Του Γιώργου Λεκάκη
Με το όνομα Βασιλικά είναι γνωστά πολλά τοπωνύμια στην Ελλάδα. Το όνομα αυτό δίδεται από τον λαό, συνήθως όταν:
- Κάποιος βασιλιάς ίδρυσε πόλη ή κάτι άλλο σημαντικό στην περιοχή
- Κάποια αρχαία κτίσματα υπάρχουν εκεί, τόσο μεγάλα, που λαός τα θεώρησε «βασιλικά» (ανάκτορα, παλλάτια, κάστρα, κλπ.)
- Κάποια αρχαία κτήματα στην περιοχή ήταν κάποτε περιουσία κάποιου βασιλιά – ή τόσο καρποφόρα που δίνουν «βασιλική σοδειά», ή κάποιο βασιλόπουλο έβοσκε στην περιοχή τα βασιλικά κοπάδια του, κλπ.
- Όταν ο λαϊκός θρύλος λέει πως κάποιος βασιλιάς είναι θαμμένος στην περιοχή, και ο τάφος του έμεινε τόσο καλά κρυμμένος, που δεν τον βρήκε κανείς. Συνήθως αυτές οι περιοχές ελκύουν θησαυρο-λαθρο-θήρες.
- Τέλος, σύγχρονα ονόματα, λόγω των βασιλοφρόνων κατοίκων τους ή μετονομάσθηκαν έτσι λόγω κάποιας επισκέψεως του βασιλικά, προσδοκώντας έτσι την εύνοιά του.[1]
Με το όνομα Βασιλικά, στην Ελλάδα, υπάρχουν χωριά / κώμες / περιοχές, σε:
- Βοιωτία
- Εύβοια
- Θεσσαλονίκη
- Κέρκυρα (Αγίου Ιωάννη και Περιθείας)
- Κρήτη (Ανώγεια Ηρακλείου)
- Λάρισα (Άνω και Κάτω)
- Λέσβος
- Φθιώτιδα.
Ενώ δεν έχουν τέλος τα παρεμφερή τοπωνύμια:
- Βασιλάδα Μεσσηνίας,
- Βασιλάκι (Ηλείας, Λακωνίας),
- Βασιλικάτα Κερκύρας,
- Βασιλειάς Καστοριάς,
- Βασιλείες Ηρακλείου Κρήτης,
- Βασιλέσι Ευρυτανίας,
- Βασιλεώνοικο Χίου,
- Βασιλής Λαρίσης,
- Βασιλική Ηρακλείου και Λασυθίου Κρήτης, Ιωαννίνων, Λακωνίας, Λευκάδος, Τρικκάλων, Φθιώτιδος,
- Βασιλικιάδες Κεφαλληνίας,
- Βασιλικό Αχαΐας, Ευβοίας, Ιωαννίνων, Μεσσηνίας),
- Βασιλικός Ζακύνθου,
- Βασιλίτσα Γρεβενών,
- Βασιλίτσι Μεσσηνίας,
- Βασιλόπουλο Αιτωλοακαρνανίας, Ιωαννίνων, Χανίων
- Βασιλούδι Θεσσαλονίκης,
- Βασιλοχώρι Ξάνθης, κλπ.
Το καθ’ ένα από τα παραπάνω έχει την ιστορία του – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ.
Αλλά ας πάμε στην περίπτωση των Βασιλικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας:
Ο Ανθεμούς / Ανθεμούντας / (η) Ανθεμούσσα, ήταν πόλις και περιοχή της ΝΔ. Μυγδονίας Μακεδονίας, στην χερσόνησο της Χαλκιδικής, κοντά στην νυν Αγ. Αναστασία Γαλάτιστας. Στα νότια της Κρηστωνίας. Περιελάμβανε την περιοχή νότια της λίμνης Κορώνειας, και το βουνό Κισσός (νυν Χορτιάτης) και την κοιλάδα του ποταμού Ανθεμούντος[2]. Ένας τεράστιος ανθώνας, μια πολύ γόνιμη γη.
Πρώτος βασιλεύς της ήταν ο Μέροπας, ο οποίος σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να αποκτήσει ως σύντροφο την Παλλήνη, κόρη του Σίθωνα. Πλούσια και βασιλική περιοχή. Ακόμη σώζεται τοπωνύμιο Βασιλικά[3] (από έναν βασιλικό τάφο, ενός ενδόξου βασιλιά που ετάφη με άκρα μυστικότητα). Και ο ποταμός λέγεται Βασιλικάτας.
Όταν το 510 π.Χ. οι Αθηναίοι έδιωξαν τον τύραννο Ιππία, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Αμύντας, του πρόσφερε την πόλη Ανθεμούντα ως δώρο, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Το 429 π.Χ. η πόλη λεηλατήθηκε από τα στρατεύματα του Σιτάλκη, κατά την διάρκεια του πολέμου με τον Περδίκκα Β΄. Το 382 π.Χ., η πόλις κατελήφθη από την ευβοϊκή αποικία Όλυνθο. Το 379 π.Χ. επανήλθε στο Μακεδονικό Βασίλειο. Το 357 – 356 π.Χ., ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας έδιωξε την αθηναϊκή φρουρά και την παρέδωσε ξανά στην Όλυνθο για να εξασφαλίσει την υποστήριξή της στον πόλεμο με την Αθήνα. Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, ο Φίλιππος κατέλαβε την Όλυνθο και ο Ανθεμούς ετέθη ξανά υπό τον έλεγχο των Μακεδόνων βασιλέων (353 π.Χ.).
Οι Ανθεμούσιοι φημίζονταν για την ιππική τους δεινότητα. Επί Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Εταίροι της Ανθεμούντος είχαν ίδιον βαρύ ιππικό σώμα, την Ανθεμουσία Ίλη, η οποία συμμετείχε στην Μάχη της Ισσού, υπό τις διαταγές του Περοίδα (υιού του Μενεσθέως). Αυτοί αποίκησαν πόλη την οποία ονόμασαν Ανθεμουσιάδα στην Μεσοποταμία.
Τα Βασιλικά
Τα Βασιλικά Θέρμης ευρίσκονται 28 χλμ. ΝΑ. της Θεσσαλονίκης, στην κοιλάδα του Ανθεμούντα. σε υψόμετρο 75 μ.
Στον λόφο Βούζαρη / Βούζερη (ύψους 550 μ.), επάνω από την ιστορική ΙΜ Αγ. Αναστασίας, λ.χ. λένε, υπάρχουν ορυχεία των αρχαίων Μακεδόνων βασιλέων, μεταξύ αυτών και ένα αρχαίο ορυχείο πολύτιμων λίθων (αναφέρεται ρουμπινιών, λευκόλιθου, κ.ά.). Οι αρχαίοι Μακεδόνες έδωσαν ομηρικές μάχες να μην πέσει στους μανιώδεις Ρωμαίους.
Ο τεχνητός λόφος, όπως λένε, επήρε το όνομά του από το σχήμα του:
- Βούζα σημαίνει στομάχι πουλιού, αλλά και βάτραχος.
- Βούζα / Βουζί / Βουζάρα είναι λαϊκά ονόματα βουνών στον ελληνικό και ευρύτερα ελληνικό χώρο – έως και στην Βόρειο Αφρική νότια της Μαυριτανίας Καισαριανής και Νουμιδίας.[4] Οι Βουζείς ήταν φυλή του νότιου τμήματος του αιγυπτιακού νομού της Λιβύης – Κλ. Πτολ. Γεωγ. 4.5.12.
- Αλλά σημαίνει και τύμβος επειδή ομοιάζει με βου / βόδι – στην Θεσσαλία τον λένε Μαγούλα.
- Άλλοι όμως λένε, πως ονοματίσθηκε από τον Βούσιρι[5], τον γιο του Αμφιδάμαντα, που εξολόθρευσε ο Ηρακλής. Θρυλείται ότι τον έπιασε από το ποδάρι και τον εκσφενδόνισε από την Αίγυπτο και έπεσε στην Μακεδονία, και όπου έπεσε – ω, τι γεώμυθος! Τον έθαψε τότε εκεί, κάτω από ένα ανάχωμα που κατασκεύασε…[6] Δεν είναι το μοναδικό βουνό ή νησί κάτω από το οποίο θάβεται ένας γίγαντας στην αρχαία ελληνική μυθολογία… Υπάρχουν πολλά άλλα… – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ.
Πολλοί ερευνητές μιλούν για έντονο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, γύρω από το ταπεινό ξωκκλησάκι του Προφήτη Ηλία του Βουζάρη και για πολλά παραφυσικά φαινόμενα στον λόφο. Φθάνει κανείς έως εδώ με μέτριας βατότητος χωματόδρομο. Για το «ντουλαπάκι» με το χρυσό λουκέτο έξω από μία άλλη παρακείμενη εκκλησία… Από το ξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, προς Α. διακρίνεται πυραμίδα (παρακάτω φωτ.)… Και σε αυτό φθάνει κανείς με μέτριας βατότητος χωματόδρομο.
Πρέπει να ερευνηθεί ο τριγωνισμός – προσανατολισμός του λόφου σε σχέση με τον Όλυμπο, ιδίως οι πρωινές ακτίνες του ηλίου την ημέρα του Προφήτη Ηλία… – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Αρχαιες πόλεις της Μακεδονιας». Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλάδος περιηγήσις». Γ. Λεκακης “Ελληνικη Μυθολογία”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.11.2018.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αρριανός, II,9,3. Ηρόδοτος, V,94. Θουκυδίδης, II,99-100. Δημοσθένης, VI,20. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, IV,10.17. Στέφ. Βυζάντιος. J. G. Droysen «Geschichte des Hellenismus». Kleymenov A. A. «Η Εκστρατεία του 356 π.Χ. ως Παράδειγμα της Στρατιωτικής Τέχνης του Φιλίππου Β΄» στο «Προβλήματα Ιστορίας, Φιλολογίας, Πολιτισμού», τεύχος 46,4, 2014.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Σχετικά γνωστά τοπωνύμια Αμαλιάδα, Αμαλιάπολις, κλπ.
[2] Στην κοιλάδα του ποταμού Ανθεμούντα, υπάρχουν προϊστορικές εγκαταστάσεις, έως και της κλασσικής και ελληνιστικής εποχής. Οι εκβολές του Ανθεμούντος είναι στο αεροδρόμιο στην Μίκρα Θεσσαλονίκης.
[3] Η πρώτη γνωστή αναφορά του ονόματος Βασιλικά ανάγεται στο 1094 (από αγιορείτικο έγγραφο). Επί οθωμανοκρατίας αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα χωριά του ναχιγιέ Καλαμαριάς. Ανήκαν στα λεγόμενα «Χωριά των Αλατάδων».
[4] Κλ. Πτολ. «Γεωγρ.», 4.2.4, 4.3.6.
[5] Κατά την ελληνική μυθολογία, ο Βούσιρις Α΄ ήταν υιός του θεού Ποσειδώνος και της Ανίππης / Ανίφρης – κόρης ή εγγονής του Νείλου. Ξακουστός για τα κατορθώματά του στην Αίγυπτο. Έζησε 11 γενεές προ Ηρακλέους και ήταν σύγχρονος του Περσέα.
Αλλά μια φορά, που ταλαιπωρούσε την Αίγυπτο η πείνα για 9 χρόνια, λόγω 9χρονης ξηρασίας του Νείλου, στην απελπισιά τους, ένας Βούσιρις εκάλεσε από την Κύπρο τον μάντη Φράσιος. Αυτός είπε στον Βούσιρι, ότι εάν θυσίαζαν έναν ξένο στον βωμό του Διός, θα ξαναερχόταν η αφθονία στην χώρα του Νείλου. Έλαχε και έφτασε πρώτος ξένος ο Ηρακλής (στον δρόμο για τον άθλο του για τα Μήλα των Εσπερίδων ή των Βοδιών του Γηρυόνη). Ο Βούσιρις του επιτέθηκε με τον στρατό του. Τον έδεσε και τον οδήγησε στον βωμό του Διός. Ο Ηρακλής όμως, έσπασε τα δεσμά του, σκότωσε τον Βούσιρι και όλους τους ιερείς και τους αυλικούς του! Το θέμα εικονίζεται σε πάρα πολλά αρχαία αγγεία. Ο μύθος αναφέρεται για πρώτη φορά από τον μέγα Φερεκύδη. Η ιστορία αυτή παραφράθηκε και αντιγράφηκε από τους Αιγυπτίους, στην ιστορία δολοφονίας του Οσίριδος από τον Σεθ και την επακόλουθη ανάστασή του…
Υπήρχαν και άλλοι ήρωες με αυτό το όνομα:
- Ο γιος της Λυσιάνασσας,
- αυτός της Λιβύης – αδελφός του Ανταίου – και
- ένας από τους 50 υιούς του Αιγύπτου.
Οι ιστορίες αυτές είναι τόσο παλιές, που ακόμη και οι αρχαίοι ιστορικοί συγγραφείς τις μπέρδεψαν. Φαίνεται πάντως, πως το βούσιρις ήταν πολιτικό / στρατιωτικό αξίωμα στην προ-φαραωνική Αίγυπτο. – ΠΗΓΗ: Ησίοδος (απ. 378 M.-U). Ἀγάθων Σάμιος, Πλουτάρχου «Συναγωγή Ιστοριών παραλλήλων Ελληνικών και Ρωμαϊκών», Απολλοδώρου «Βιβλιοθήκη», Ευριπίδης, Επίχαρμος, Αντιφάνης, Κρατίνος ο Πρεσβύτερος και ο Νεότερος, Έφιππος, Μνησίμαχος, Ισοκράτης, Διόδωρος Σικελιώτης. Ορόσιος («Κατά ειδωλολατρών» Α΄ 11,2). Ηρόδοτος. Γ. Λεκακης «Ελληνικη Μυθολογία».
[6] βλ. Γ. Λεκακης «Ηρακλής».
αρχαιος βασιλιας θαμμενος Βασιλικα Θεσσαλονικης Θεσσαλονικη Μακεδονια Χαλκιδικη Λεκακης λοφος Βουζαρης / Βουζερης
