Ο Κυριακός Πιττάκης(*), πρώτος Έλληνας Έφορος Αρχαιοτήτων, αφιέρωσε την ζωή του στην σωτηρία, την συντήρηση και την δημοσίευση των ελληνικών μνημείων. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1798. Από 16 ετών άρχισε να ερευνά τα αρχαία μνημεία, μαθητεύοντας κοντά στον Γάλλο υποπρόξενο Fauvel, δεινό αρχαιογνώστη και συλλέκτη.
Μετά την κήρυξη της Επανάστασης συμμετείχε στην πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών. Θεωρείται ότι με δικές του ενέργειες οι Αθηναίοι έστειλαν μολύβι στους πολιορκημένους εντός της Ακρόπολης Τούρκους, για να μην το αναζητούν στις μολυβδοχοήσεις των αρχαίων οικοδομημάτων καταστρέφοντάς τα. [σ.σ.: έριχναν τους κίοντες και έπαιρναν τον μόλυβδο των συνδέσεων των σπονδύλων, για να κάνουν σφαίρες!!!]
Το διάστημα 1824 – 1828 σπούδασε στην Ιώνιο Ακαδημία στην Κέρκυρα. Ακολούθως επιδίωξε την ανάληψη θέσης σχετικής με την αρχαιολογία. Το 1832 διορίστηκε άμισθος «επιστάτης των εν Αθήναις αρχαιοτήτων» και κατόπιν «υποέφορος» Στερεάς Ελλάδας και έφορος του «Κεντρικού Δημοσίου Μουσείου διά τας αρχαιότητας». Από το 1848 έως τον θάνατό του, το 1863, διετέλεσε Γενικός Έφορος Αρχαιοτήτων.
Διέσωσε και περισυνέλεξε αρχαιότητες της Αθήνας πριν και μετά την Επανάσταση, καταρτίζοντας τις πρώτες αθηναϊκές συλλογές που αποτέλεσαν κατόπιν τον πυρήνα των συλλογών του Εθνικού Αρχαιολογικού και του Επιγραφικού Μουσείου, ενώ κατέγραψε και ανέσκαψε μνημεία και στην επαρχία. Κύριο έργο του υπήρξε η ανασκαφή της Ακρόπολης. Ιδιαίτερη μέριμνα επέδειξε για τη διατήρηση των μνημείων και την αναστήλωσή τους, με όσα τεχνικά μέσα και οικονομικούς πόρους διέθετε. Για να προφυλάξει από την αρπαγή ανάγλυφα και επιγραφές, τα εντοίχιζε σε ξύλινα πλαίσια («πίνακες») πακτώνοντάς τα με γύψο. Ο Πιττάκης αναπλήρωσε τις ελλείψεις στην επιστημονική του κατάρτιση με την εργατικότητα, τον πατριωτισμό, τον ενθουσιώδη ζήλο και την αγάπη του για τα αρχαία. Όπως έγραψε ο ίδιος «Ὡς ἄνθρωπος πιθανῶς νὰ ὑπέπεσα εἰς λάθη, ἀλλ’ οὐδεὶς ἀναμάρτητος. Ὁ σκοπός μου ἦν τὸ κοινὸν καλὸν καὶ ἡ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης διάδοσις παντὸς Ἑλληνικοῦ γράμματος, χάριν τῆς Ἑλληνικῆς εὐκλείας».
ΠΗΓΗ: δρ. Χρ. Τσούλη, ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.1.2022.
Φίλ. Μαργαρίτης (φωτογράφος), Αρχαιότητες στην Ακρόπολη εντοιχισμένες σε «πίνακες» από τον Κ. Πιττάκη. Περί το 1855. Τύπωμα άλατος 28 x 21,3 εκ. (Συλλογή Θ. Θεοδώρου). Ψηφιακή ανασύνθεση των σύγχρονων φωτογραφιών των ταυτισμένων αναγλύφων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (EAM) και του Μουσείου Ακρόπολης (MA). (Ταύτιση έργων: Χρ. Τσούλη. Ψηφιακή ανασύνθεση: Ιω. Παναγάκος, Π. Τσακρή, Ι. Νικητέας).
Επιλεγμένη Βιβλιογραφια:
- Μαλούχου Γ. – Α. Ματθαίου «Χάριν της Ελληνικής ευκλείας. Κείμενα Κυριακού Πιττάκη», Αθήνα, Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία, 2001.
- Τσούλη Χ. «Κυριακός Πιττάκης: ο αγνός πατριώτης, ο άοκνος αρχαιοφύλακας, ο άγρυπνος έφορος», στο Μ. Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου – Θ. Κουτσογιάννης (επιμ.) «Δι’ αυτά πολεμήσαμεν. Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση», κατάλογος έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.
(*) O Κυριακός Πιττάκης εγεννήθη στου Ψυρρή εν Αθήναις. Καταγόταν από μια τις παλαιότερες αθηναϊκές οικογένειες. Ήταν αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 και μέλος της Φιλικής Εταιρείας.
Υπήρξε μαθητής της Φιλομούσου Εταιρείας. Στην αρχαιολογία εμυήθη και εκπαιδεύθηκε «με την λεπτομερή ανίχνευσιν των Ελληνικών ερειπίων υπό την οδηγίαν του καλού του φίλου κυρίου Φωβέλ».
Ίδρυσε το περιοδικο «Αρχαιολογική Εφημερίς» το οποίο έως το 1860 (α΄ περίοδος) ήταν κρατικό, συντασσόταν και εκδιδόταν σχεδόν μόνο από τον Κ. Πιττάκη και περιείχε εκθέσεις και μελέτες σχετικές με ανασκαφές και ευρήματα της Γενικής Εφορείας και των Αρχαιολογικών Πρακτικών και την ανακάλυψη της πηγής της Εμπεδούς (1822) στις υπώρειες της Ακρόπολης. Η Πηγή της νύμφης Εμπεδούς (γνωστή ως κλεψίρρυτος / κλεψύδρα), εμφανιζόταν περιοδικώς στους πρόποδες της Ακρόπολης και, στην καλύτερη περίπτωση, παρείχε έως και 1.600 λίτρα νερό την ημέρα!
Ο Πιττάκης έγινε ένας από τους οργανωτές της Αθηναϊκής Αρχαιολογικής Εταιρείας (1833), διαδοχικώς έγινε γραμματευς και αντιπρόεδρος – ο κύριος εμπνευστής και το άτομο που χρηματοδότησε την δημιουργία της εταιρείας ήταν ο Έλλην ευεργέτης από την Βιέννη, Κωνσταντίνος Βέλλιος. Το 1837 – 1840, ο Πιττάκης επέβλεψε την αποκατάσταση του ναού του Ερεχθείου, ο οποίος είχε καταρρεύσει από τουρκικούς βομβαρδισμούς κατά την διάρκεια του πολέμου – η αποκατάσταση αυτή επικρίθηκε επιστημονικώς αργότερα. Ο Πιττάκης ξεκίνησε μια έντονη προσπάθεια συλλογής επιγραφικού υλικού στην Αθήνα, συλλέγοντας επιγραφές από την εκκλησία της Μεγάλης Παναγίας και αρχαιολογικούς χώρους, όπως ο Ναός του Ηφαίστου, η Στοά Αδριανού και ο Πύργος των Ανέμων. Πραγματοποίησε τις πρώτες ανασκαφές στις Μυκήνες (1841), προ Σλήμαν (1876) – όπου ανέσκαψε και αποκατέστησε την Πύλη των Λεόντων.
Ο Πιττάκης ισχυριζόταν την συνεχή και αδιάλειπτη κατοίκηση της Ελλάδος από Έλληνες. Ο Φαλμεράυερ συγκέντρωνε στοιχεία για τον… εξαλβανισμό της “ακατοίκητης” Αττικής, βασιζόμενος σε… “σλαβικά και αρβανιτικα τοπωνύμια”… Το 1833 ο Πιττάκης έδειξε χειρόγραφο έγγραφο στον Φαλμεράυερ, κάποιου “Χρονικού”, που υποτίθεται ότι είχε ανακαλύψει στην ΙΜ Αγίων Αναργύρων – τα περίφημα “Αναργύρεια Χειρόγραφα” (τα οποία αμέσως μετά την δημοσίευσή τους, εξαφανίσθηκαν μυστηριωδώς!). Άλλοι λένε πως το έγγραφο ήταν σκόπιμα πλαστογραφημένο από τον Πιττάκη για να εκθέσει τον Φαλμεράυερ ως αδαή. Και άλλοι πως ο Πιττάκης του το έδειξε διότι έγραφε μόνο για τρία χρόνια ερήμωσης, που ο Φαλμεράιερ τα παραποίησε σκόπιμα σε 300…
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- βιογραφικό του στην Αρχαιολογική εν Ελλάδι Εταιρεία.
- Βελούδης Γ. “Jakob Philipp Fallmerayer und die Entstehung des neugriechischen Historismus”, στο “Südost Forschungen”, Μόναχο, 1970.
- Καιροφύλας Γ. «Η ιστορία της συνοικίας του Ψυρή», εκδ. Φιλιππότη, Αθήναι, 2000.
- Φ. Ιωάννου. Αλ. P. Ραγκαβής.
- ΟΑΚΚΕ.
Πιττακης ελλην μολυβι πολιορκημενοι οθωμανοι Ακροπολεως Αθηνων, αναζητηση καταστροφη αρχαιοτητων ιδρυση αρχαιολογικο περιοδικο Αρχαιολογικη Εφημερις 1860 κρατικο, συνταξη εκθεση μελετη ανασκαφη ευρημα Γενικη Εφορεια και των Αρχαιολογικων Πρακτικων ανακαλυψη πηγη της Εμπεδους 1822 υπωρειες ακροπολης νυμφη Εμπεδω περιοδικη προποδες Ακροπολη Ακροπολις λιτρα νερο την ημερα συνεχης αδιαλειπτη κατοικηση Ελλαδος ελληνες Φαλμεραυερ εξαλβανισμος αλβανοι ακατοικητη Αττικη σλαβικο αρβανιτικο τοπωνυμιο 19ος αιωνας μχ 1833 χειρογραφο εγγραφο Χρονικο ΙΜ Αγιων Αναργυρων Αγιοι Αναργυροι Αναργυρεια Χειρογραφα εξαφανισμενα χαμενα χειρογραφα βιβλια μυστηριο σκοπιμα πλαστογραφημενο εκθεση αδαης ερημωση Φαλμεραιερ παραποιηση σκοπιμη οργανωτης Αθηναικη Αρχαιολογικη Εταιρεια 1833 γραμματεας αντιπροεδρος εμπνευστης χρηματοδοτης δημιουργια ελλην ευεργετης Βιεννη αυστρια Βελλιος 1837 – 1840, επιβλεψη αποκατασταση ναος Ερεχθειου, Ερεχθειο Ερεχθειον καταρρευση τουρκικος βομβαρδισμοος βομβαρδισμοοι ακροπολης αθηνων πολεμος συλλογη επιγραφικο υλικο Αθηνα, επιγραφη εκκλησια ΙΝ Μεγαλης Παναγιας Μεγαλη Παναγια αρχαιολογικος χωρος Ηφαιστου, θεος Ηφαιστος Ηφαιστειο Ηφαιστειον θησειο θησειον Στοα Αδριανου αδριανος Πυργος των Ανεμων αερηδες πρωτες ανασκαφες Μυκηνες αργολιδα 1841, Σλημαν 1876 Πυλη των Λεοντων ελλην καταστροφη ακροπολης ακροπολεως ελληνας εφορος Αρχαιοτητων, σωτηρια, συντηρηση δημοσιευση ελληνικα μνημεια 18ος 1798 αρχαιο Γαλλος υποπροξενος Fauvel, αρχαιογνωστης συλλεκτης κηρυξη Επανασταση 1821 πολιορκια ακροπολης Αθηναι Αθηναιοι Τουρκοι μολυβδοχοηση οικοδομημα Ιονιος ιωνιος Ακαδημια Κερκυρα αρχαιολογια αμισθος επιστατης των εν Αθηναις αρχαιοτητων υποεφορος Στερεα Ελλαδα Κεντρικο Δημοσιο Μουσειο δια τας αρχαιοτητας Γενικος εφορος Αρχαιοτητων περισυλλογη πρωτη αθηναικη συλλογη συλλογες Εθνικο Αρχαιολογικο Επιγραφικο Μουσειο αναστηλωση προφυλαξη αρπαγη αναγλυφο αρχαιοκαπηλια επιγραφη εντοιχισμος ξυλινο πλαισι ο πινακας πακτωμα γυψος πατριωτισμος κοινο καλο περατα της οικουμενης διαδοση παντος ελληνικου γραμματος, χαριν ελληνικης ευκλειας Τσουλη, Μαλουχου Ματθαιου ευκλεια κειμενα Ελληνικη Επιγραφικη Εταιρεια, πατριωτης, αρχαιοφυλακας, εντοιχιση τυπωμα αλατος Ψυρρη παλαιοτερες αθηναικες οικογενειες αγωνιστης Φιλικη Εταιρεια Φιλομουσος εκπαιδευση Ελληνικα ερειπια Φωβελ φοβελ καιροφυλας συνοικια Ψυρη Ιωαννου Ραγκαβης κλεψιρρυτος
