, XXIII §6).

(*) «τῇ τε ἡμισείᾳ τῆς ἑαυτῶν ἦλθον ἐπὶ Ὕβλαν τὴν Γελεᾶτιν πολεμίαν οὖσαν, καὶ οὐχ εἷλον (…) καὶ ἀποπλεύσαντες ἐς Κατάνην, ἐκεῖθεν δὲ ἐπισιτισάμενοι, πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἐχώρουν ἐπὶ Κενταυριππη, Σικελῶν πόλισμα, καὶ προσαγαγόμενοι, πισιτισάμενοι ὁμολογῇ στρατιῃ. τὸν σῖτον τῶν τε Ἰνησσαίων καὶ τῶν Ὑβλαίων».

[3] Στα νομισματα που βρέθηκαν σε ανασκαφές εμφανίζεται ο επιγραφικός τύπος STI ή STIA. ΠΗΓΗ: E. Cammarata «Numismatica e Topografia antica», στο «Demetra», 7, Palermo, 1994.

[4] Είχε συνέχεια και κατά την ρωμαϊκή κατοχή, μέχρι και τον Μεσαίωνα.

[5] Αρχαιολογικές έρευνες έγιναν το καλοκαίρι του 2000, από την Αρχή Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Έννα, που ερεύνησε τον αρχαιολογικό χώρο του Μόντε Μανγκανέλλο, φέρνοντας στο φως μερικά ερείπια από τις αρχαίες καλύβες και πολλά κεραμικά θραύσματα.

[6] Αποτελεί μέρος της FIGS (Ιταλική Ομοσπονδία Ιστορικών Αγώνων) και είναι καταχωρημένη στο Μητρώο Άυλης Κληρονομιάς (REI) της Περιφέρειας της Σικελίας.

[7] Το αποικιακό όνομα που έδωσαν οι Γερμανοί στην ατόλη ήταν Marshallese.

[8] ΠΗΓΗ: L. Goodison – Chr. Morris «Ancient Goddesses: The Myths and the Evidence», εκδ. University of Wisconsin Press, 1998.

[9] ΠΗΓΗ: K. Westcott “The Bikini: Not a brief affair”, BBC News, 5.6.2006.

[10] ΠΗΓΗ: Beard M. – Henderson John “Classical Art”, εκδ. Oxford University Press, 2001.

[11] ΠΗΓΗ: MacDougall El. B. – Feemster W. M. “Ancient Roman Gardens”, εκδ. Dumbarton Oaks, 1979.

αρχαια ελληνικη πολη Πλατεια, πολις των Ψηφιδωτων αρχαιο μαγιω μαγιο αρχαιοτερο μπικινι Λεκακης αρχαιoελληνικο ελληνικo Πλατια Ψηφιδωτο παραφραση ελληνικη λεξη παλλατι > palatii = παλλατια, Αρκας ηρωα αρκαδας αρκαδια Παλλαντας, παλλας παλατι πρωτος κτηριο Πιατσα Αρμερρνα Σικελιας, 37^ος παραλληλος ψηφιδωτα βιλα βιλλα ρομανα ντε καζαλε Villa Romana del Casale, μεγαλη περιτεχνη επαυλις επαυλη αστικο ρωμαικα χρονια τουρισμος αξιοθεατο νομισμα ευρημα ορος Ναβονε Ναονε, οικισμος, υποαποικια Γελα υβλα ηρας υβλαια Γελεατιδος Γελεατιδας Γελεατις Θουκυδιδης, μετονομασια Στιλα στηλη Piazza Armerina, αρχαιολογικος χωρος μοντανια ντι μαρτσο Montagna di Marzo, ερειπια, ιθαγενης ελληνικη περιοδος 7ος αιωνας πΧ θεατρο καταστροφη ορος νεκροπολη παλαιοτερα ανθρωπινα λειψανα ανω Παλαιολιθικη τελικη Επιγραβετιανη επιγραβετια Ραματα, Περγουσα, νεολιθικος νεολιθικη κορυφη Μοντε Ναονη ανασκαφη θραυσμα κεραμικη φασεη Στεντινελλο Στεντινελο Μεταλλου χωριο με τις καλυβες μοντε Μανγκανελλο Μανγκανελο πρωιμη Εποχη Χαλκου Μεση Πολιτισμος Καστελουτσιο αρχαιοι ελληνες Σικελια κεραμικα κυπελλο με ποδια ποδι κουπα Παλατσο Τριγονα αρχαιολογια 19ος αιωνας μχ ψηφιδωτα κιονας πλουσιοτερη μεγαλυτερη επαυλεις κοσμο μεγα συνολο δαπεδο Μνημειο Παγκοσμιας Κληρονομιας ουνεσκο UNESCO εργα τεχνης 4^ος μαρμαροθετημενα δαπεδα opus sectil μοναδικα εξαιρετικη κατασταση διατηρηση κατολισθηση πλημμυρα συλλογη τοιχογραφια δωματιο τοιχος ορφεας, ορφευς Κυκλωπας κυκλωψ Πολυφημος, βασιλιας Ιθακη Οδυσσεας, οδυσευς κυνηγος κυνηγι, καρο αμαξα κλουβι ελεφαντας ελεφας φορτωμα πλοιο, λεαινα θηραμα, πληγωμενη πλοια, νεαρο αγορι κουνελι, 1959 – 1960, Τζενιλι Δωματιο των γυναικων που γυμναζονται αιθουσα των Δεκα Κορασιδων 10 κορασιδες γυναικες Sala delle Dieci Ragazze εικονα αθλητρια ανταγωνισμος αθλημα αρση βαρων, βαρακι βαρακια ριψη δισκου δισκος δισκοβολια τρεξιμο παιγνιδια παιγνιδι παιχνιδια παιχνιδι μπαλα μπαλλα τηβεννος toga επαθλο νικητρια στεφενι φυλλο φοινικας νικη στεφανωμενη μωσαικο αθλητικη περιβολη  σχεδιο μοντερνο μπικινι στιβος στιβου αξιοθεατα, εκθεση αρχαιων βιβλιων βιβλια Δημοτικη Βιβλιοθηκη Ροτσελα Μεταλλευτικος Αγροτικο Σπιτι 12 13 14 Αυγουστου εορτες γιορτες πανηγυρια Αυγουστος εορτη γιορτη πανηγυρι τριημερο ιστορικη μεσαιωνικη αναπαρασταση, Παλιο Νορμανδικο ενδυμασια μεσαιωνικο κοστουμι κονταρομαχια / κιντανα, ιστορια γειτονια Μοντε, Καστελινα, Καναλι Καζαλοτο εκδηλωση κατακτηση Νορμανδοι Ρογηρος Οτβιλ, 12^ος αραβες αραβικη κυριαρχια κατοχη Κομητεια παραδοση αφοσιωση κατοικοι προστατιδα προστατις αγια επισκοπη Παναγια της Νικης νικη Μαρια SS delle Vittorie, αγιογραφια Καθεδρικος Ναος δωρο παππας παπας γυναικειο τριγωνο υφασμα τριγωνα στηθοδεσμος / σουτιεν εφευρεση Παρισι, γαλλια ιουλιος 1946, Γαλλος μηχανικος αυτοκινητοβιομηχανια Reard ονομα ατολη πικινι πικιννι Pikinni ετυμολογια Μπικινι Ειρηνικος Ωκεανος οικολογια πυρηνικη δοκιμη ΗΠΑ νησακι ενδυμα ενδυση χαλκολιθικη 6η χιλιετια 5600 πΧ αρχαιολογος Mellaart γυναικεια φορεσια απεικονιση μεγαλη Μητερα θεα catalhoyuk τσαταλχογιουκ Ανατολια τουρκια εικονιο ικονιο Στεμμα του Νικητη νικητης πατωμα ρωμαικη Διοκλητιανος 3ος 286 – 305 μΧ νεαρες γυναικες γυμναστικη βαρη σφαιρα ενδεματα bandeaukinis σικελικη κοριτσια, θεα Αφροδιτη Πομπηια οικια / Casa della Venere, τραπεζαρια tablinum ιουλια Τζουλια Φελιξ κηπος ατριουμ atrium / αιθριο Via Dell’Abbondanza, θεες θεαινες ινδια India λατρεια μυθοι Paterno τεχνη Κατανια τσατσα γαλλοιταλικα κιατσα σικελικα γαλλοιταλικη διαλεκτος προστασια REIS Μητρωο αυλη πολιτισιτκη Κληρονομια Εκφραση ομιλια Μεγαρα Μεγαλη υβλαια Ηραια Γερεατις / Γαλεατις / Γηρεατις ανατολικη 5ος Σικελιωτες Σικελοι ιερον ιερο υβλαιας θεος Γαλεωτες μαντεις, ερμηνεια ονειρο θαυμα Γελα Γαλεωτης μαντης μαντικη πρωτη αναφορα πολεμος Συρακουσες Αθηναιοι αθηνα αιτνα χαλκιδικη αποικια χαλκιδα Κατανη συμμαχοι Συρακουσαι Κενταυριππη κενταυρος καψιμο χωραφι Ινησα Πατερνο, ηφαιστειο αιτνας Παλερμο Παυσανιας πολεμια στρατια Κενταυριππος πολισμα, πισα πισιτισαμενοι ομολογη στρατος σιτος ινησσαιοι υβλαιοι νομισμα επιγραφη ΣΤΙ ΣΤΙΑ STI STIA Μεσαιωνας εννα, καλυβα κεραμικο Γερμανοι μαρσαλεζε Marshallese πετοσφαιρα πετοσφαιριση βολλευ βολλει βολευ βολει μπιτς μπητς beach volley διαδρομος Μεγαλο δημοσια λειτουργια, αρχιτεκτονικη Ελλαδα, 5ος Βασιλικη Επιδαυρου, Α Νικοπολης Ηπειρου, Αφεντελλη Λεσβου, ναρθηκας Επιδαυρος αργολιδα, νικοπολις πρεβεζας πρεβεζης Νικοπολη Ηπειρος, Αφεντελλης Λεσβος