Και ο Οικουμενικός πατριάρχης Γρηγόριος Στ´ κατά του «αντιχρίστου» Καΐρη – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Γρηγόριος Στ΄ (Γεώργιος Φουρτουνιάδης, 1798 – 1881) διετέλεσε δις Οικουμενικός Πατριάρχης. Εγεννήθη στο χωριό Φαναράκι (νυν Ρούμελι Φενέρι) του Βοσπόρου, αλλά είχε καταγωγή από την Δροβιανή Δρυϊνουπόλεως του Αυλώνα Βορείου Ηπείρου. Εσπούδασε στην Μουρούζειο Σχολή και στην Πατριαρχική Ακαδημία.

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΔΡΟΒΙΑΝΗ, ΕΔΩ.

Μετά τον απαγχονισμό του Μητροπολίτη Δέρκων από τους Τούρκους (3.6.1821), ιδιώτευσε για μια τριετία. Ορίστηκε:

• μέγας αρχιδιάκονος του Πατριαρχείου από τον πατριάρχη Χρύσανθο,
• το 1825 μέγας πρωτοσύγκελος του Πατριαρχείου (αλλά μόλις 15 ημέρες), καθώς εξελέγη
• Μητροπολίτης Πελαγονίας και
• το 1833 εξελέγη Μητροπολίτης Σερρών.
• το 1835 με την υποστήριξη συντεχνιών εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης , αλλά αρνήθηκε να παραιτηθεί από την Μητρόπολη Σερρών.[1]

Εξέδωσε κανονικές διατάξεις για:

• τον γάμο (συνοικέσια, προίκα),
• την εκπαίδευση των μοναχών και
• τις δογματικές διαφορές με την Καθολική Εκκλησία και τους Διαμαρτυρομένους (1836), καταδικάζοντας τις ετερόδοξες διδασκαλίες των Λούθηρου, Β. Ζβιγγλιου, Καλβίνου και Σοκινιανού.
• Απαγόρευσε τον ενταφιασμό εντός ναών.
• Καταδίκασε την απόδοση της Αγίας Γραφής σε απλούστερη μορφή γλώσσας.

Αλλά από τις χαρακτηριστικές του πνευματικές δράσεις που τον στιγμάτισαν ήταν το ότι στις 19.12.1839 εξέδωσε Πατριαρχική και Συνοδική εγκύκλιο (με τίτλο «Περί της νεωστί αναφανείσης αντιχρίστου διδασκαλίας του Θεοσεβισμού») εναντίον του κορυφαίου Έλληνα διαφωτιστή, φιλόσοφο, και διδάσκαλο του Γένους, Θεόφιλου Καΐρη[2] (1784 – 1853) και της διδασκαλίας του.

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΚΑΪΡΗ, ΕΔΩ.

Ο Καΐρης ανέπτυξε μία προσωπική θεϊκή αντίληψη την «Θεοσέβεια» με βάση την ισότητα και την ουσιαστική ελευθερία του ατόμου. Θεωρήθηκε «αιρετικός και επικίνδυνος»:

• τόσο από την βαυαροκρατία, που έβλεπε στο έργο του την αφύπνιση του λαού, όσο και
• από την επίσημη Εκκλησία.

Δικάστηκε την Αθήνα από εκκλησιαστικό δικαστήριο και το οποίο, παρά την δήλωση του ότι δεν δίδασκε θεολογία, αλλά φιλοσοφία αποφάσισε στις 23.10.1839 την καθαίρεση του, ως «αρχηγού άλλης θρησκείας που ονομαζόταν “θεοσεβισμός”». Παρ’ όλο που ως άλλος Σωκράτης είπε στην απολογία του: «Ούτε εισηγητής, ούτε ιδρυτής νέας θρησκείας είμαι, διότι φρονώ ότι τούτο δεν είναι έργον ανθρώπου, καθ’ όσον τα τοιαύτα είς δύναται, ο εκ του μηδενός παραγαγών το Σύμπαν. Η θεοσέβεια δεν έχει άλλον διδάσκαλον ει μη μόνον τον Θεόν, καθ’ ότι αυτή είνε απόρροία της ηθικής του Θεού επομένως, ως προείπων, ούτε καθιδρυτής είμαι της θεοσεβείας, ούτε προσηλυτιστής υπέρ αυτής»… O γραμματέας της Συνόδου, Θ. Φαρμακίδης υπερασπίστηκε τον φιλόσοφο. Προσπάθησε να του επιτραπεί η έξοδος από την Ελλάδα. Αλλά ο κληρικός Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων ο ηγέτης των συντηρητικών επιθυμούσε την εξόντωση του Καΐρη. Φυλακίζεται στην ΙΜ Ευαγγελισμού στην Σκιάθο, όπου αρρώστησε βαρειά, και για μια ενδεχόμενη λαϊκή κατακραυγή, σε περίπτωση θανάτου του, μετέφερεται σ ΙΜ της Θήρας, σε απομόνωση. Καιθαιρείται και στις αρχές Απριλίου 1842 έφθασε στην Κωνσταντινούπολη. και τόσο η Ελληνική Πρεσβεία όσο και το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιχειρούν να τον απομονώσουν στο πλοίο, ανήσυχοι για την μεγάλη προσέλευση λαού στον Καΐρη! Μετά δεκαήμερη φρούρηση το πλοίο, ανεχώρησε για την Αγγλία… Με την Συνταγματική Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ο Καΐρης, με την βοήθεια του παλαιού συμμαθητή του Ι. Κωλέττη, επανήλθε στην Ελλάδα. Εγκαταθίσταται στην Άνδρο και συνεχίζει την λειτουργία του Ορφανοτροφείου του. Αλλά η δίωξη συνεχίζεται: Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Βόλβης, βάσει εγγραφου της Ιεράς Συνόδου, διέταξε τον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Σύρου να προβεί σε δίωξη του Καΐρη και των συνεργατών του. Οι νομαρχες Κυκλάδων, Αμβροσιάδης και Ζυγομαλάς, με επίσημες εκθέσεις τους, διαβεβαίωναν ότι ο Καΐρης δεν έκανε προσηλυτισμό. Παρ’ όλα αυτά, ο εισαγγελέας Ν. Σιούπης άσκησε δίωξη. Και ο ανακριτής Σύρου, Στ. Λογοθέτης, ξεκίνησε τακτική ανάκριση. Αυτή τερματίσθηκε με παραπεμπτικό βούλευμα (26.4.1852), επικυρωμένο με το 2693/1852 βούλευμα του Εφετείου Αθηνών. Το δικαστήριο της Σύρου[3] εξέδωσε την υπ’ αριθ. 181/21.12.1852 καταδικαστική απόφαση, με φυλακίσεις για όλους – και ειδικότερα διετή φυλάκιση για τον Θ. Καΐρη. Ασθενής πια και σε προχωρημένη ηλικία, μεταφέρεται στις φυλακές Σύρου, όπου λίγες μέρες αργότερα (13.1.1853), πεθαίνει… Αλλά και πάλι δεν τελειώνουν τα βάσανά του: Το σκήνωμά του ενταφιάστηκε στο λοιμοκαθαρτηριο της Ερμούπολης Σύρου! Ο τοπικός ιερέας δεν έδωσε άδεια ταφής στο κοιμητήριο. Χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία. Και υπό την αυστηρή επίβλεψη της αστυνομίας. Την επομένη της ταφής του «άγνωστοι» άνοιξαν τον τάφο τεμάχισαν την σορό του και έριξαν μέσα στα σωθικά του ασβέστη…[4]

Η παραπάνω, λοιπόν εγκύκλιος του Γρηγορίου Στ΄, απευθύνεται στον μητροπολίτη Δυρραχίου και τους χριστιανούς της μητροπόλεως, ιερωμένους και λαϊκούς, προεστώτες και προκρίτους. Συνιστά την οργάνωση εκκλησιαστικών επιτροπών για την απόκρουση των φιλοσοφικοθεολογικών θεωριών του Καΐρη και κατήχηση του ποιμνίου, για να αποτραπεί η διάδοση των θεωριών αυτών. Συνιστά επίσης την επιβολή αυστηρών ποινών σε οποιονδήποτε διδάσκαλο ή μαθητή των εκκλησιαστικών σχολών που θα καταγγέλλεται ως οπαδός του Θεόφιλου Καΐρη.

Η επιστολή χρονολογείται τον Οκτώβριο του έτους 1839 την 13η ινδικτιώνος. Ἐντυπο μονόφυλλο, 580 x 420 χλστ.

Ο πατριάρχης υπογράφει μόνον με την μηνολογία. Ακολουθούν σε έντυπη μορφή τα ονόματα και οι τίτλοι 12 συνοδικών ιεραρχών. Στην κεφαλή της επιστολής υπάρχει με μονοκονδυλιά το όνομα του πατριάρχου και ο πατριαρχικός τίτλος.

Κατά τ’ άλλα, ο Γρηγοριος Στ΄, το 1836 – 1837:

• έκτισε νοσοκομείο στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στο Επταπυργιο / Γεντι Κουλέ.
• Εδωρισε τα έσοδα από την ΙΝ Αγίας Παρασκευής στην Φιλιππούπολη στο τοπικό ελληνικό νοσοκομείο.
• Παρείχε οικονομική βοήθεια σε όσους επλήγησαν από την πυρκαγιά της Κωνσταντινούπολης το 1839.
• Την ίδια χρονιά, ίδρυσε μια θεολογική σχολή στο Φανάρι.
• Υποστήριξε και πολλαπλασίασε τα ελληνικά σχολεία στο νησί της Χάλκης και σε άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…

Αλλά ο πατριάρχης συγκρούστηκε με τους Άγγλους: Κατήγγειλε τον προσηλυτισμό τους και συγκρούσθηκε προσωπικά με τον Άγγλο πρέσβυ στην Κωνσταντινούπολη, λόρδο Ρέντκλιφ (Στράτφορντ Κάνινγκ, 1ος Υποκόμης Στράτφορντ ντε Ρέντκλιφ), που το 1832 διορίσθηκε Άγγλος πρέσβυς στην Ρωσία. Αλλά ο πατριάρχης αν και ρωσόφιλος, δεν είχε γι’ αυτήν την σύγκρουση την συγκατάθεση του Νικολάου Α΄! Αυτή η διαμάχη για το ετερόδοξο ιεραποστολικό έργο των καθολικών στα Επτάνησα (τότε αγγλικό προτεκτοράτο) τον οδήγησε σε δίκη, από την Πύλη, και εν τέλει σε απομάκρυνσή του από τον πατριαρχικό θρόνο, επί της ουσίας λόγω της βρετανικής πολιτικής στα Επτάνησα. Ο πατριάρχης επαύθη από τον σουλτάνο Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ στις 20.2.1840. Αποσύρθηκε στο σπίτι του στο Μέγα Ρεύμα στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, το Αρναούτκιοϊ. Επανεξελέγη 27 έτη αργότερα, μετά την παραίτηση του πατριάρχη Σωφρονίου (10.2.1867 – ενθρονίστηκε στις 16.2.1867).

Στην δεύτερη θητεία του ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το «Βουλγαρικό ζήτημα»: Με την επιμονή του Ρώσου πρέσβυ, κόμη Ιγνάτιεφ, πρότεινε ένα σχέδιο για την δημιουργία μιας ημιαυτόνομης εκκλησιαστικής περιφέρειας για επισκοπές με βουλγαρικό πληθυσμό. Η Βουλγαρική Εξαρχία θα εξουσίαζε εδάφη μεταξύ του Δούναβη και των Βαλκανικών Ορέων. Αλλά οι Βουλγαροι, οι οποίοι υποστηρίζονταν από την Πύλη, συν τις πιέσεις από τον Γ. Κράστεβιτς, ο οποίος ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος, άρχισαν να στρέφονται εναντίον των Ελλήνων (ιδίως μετά την εξέγερση στην Κρήτη). Η λύση Γρηγορίου δεν ήταν πλέον αποδεκτή. Πόσο μάλλον που δεν παραιτήθηκε από τις μακεδονικές επισκοπές και την Φιλιππούπολη, ούτε από το δικαίωμα του πατριάρχη να παρεμβαίνει στην ηγεσία της μελλοντικής εξαρχίας. Οι Βούλγαροι με τις πλάτες των Τούρκων εμφάνισαν νέες απαιτήσεις: Μια δική τους εντελώς ανεξάρτητη εθνική Εκκλησία, για κάθε Βούλγαρο, όπου κι αν βρισκόταν – στην Οθωμανική Βουλγαρία ή την Ανατολία. Αυτό, κατά την άποψη του Πατριαρχείου, θα οδηγούσε σε εκκλησιαστική διπλή εξουσία και σχίσμα. Στις 12.12.1868, εκ μέρους της Συνόδου της Μεγάλης Εκκλησίας, απέστειλε μήνυμα στους προκαθημένους των αυτοκεφάλων Εκκλησιών, στο οποίο περιέγραφε την ουσία της σύγκρουσης. Επρότεινε την σύγκληση «της αγιωτάτης συνόδου ολόκληρης της εκκλησίας», για την επίλυσή της: δηλαδή μια οικουμενική συνόδος. Αλλά η ρωσική Ιερά Σύνοδος έδωσε αρνητική απάντηση στην πρόταση του Πατριάρχη! Έτσι, αφού δεν κατάφερε να λάβει, μετά από επίμονες απαιτήσεις για σαφή απάντηση, την συγκατάθεση για την σύγκληση της Συνόδου από την Πύλη (αρχές 1871), αναγκάσθηκε να υποβάλει την παραίτησή του, στις 4.6.1871, επικαλούμενος λόγους υγείας, η οποία έγινε δεκτή. Στην θέση του, τον Σεπτέμβριο του 1871, εξελέγη ο Άνθιμος Στ΄, καταλαμβάνοντας τον θρόνο για 3^η φορά. Παραιτήθηκε στις 10.6.1871. Απεβίωσε στις 8.6.1881. Ετάφη στο προαύλιο του ΙΝ Ασωμάτων (Παμμεγίστων Ταξιαρχών) στο Μέγα Ρεύμα. Το 1906 έγινε ανακομιδή των οστών του.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.1.2002.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Βουραζέλη-Μαρινάκου E. «Αι εν Θράκη συντεχνίαι των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατίαν», Θεσσαλονίκη, 1950.
• Καλλίφρων Β. Δ. «Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον», Κωνσταντινούπολη, 1867.
• Καρπαθίου Εμμ. «Γρηγόριος ὁ Στ´ καὶ τὸ Βουλγαρικὸν Ζήτημα», Θεολογία ΙΕ΄, (3), 1937.
• Κουργκάνοφ Ι. «Η ελληνοβουλγαρική διαμάχη», εκδ. «Ορθόδοξος Συνομιλητής, Ιούλ. 1873.
• Μπονέβα Β. «Γ. Κράστεβιτς», εκδ. Ήλιον, Σούμεν, 2000.
• Burmov T. «Η Βουλγαρο-Ελληνική Εκκλησιαστική Διαμάχη», εκδ. Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας, Σόφια, 1902.
• Σοκόλοφ Ι. «Η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης τον 19^ο αιώνα», Αγία Πετρούπολη, 1904.
• Φιλιππαίος Θ. «Εκκλησιαι Κωνσταντινουπόλεως Επισκοπαί καί Επισκοποι (1833-1906)», Θεολογία 31 (4), Οκτ.-Δεκ. 1960.
• Χαμχούγιας Χρ. «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ΣΤ’ ο Φουρτουνιάδης εν μέσω εθνικών και εθνοφυλετικών ανταγωνισμών», διδ. διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη, Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, 2006.

Και:

• Ορθόδοξη Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Εκκλησιαστικό Επιστημονικό Κέντρο, Μόσχα,  2006.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Τον Δεκέμβριο του 1835 εξέδωσε Πατριαρχικο και Συνοδικο Τόμο, που προέβλεπε ότι ο εκλεγόμενος Πατριάρχης θα μπορούσε να διατηρεί και την προηγούμενη έδρα του. Έτσι συνέχισε να διοικεί την Μητρόπολη Σερρών δια τιτουλαρίων επισκόπων έως το 1838, οπότε παραιτήθηκε από αυτήν και εξελέγη διάδοχός του.

[2] Γεννήθηκε στην Άνδρο Κυκλάδων το 1784. Σπούδασε στο Ελληνομουσείον, την Ακαδημία των Κυδωνιών. Διδάχθηκε φιλολογία και φιλοσοφία από τον Γρ. Σαράφη και μαθηματικά και φυσικές επιστήμες από τον περίφημο διδάσκαλο Βενιαμίν τον Λέσβιο. Συνέχισε τις σπουδές του στην Σχολή Πάτμου, όπου εδίδασκε ο Δανιήλ Κεραμεύς και στην Σχολή Χίου, όπου δίδασκαν ο Αθ. Πάριος και ο Δ. Πρώιος. Το 1801 έγινε μοναχός. Χειροτονήθηκε διάκονος. Άλλαξε το όνομα του από Θωμάς σε Θεόφιλος. Συνέχισε τις σπουδές του στην Πίζα – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης “Η Πισα και η Πιζα” – όπου σπούδασε φιλοσοφία, μαθηματικά φυσική, και φυσιολογία στην ιατρική σχολή. Εμπλούτισε, βοηθούμενος από τον Αδ. Κοραή, την βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Κυδωνιών, με ελληνικά και ξένα συγγράμματα, όργανα φυσικής, χημείας, αστρονομίας και γεωγραφίας. Το 1819 ίδρυσε στην Σχολή τυπογραφείο. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Αρ. Παππά. Μαζί με 100 μαθητές του πέρασαν στα Ψαρά, όπου με κήρυγμά του στον ΙΝ Αγίου Νικολάου προέτρεψε τους Ψαριανούς να ξεσηκωθούν. Από εκεί πήγε στην Άνδρο και ύψωσε πρώτος την επαναστατική σημαία (10.5.1821), σε πανηγυρική δοξολογία στον ΙΝ Αγίου Γεωργίου. Συμμετέχει στην εκστρατεία του Ολύμπου (Μάρτιος 1822), με διοικητή τον Γρ. Σάλα, όπου τραυματίζεται. Επέστρεψε στην Πελοπόννησο. Με εντολή της Υπέρτατης Διοικήσεως και συγκροτεί στρατιωτικό σώμα από εξόριστους Κυδωνιάτες. Παρακολούθησε τις εργασίες της Α΄ Εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο (20.12.1821 – 15.1.1822) αλλά χωρίς επίσημη ιδιότητα, επειδή δεν εκπροσωπούνταν οι Κυκλάδες. Πληρεξούσιος Άνδρου. Το 1828 στην Αίγινα του ζητήθηκε να προσφωνήσει τον πρώτο Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια κατά την τελετή υποδοχής του στον μητροπολιτικό ναό (12.1.1828). – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης «ΕΠΙΤΟΜΟΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ του Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ». Σκοπός του όμως η ίδρυση ορφανοτροφείου για τα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821. Ταξειδεύει από το 1832 όπου υπάρχει ακμαίος ελληνισμός: σε Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, Αυστρία, Ρωσία, Μολδαβία και Κωνσταντινούπολη για την συγκέντρωση δωρεών από ομογενείς – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης «Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη». Ο βασιλευς Όθων του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά του την περίοδο του Αγώνα (1835). Ο Καΐρης (όπως και ο Θ. Φαρμακίδης), δεν απεδέχθη την τιμή – πράξη αποδοκιμασίας προς το καθεστώς της αντιβασιλείας των Βαυαρών. Το ίδιο έκαμε όταν του προσεφέρθη η έδρα της Φιλοσοφίας στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837). Τελικώς εγκαινίασε το Ορφανοτροφείο του, το Σεπτέμβριο του 1835, αρχικώς με 30 ορφανά Ελληνόπουλα… Κάτω από την προτομή του στην κεντρική πλατεία της Χώρας Άνδρου, γράφει: «ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΪΡΗΣ Ο ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ Ο ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΟΛΛΑ ΜΟΓΗΣΑΣ Ο ΤΩΝ ΟΡΦΑΝΩΝ ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ».

[3] Πρόεδρος Ι. Δοξαράς, συνεδροι Στ. Λογοθέτης, Δ. Α. Βαφειάδης, Αλ. Αλεξάνδρου και Ι. Πρεζάνης. Εισαγγελευς Ν. Στούπης. Κατηγορούμενο: Θ. Καΐρης, Γρηγ. Δεσποτόπουλος, Σπ. Γλαυκωπίδης, Θ. Λουλούδης ή Μονοκόνδυλος. Συνηγόροι υπερασπίσεως, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ν. Ι. Σαρίπολος και ο Ιω. Παλαιολόγος.

[4] Οκτώ ημέρες μετά τον θάνατό του ο Άρειος Πάγος απάλλαξε των κατηγοριών και αθώωσε τον Θεόφιλο Καΐρη (υπ’ αρ. 19/19.1.1853 απόφαση).

οικουμενικος πατριαρχης Γρηγοριος Στ 6ος αντιχριστος Καιρης Λεκακης οικουμενικο πατριαρχειος Φουρτουνιαδης, χωριο Φαναρακι Ρουμελι Φενερι Βοσπορος Δροβιανη Δρυινουπολις Δρυινουπολη Αυλωνα Αυλωνας Βορειος βορεια Ηπειρος Μουρουζειος Σχολη Πατριαρχικη Ακαδημια ρωσοφιλος απαγχονισμος Μητροπολιτης Δερκων Τουρκοι 1821 μεγας αρχιδιακονος Χρυσανθος, πρωτοσυγκελος Πελαγονιας Πελαγονια Σερρων σερρες συντεχνια κανονικες διαταξεις γαμος συνοικεσιο προικα εκπαιδευση μοναχος δογμα Καθολικη Εκκλησια Διαμαρτυρομενοι καταδικη ετεροδοξη διδασκαλια Λουθηρος, Ζβιγγλιος Καλβινος Σοκινιανος απαγορευση ενταφιασμος ναος μεταφραση αποδοση Αγια Γραφη βιβλος απλη δημοτικη γλωσσα Πατριαρχικη Συνοδικη εγκυκλιος Περι της νεωστι αναφανεισης αντιχριστου διδασκαλιας του Θεοσεβισμου κορυφαιος ελληνας διαφωτιστης φιλοσοφος, διδασκαλος του Γενους πολιτικος διδασκαλια Καιρη προσωπικη θεικη αντιληψη Θεοσεβεια ισοτητα ελευθερια αιρεση αιρετικος και επικινδυνος βαβαροι βαυαροι βαυαροκρατια βαβαρια βαυαρια εργο αφυπνιση λαος επισημη Εκκλησια δικη Αθηνα εκκλησιαστικο δικαστηριο θεολογια φιλοσοφια εισηγητης, ιδρυτης νεα θρησκεια εργον ανθρωπου, εκ του μηδενος παραγαγων το Συμπαν διδασκαλος θεος ηθικη Θεου καθιδρυτης προσηλυτιστης καθαιρεση αρχηγος θεοσεβισμος γραμματεας ιερα Συνοδος Φαρμακιδης Ελλαδα κληρικος Οικονομου ο εξ Οικονομων συντηρητικοι εξοντωση φυλακη ιεα μονη μοναστηρι ΙΜ Ευαγγελισμου Ευαγγελισμος νησος Σκιαθος, βορειες σποραδες αρρωστεια λαικη κατακραυγη θανατος Θηρα σαντορινη απομονωση καιθαιρεση Κωνσταντινουπολη ελληνικη Πρεσβεια πλοιο Αγγλια Συνταγματικη Επανασταση 3η 3 Σεπτεμβριου 1843 Κωλεττης, ανδρος Ορφανοτροφειο διωξη υπουργος Δικαιοσυνης, Βολβης, εγγραφο εισαγγελεας Πλημμελειοδικων Συρου διωξεις νομαρχης Κυκλαδων, Αμβροσιαδης Ζυγομαλας, εκθεση προσηλυτισμος εισαγγελευς Σιουπης ανακριτης Συρος Λογοθετης, τακτικη ανακριση παραπεμπτικο βουλευμα Εφετειο Αθηνων δικαστηριο καταδικαστικη αποφαση, ασθενης φυλακες βασανα σκηνωμα λοιμοκαθαρτηριο Ερμουπολη Ερμουπολις ιερεας αδεια ταφης ταφη κοιμητηριο νεκρωσιμη ακολουθια αστυνομια αγνωστοι ταφος σορος σωθικα ασβεστης βεβηλωση βεβηλοι ανοσιουργημα Δυρραχιο χριστιανοι ιερωμενος λαικοι προεστως προκριτος εκκλησιαστικη επιτροπη φιλοσοφικοθεολογικη θεωρια κατηχηση ποιμνιο διαδοση επιβολη αυστηρη ποινη μαθητης εκκλησιαστικη σχολη καταγγελια οπαδος επιστολη 13η ινδικτιωνος εντυπο μονοφυλλο, μηνολογια συνοδικος ιεραρχης μονοκονδυλια πατριαρχικος τιτλος Σωκρατης απολογια Σωκρατους σωκρατη νοσοκομειο Κωνσταντινουπολις Επταπυργιο Γεντι Κουλε δωρεα εσοδα ιερος ναος ΙΝ Αγιας Παρασκευης Φιλιππουπολη Φιλιππουπολις ελληνικο οικονομικη βοηθεια πυρκαγια πυρκαια Κωνσταντινουπολης 19ος θεολογικη σχολη Φαναρι ελληνικα σχολεια νησι Χαλκη Οθωμανικη Αυτοκρατορια καθολικοι συγκρουση αγγλος πρεσβυς λορδος Ρεντκλιφ Στρατφορντ Κανινγκ, 1ος Υποκομης πρεσβης Ρωσια, τσαρος Νικολαος Α διαμαχη ετεροδοξο ιεραποστολικο ιεραποστολοι Επτανησα αγγλικο προτεκτορατο υψηλη Πυλη, θρονος, βρετανικη πολιτικη σουλτανος Αβδουλ Αμπντουλ Μετζιτ Α Μεγα Ρευμα ευρωπαικη ακτη Αρναουτκιοι παραιτηση Σωφρονιος θητεια Βουλγαρικο ζητημα Ρωσος κομης Ιγνατιεφ, ημιαυτονομη εκκλησιαστικη περιφερεια επισκοπη βουλγαροι βουλγαρικη Εξαρχια Δουναβης Βαλκανια Βουλγαρια Κραστεβιτς, υψηλοβαθμος αξιωματουχος, εξεγερση Κρητη μακεδονικη επισκοπες δικαιωμα ηγεσια Τουρκοι ανεξαρτητη εθνικη Βουλγαρος, Ανατολια εξουσια σχισμα Μεγαλη αυτοκεφαλη Εκκλησιες αγιωτατη οικουμενικη συνοδος ρωσικη ανθιμος Στ Ασωματων Παμμεγιστων Ταξιαρχων ανακομιδη οστων οστα οστουν Θρακη συντεχνιες Τουρκοκρατια Καλλιφρων Εκκλησιαστικα Εκκλησιαστικον Δελτιον Βουλγαρικον ελληνοβουλγαρικη Βουλγαροελληνικη Επισκοπαι Επισκοποι Χαμχουγιας εθνικος εθνοφυλετικος ανταγωνισμος ορθοδοξη συνοδικος Τομος, εδρα τιτουλαριος κυκλαδες Ελληνομουσειον, Ελληνομουσειο Ακαδημια Κυδωνιων Κυδωνιες αιβαλι φιλολογια Σαραφης μαθηματικα φυσικες επιστημες Βενιαμιν Λεσβιος Πατμος Κεραμευς Χιος Παριος Πρωιος μοναχος διακονος Πιζα, φυσικη φυσιολογια ιατρικη Κοραης βιβλιοθηκη συγγραμμα οργανο χημεια αστρονομια γεωγραφια τυπογραφειο Φιλικη Εταιρεια Παππας μαθητες Ψαρα κηρυγμα Αγιου Νικολαου Αγιος Νικολαος Ψαριανοι ξεσηκωμος επανασταση επαναστατικη σημαια  10 μαιου 1821 μαιος πανηγυρικη δοξολογια Γεωργιου γεωργιος εκστρατεια Ολυμπος Μαρτιος 1822 διοικητης Σαλας, τραυμα Πελοποννησος εντολη Υπερτατη Διοικηση στρατιωτικο σωμα εξορια εξοριστοι Κυδωνιατες Α Εθνοσυνελευση Επιδαυρος αργολιδα πληρεξουσιος Αιγινα Καποδιστριας υποδοχη μητροπολιτικος ορφανοτροφειο ορφανα αγωνιστες ελληνες διασπορας ελληνισμος Ιταλια, Γαλλια, Αυστρια, Ρωσια, Μολδαβια δωρεα ομογενεις βασιλιας βασιλευς οθων οθωνας Χρυσος Σταυρος του Ταγματος του Σωτηρος, ευγνωμοσυνη προσφορα Αγωνας τιμη αποδοκιμασια καθεστως αντιβασιλεια εδρα Φιλοσοφιας Πανεπιστημιο Αθηνην ορφανο παιδι παιδια Ελληνοπουλα προτομη Χωρα ανδρου, προεδρος Δοξαρας, συνεδρος Βαφειαδης, Αλεξανδρου Πρεζανης Στουπης . Κατηγορουμενος Δεσποτοπουλος, Γλαυκωπιδης, Λουλουδης Μονοκονδυλος καθηγητης Συνταγματικου Δικαιου Σαριπολος Παλαιολογος αρειος Παγος αποφαση απαλλαγη αθωωση