Του Ιωάννη Παπαδάκη
Το Νησί θα βγει από τον κατάλογο, αφού υπάρχει ένας τουλάχιστον κάτοικος, που ξαναγύρισε στο χωριό αυτό, που έχει μια αδιευκρίνιστη ιστορία.
Ευρίσκεται στην ανατολική είσοδο του Τοπολιανού Φαραγγιού και δεν φαίνεται από πουθενά, πλην της εκκλησίας του…
…που βρίσκεται μισοκατεστραμμενη και άγνωστη ακόμα τι όνομα της είχαν δώσει, αφού κανείς δεν την θυμάται…: Παναγία, Άγιος Ιωάννης, και τελευταία Ζωοδόχου Πηγής, καθ’ ένας έχει και μια ονομασία…
Πάντως οι τοιχογραφίες της στέκουν ακόμα και μαρτυρούν τα ένδοξα της χρόνια…
Ένας κίονας μαρτυρεί παλαιότερη περίοδο (παλαιοχριστιανική / πρωτοβυζαντινή).
Το χωριό έχει ακόμα τρεις εκκλησίες…
Και μια πολύ παράξενη πυραμιδοειδής κατοικία (σ.σ.: ;), τεράστια με πλούσιες καμάρας, που θυμίζει σπίτι Βενετού άρχοντα.
Στα βορειοδυτικά του χωριού υπάρχει βυζαντινό (!!!) μικρό κάστρο… αχαρτογραφητο ακόμα, και από τις διηγήσεις των γεροντότερων, εκεί «πάτησε ο Διγενής Ακρίτας».
Κάποιες παλιές μυλοπετρες…
Η περιοχή παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον και είναι ό,τι πρέπει για μια εκδρομή ακόμα και τον χειμώνα.
Κάπου εδώ υπάρχει ένα χωριό…
Η Αμπεριά[1] είναι μια γειτονιά στο Μουρί[2], που άγνωστο για ποιον λόγο εγκαταλείφτηκε και δεν κατοικείται πλέον…
Ούτε το ένα ούτε το άλλο υπάρχουν στους καταλόγους και στις απογραφές του 1580.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Στην διαδρομή Τοπόλια – Καψανιανά – Νησί – Μουρί – Λατζιανά υπάρχει το πετρογέφυρο, γνωστό ως η «Γέφυρα του Βάρδα», ένα αναξιοποίητο μνημείο (παρακάτω φωτ.).
Προσφάτως κατέπεσε από βροχές η γέφυρα του δρόμου που ένωνε Βουλγάρω – Μουρί…
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.10.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκάκη:
[1] Αμπεριά / Αμπέρια: Με το όνομα συναντάμε τοπωνύμιο στο χωριό Ελληνικό Ιωαννίνων Ηπείρου(*), με ονομαστό πέτρινο μονότοξο γεφύρι, σε υψόμετρο 599 μ. στον 39ο παράλληλο [39° 33΄29,9΄΄ Ν, 020° 55΄50,7΄΄E ). Κατασκευάσθηκε το 1864 με χορηγό τον Ι. Λούλης, Το τοπωνύμιο ξέπεσε σε Μπέρια.
[2] μουρί στα κρητική ντοπιολαλιά σημαίνει εδαφική έξαρση στην οποία οι άνθρωποι έβλεπαν μια μούρη / πρόσωπο ανθρώπου. Οπότε είναι κοινό τοπωνύμιο στην Κρήτη, από όπου διαδόθηκε, με την ίδια έννοια, και σε Σαρδηνία, Κροατία, Γαλλία, κ.α. Αλλά και στην Θεσπρωτία Ηπείρου(*) (παλαιό όνομα του χωριού Πυργί), κ.α.
- Το Μουρι της Βουλγάρως Κισσάμου, είναι γνωστό για την εκκλησία τής Αγίας Μαρίνας (γκρεμισμένη) καί του Αγίου Νικολάου, με σημαντικές τοιχογραφίες.
- Μουρί Σφακίων, χωριό από όπου ο στρατηγός παπα-Γιάννης Σκορδίλης – στρατηγός στην Επανάσταση του 1821, επί κεφαλής των πολεμιστών του χωριού του. Ο μόνος κληρικός της εποχής του, που έφερε τον βαθμό του στρατηγού!
- Το Μουρί Γεωργιούπολης Αποκορώνου, δίπλα στην λίμνη Κουρνά
- Γέρων το Μουρί / Γερωντομουρί (σαν να λέμε Γεροντοβραχος) ήταν η αρχική ονομασία του χωριού Άγιος Χαράλαμπος Λασυθίου.
- Σουβλωτό Μουρί, λόφος στο Χαμέζι επίσης Λασυθίου.
- Στέρνες Μουρί οικισμός με κάστρο στον Χώνο (= μεγαλο χωνι, καταβοθρα) Κουλουκώνα Μυλοποτάμου Δροσιάς Ρεθύμνου.
- Μουρί ή Μούρες, ακρωτήριο στο Λουτρό Σφακίων. Τέλος,
- απαντάται και ως συνθετικό: Γαβαλομούρι, Μεσομούρι (= Μεσολοφος – νυν Κερά, Πεδιάδας Ηρακλείου), Ψαμιδομούρι (ακρωτήρι στον Λεβήνα Ηρακλειου), κλπ.
ΠΗΓΗ: Στ. Σπανάκης “Κρητη”. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
τοπωνυμιο χωριο Ελληνικο Ιωαννινων Ηπειρου πετρινο μονοτοξο γεφυρι, 39ος παραλληλος κατασκευη 19ος αιωνας μχ 1864 χορηγος Λουλης τοπωνυμια Μπερια ετυμολογια μουρι κρητικη ντοπιολαλια εδαφικη εξαρση μουρη / προσωπο ανθρωπου Σαρδηνια, Κροατια, Γαλλια, Θεσπρωτια Ηπειρος παλαιο παλιο ονομα Πυργι Βουλγαρω Κισσαμου, γκρεμισμενη εκκλησια ΙΝ ιερος ναος Αγιας Μαρινας Αγιου Νικολαου, τοιχογραφια Αγια Μαρινα Αγιος Νικολαος Σφακιων, σφακια στρατηγος παπας παππας παπαγιαννης Σκορδιλης Επανασταση του 1821, κρητες πολεμιστες αγωνιστες κληρικος Γεωργιουπολης Αποκορωνου Γεωργιουπολη Αποκορωνα Γεωργιουπολις Αποκορωνας γερων Γερωντομουρι Γεροντομουρι γεροντοβραχος αγιος Χαραλαμπος Λασυθιου Σουβλωτο λοφος Χαμεζι Λασιθιου Λασιθι Λασυθι Στερνες οικισμος καστρο Χωνος Κουλουκωνας Μυλοποταμος Δροσια νομος Ρεθυμνου Ρεθυμνο Μουρες, ακρωτηριο Λουτρο Γαβαλομουρι, Μεσομουρι Κερα Πεδιαδα Ηρακλειου Ηρακλειο Ψαμιδομουρι ακρωτηρι λεβην Λεβηνας Σπανακης ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ πυραμιδα Νησι Αμπερια ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΟ ΧΩΡΙΟ ΔΗΜΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ εγκαταλελειμμενα εγκατελειμμενα εξαφανισμενα χωρια κισσαμου κισσαμος κισαμου κισαμος χανιων χανια κρητης κρητη εγκαταλελειμμενο εγκατελειμμενο εξαφανισμενο χωριο εγκαταλειψη χωριων χωριου ακατοικητο ακατοικητα Παπαδακης αδιευκρινιστη αγνωστη ιστορια τοπολια Τοπολιανο Φαραγγι αθεατο αγνωστη Παναγια, Ιωαννης, Ζωοδοχου Πηγης, Παναγιας, Ιωαννη, Ζωοδοχος Πηγη τοιχογραφια κιονας περιοδος παλαιοχριστιανικη πρωτοβυζαντινη εποχη παραξενη πυραμιδοειδης κατοικια, οικια καμαρα σπιτι Βενετος αρχοντας βυζαντινο καστρο αχαρτογραφητο πατησε ο Διγενης Ακριτας πατημα Διγενη Ακριτα αρχαιολογια αγνωστο εγκαταλειψη καταλογος απογραφη 16ος 1580 Καψανιανα Λατζιανα πετρογεφυρο, γεφυρα του Βαρδα Βαρδας καταπεσμενο βροχη
