Του ιατρού πνευμονολόγου-φυματιολόγου Στυλιανού Θ. Μητρόπουλου
Μετὰ τὴν καταστροφή της Ἀτλαντίδας, ὁ ὑποδουλωμένος στοὺς Ἄτλαντες λαὸς τῆς εὔφορης τότε Βόρειας Ἀφρικῆς (Ὠγυγίας κατοχῆς) ἀντιμετωπίζει τὶς συνθῆκες βαθμιαίας ἐρημοποίησης τοῦ τόπου τους που μεταμορφώνεται από Λιβάδια Σαβάνας σε Έρημο Σαχάρας.
Ἡ Ἔρημος (= ἀραβικὰ Σαχάρα) τῆς Βόρειας Ἀφρικῆς περιβάλλεται ἀπὸ εὔφορες ἀκτὲς:
- Ἑσπερινὰ, ἀκτὲς Κυανοῦ Ὠκεανοῦ καὶ ὀροσειρῶν Ἄτλαντα (Ἀτλαντικοῦ). Ἐγγὺς τῶν Ἑσπερινῶν Ἀκτῶν, ἀπὸ εὔφορες ἀκτὲς τῆς σέ ὑψηλότερη Στάθμη τῆς Ἄσπρης Θάλασσας, Τηθύος Γαλάζιας Θάλασσας Τηθύος ποὺ δὲν ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὴν Ἄσπρη θάλασσα, λὸγῳ παρεμβαλλόμενου Ἰσθμοῦ του Ποσειδῶνος, ἀνάλογου μὲ τόν Ἰσθμό τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης Τηθύος (Ζεὺς > Σουέζ).
- Aρκτικώς ἑσπερινὰ, ἀκτὲς Κυανῆς θάλασσας Τηθύος καὶ Ἀρκτικὰ ἀνατολικά, ἀκτὲς Ἄσπρης θάλασσας Τηθύος (Μεσογείου),
- Aνατολικώς, ἀκτὲς τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας. Ἐγγύς τῶν Ἀνατολικῶν Ἀκτῶν, ἀπὸ εὔφορες ἀκτὲς ποταμοῦ Νείλου.
καὶ
- Μεσημβρινώς «ἀκτὲς» τῆς Σαβάνας Ὑποσαχάριας Ἀφρικῆς (= ἀραβικὰ Σαχὲλ) ὅπου Λιβάδια χαμηλῆς βλάστησης (= σαβάνα) μελαμψῶν (= ἀραβικὰ Σουδὰν) ἀνθρώπων Ἀφρικῆς καὶ ποταμοῦ Νίγηρα.
Χάρτης Σαχάρας με τὴν θέση τῆς Γαλάζιας Θάλασσας πριν ἀπὸ τὸ 10000 πΧ μὲ εὔφορες ἀκτὲς. Μετὰ τὸ 9600 πΧ. σαβάνες. Απὸ τὸ 5000 πΧ έρημος.
Μὲ δεδομένο τὸν Ἰσθμὸ οἱ Ποσειδώνιοι (καί ἀκολούθως Τυφωνικὴς κατοχὴς Ἄτλαντες) κατέβαζαν καὶ ἀνέβαζαν πλοῖα μεταξὺ Γαλάζιας καὶ Ἄσπρης Θάλασσα μὲ Ἰωλκὸ (Ποσειδῶνα) μέχρι ποὺ οἱ Ἄτλαντες μὲ Διώρυγα, Πόρτες καὶ Δεξαμενὲς μετακινοῦσαν τὰ πλοῖα ἀπὸ τὴν ἄσπρη θάλασσα Τηθύος στὴν ὑπερυψωμένη Γαλάζια Θάλασσα Τηθύος καὶ ἀντιστρόφως. [σ.σ.: όπως συμβαίνει σήμερα στην Διώρυγα του Παναμά – τεχνική που είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες σε πολλά λιμάνια τους].
Σήμερα οἱ ἐπιστήμονες γιὰ τὴν ἐρημοποίηση τῆς Σαχάρας ἐνοχοποιοῦν τὶς κάθε «26 χιλιετίες» ἀλλαγὲς τοῦ ἄξονα τῆς γῆς που προκαλοῦν ἐναλλαγὲς τῶν βορειοαφρικανῶν μουσώνων μὲ ἐναλλαγὲς του τόπου άλλοτε ως εὔφορων Λιβαδιῶν (Σαβάνας) καὶ άλλοτε ως Ἐρήμου (Σαχάρας). Μὲ δεδομένα τά παραπάνω ἡ τελευταία ἐναλλαγὴ ἀπὸ Σαβάνα σὲ ἔρημο πρέπει νὰ συνέβη ἐδῶ καὶ πολλὲς χιλιετίες (υπολογίζουν την 6η χιλιετία πΧ.). Πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι στὴν ἐπέκταση τῆς ἐρημοποίησης τῆς Σαχάρας προφανῶς συνέβαλε καὶ ἡ στὰ μέσα τῆς 10ης χιλιετίας π.Χ., καταστροφή της Ἀτλαντίδος (Πλάτων, Τιμαῖος) ποὺ πρέπει νὰ καταστράφηκαν οἱ πύλες ἰσθμοῦ τῆς Σύρτεως, στὶς Στῆλες τοῦ Ἡρακλέους (στην Τυνησία Λιβύης – και ὄχι του Γιβραλτάρ) μέ ἀποτέλεσμα τὴν διοχέτευση μὲ πάταγο τῶν ὑδάτων τῆς ὑπερυψωμένης Γαλάζιας Θάλασσας Τηθύος στὴν χαμηλότερης στάθμης Ἄσπρη Θάλασσα Τηθύος (ἀνατολικὴ Μεσόγειο). Ἔτσι ἐπεκτάθηκε ἡ ἔρημος στὴν Γαλάζια θάλασσα ποὺ μετατράπηκαν καὶ οἱ εὔφορες ἀκτές της, σὲ ἔρημο (κίτρινη «θάλασσα») ποὺ τὴν διέσχιζαν πλέον ἀντὶ μέ καράβια μέ καραβάνια τῆς Ἐρήμου. Αὐτονόητο ὅτι ἡ ξήρανση τῆς Γαλάζιας Θάλασσας συνετέλεσε στὴν τελευταία ἐρημοποίηση ὅλης τῆς Δυτικὴς Σαχάρας (Μαγκρὲμπ καὶ Λιβύη), δηλαδή επιπρόσθετα καὶ τῶν εὔφορων ἀνατολικῶν ἀκτῶν της Ἀτλαντίδος καὶ τῶν ἑσπερινῶν ἀκτῶν τῆς Λιβύης.
Αὐτὴν τὴν δύσκολη περίοδο ἐρημοποίησης Σαχάρας ὁ λαὸς τῆς μέχρι τότε Σαβάνας, ἂν καὶ ἐλεύθερος τῆς Ἀτλαντικῆς κατοχῆς περιορίστηκε στὶς «ἀκτές»-Σαχέλ τῆς αὐξανόμενης ἐρήμου Σαχάρας, ζητῶντας διέξοδο με καραβάνια καμηλῶν μέσῳ τῆς Σαχάρας πρὸς τὴν Ἄσπρη Θάλασσα.
Στὴν Ἄσπρη Θάλασσα ὁ λαὸς τῆς «Κίτρινης θάλασσας»-ἐρήμου ἦλθε σὲ ἐπικοινωνία μὲ ἐγκαταστάσεις τοῦ λαοῦ τῆς θάλασσας τῶν ΠρωτοΕλλήνων (Μινύων, Μινωιτών, κ.ὰ.) καὶ Ἑλλήνων (Αρκαδο-Ἀχαιών, Ιώνων, Δωριέων, Αἰολών, κ.ά.).
Προφανῶς ὁ λαὸς τῆς Θάλασσας Τηθύος (πρωτοἝλληνες καὶ Ἕλληνες) γονιμοποίησαν καὶ ἐμπλούτισαν τὴν γλῶσσα καὶ τὶς γραφὲς τοὺ ἀπομονωμένου λαοῦ της Σαχάρας καὶ ἰδιαίτερα προώθησαν τά ἀγαθά, αὐτοδιαθέσεως καὶ ἐλευθερίας τους καθώς και φιλοξενίας.
Ἐν προκειμένῳ, οἱ Ἕλληνες βοήθησαν νὰ περιοριστοῦν οἱ δυνάστες κυανοὶ Ἄτλαντες ποὺ εἶχαν ὑπαχθεῖ στήν επήρεια, καθοδήγηση καὶ ἐκμετάλλευση τῶν ὑποχθονίων της Ταρταρίας Ἀνταρκτικὴς ὑπό τον Τυφῶνα.
Ὁ Λαὸς τῆς Ἐρήμου Σαχάρας (παραπάνω φωτ.) «γονιμοποιεῖται» μὲ ἀγαθὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ (γλῶσσα, γραφὴ κὰ) καὶ προάγει Πολιτισμὸ ὅπως καὶ πολλοὶ ἄλλοι λαοὶ σὲ ὅλο τὸν Κόσμο ποὺ ἔρχονταν σὲ ἐπαφὴ μὲ τοὺς πολιτισμένους τοῦ λαοῦ τῆς θάλασσας (ΠρωτοΕλλήνων καὶ Ἑλλήνων).
Στὴν ἔρημο μὲ καραβάνια καμηλῶν, μετέφεραν ἐμπορεύματα ἀπὸ τὴν ὑποσαχάρια Ἀφρικὴ στὴν ἄσπρη Θάλασσα γιὰ νὰ τὰ ἀνταλλάξουν μὲ τό πολύτιμο ἁλάτι, ἀπὸ τὶς ἀκτὲς Τηθύος, ποὺ κατοικοῦσε ὁ λαὸς τῆς θάλασσας Τηθύος μέ ἐμπορεύματα ποὺ μετέφεραν ἀπὸ τὴν ὑποσαχάρια Ἀφρική. Ὁ δρόμος μεταφορὰς ἁλατιοῦ στὴν ὑποσαχάρια Ἀφρὶκὴ καθιερώθηκε ὡς «ὁδὸς Ἅλατος» της Σαχάρας. Αὐτονόητο ὅτι παράλληλα μὲ τὸ ἐμπόριο ἀγαθῶν προωθοῦνταν καὶ τά «ἄϋλα» ἀγαθὰ, προσφορὰ τοῦ ΠρωτοΕλληνικοὺ Μινυακοῦ καὶ Μινωικοῦ καὶ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ποὺ ἐπιβίωσαν ὡς τὶς μέρες μας στὴν ὑπο-Σαχάρια Ἀφρική.
Ὁ λαὸς τῆς ὑποσαχάριας Ἀφρικῆς, στὸ «Τιμπουκτοῦ», ἐγγὺς τοῦ ποταμοῦ Νίγηρα Μαλί, σύμφωνα μὲ τὸν μῦθο Οὐαγκάντου ἀναφέρει ὅτι μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς περιοχῆς (Λιβυκῆς Ὠγυγίας) ἀπὸ τὸν προκατακλυσμιαῖο ζυγὸ (τῶν Ἀτλάντων), στὰ πρῶτα μετακλυσμιαία χρόνια, δηλαδὴ στὰ μέσα τῆς 10ης χιλιετίας πΧ., ἐλεύθεροι πλέον ἀρχίζουν νὰ συμμετέχουν στὸ ἐμπόριο ἀγαθῶν μὲ τὸν λαὸ τῆς θάλασσας Τηθύος, δηλαδὴ τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου τῆς Μινωικῆς Κνωσοῦ, τοῦ Αἰγαίου καὶ τῆς Φαραωνικῆς Αἰγύπτου.
Οἱ σημερινὲς «μυστικὲς» ἀδελφότητες στὸ Τιμπουκτοῦ τῶν «Μυημένων» ἰσχυρίζονται ὅτι τὰ καραβάνια τῆς Σαχάρας στὴν ἐρημοποιημένη κίτρινη θάλασσα ἐμπορεύονταν Ἐλεφαντόδοντο, Χρυσὸ καὶ Μέταλλα τῆς κεντρώας Ἀφρικῆς ποὺ ἀντάλλασαν μὲ πολύτιμο για αὐτοὺς Ἁλάτι τῆς ἄσπρης Θάλασσας Τηθύος τοῦ λαοῦ τῆς Θάλασσας Πρωτοελλήνων Μινυῶν, Μινωιτῶν, Μυκηναίων, Κυκλαδιτῶν, Φθιωτών, Αἰγυπτίων καὶ ἄλλων. Ἔτσι ἑρμηνεύεται μεταξὺ ἄλλων ἡ πηγὴ προέλευσης τοῦ ἐλεφαντόδοντου στὴν Κρήτη ποὺ εἶναι συστατικὸ τοῦ ἀγάλματος τοῦ Κούρου του Παλαικάστρου.
Στὴν περιοχή του Τιμπουκτοῦ ἱστορικὰ ἀναφέρεται ὅτι ἀπὸ τὸν 7ο μ.Χ. αἰῶνα, ἐγκαθίστανται οὶ ἐξαίρετοι ὁδηγοὶ καραβανιῶν καὶ ἔμποροι, Τουαρέγκ(6), οἱ ὁποῖοι συνέβαλαν στὴν καθιέρωση τῆς περιοχῆς ὡς σπουδαίου ἐμπορικοῦ σταθμοῦ ποὺ ἐπισκέπτονταν συχνὰ ταξιδιῶτες καὶ ἔμποροι. Ἔτσι ἐξελίχθηκε σὲ μεγάλο ἐμπορικὸ προηγμένο κέντρο τοῦ σαχαριανοῦ ἐμπορίου μὲ ἀποτέλεσμα οἱ Τουαρὲγκ νὰ ἱδρύσουν ἀπὸ τὸ 1100 μ.Χ. τὴν πόλιν Τιμπουκτοῦ. Μικρὸς ἄκουγα γιὰ τὸ ἀπρόσιτο καὶ ἀπομονωμένο Τιμπουκτοῦ. ὅπου γιά ἕνα φλυτζάνι ἁλάτι πρόσφεραν ἕνα φλυτζάνι σκόνη χρυσοῦ (ἄραβας ἱστορικὸς τοῦ 14ου αἰῶνα, al-Umari).
Στὴν γλῶσσα τῶν Τουαρέγκ(6) «Τιμπουκτοῦ» σημαίνει πηγάδι τοῦ ὕδατος τῆς Ζωῆς καὶ Γνώσης καθὼς ἐπίσης καὶ γυναῖκα Μητέρα τῆς Ζωῆς ποὺ ὁ Μαλιανὸς Μυημένος Amadou Hambate ba(1) θωρεῖ τὸν μυημένο, πολίτη τῆς πόλεως Τιμπουκτοῦ.
Tombouctou, Mali – Mosquée Sankoré. Στα κτήρια στο Τιμπουκτοῦ διακρίνονται επιδράσεις μινωικής αρχιτεκτονικής.
Τὸ Τιμπουκτοῦ στὶς ἀρχὲς τοῦ 13ου αἰῶνα μ.Χ. ὁ βασιλιᾶς Μάνσα Μοῦσα Α΄ μὲ ἀρχιτέκτονες καὶ μελετητὲς ποὺ εἶχαν γνώσει τεχνῶν τῆς πρωτοΕλληνικὴς Μινωικῆς Εὐδαίμονος Ἀραβίας (Μινωικὴς Υεμένης της πολὺ παλαιὰς ἐπέκτασης τῶν Μινωιτῶν στὴν ἐρυθρὰ θάλασσα), ἔκτισε Πανεπιστήμια (δήθεν τζαμιὰ) στὸ Τιμπουκτοῦ. Ἀπὸ τὸν 14ο αἰῶνα, τὸ Τιμπουκτοῦ εἶναι ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες καὶ πλέον ἱστορικὲς πόλεις τοῦ Μάλι ποὺ ἐξελίχθηκε καὶ ὡς κέντρο τοῦ Ἰσλάμ. Ἀγόρια καὶ κορίτσια (βεβαιωμένα) σπούδαζαν ἐκεῖ γεωμετρία, ἀριθμητική, ἄλγεβρα, ἱστορία καὶ ἐπιστήμη, ἂν καὶ μετὰ ἀπὸ «βίαιο προσηλυτισμὸ» τους στὸ Ἰσλὰμ ἀναγκάστηκαν και πρόσθεσαν «για τα μάτια» καὶ τὴν θεολογία μὲ μελέτη τοῦ Κορανίου. Στὴν μεγαλύτερη ἀνάπτυξη ἡ αὐτοκρατορία των Μάλι, ἐπεκτάθηκε σὲ ἔκταση περίπου ἴση μὲ τὴν Εὐρώπη. Ἡ αὐτοκρατορία με τὴν ἀρχαιότερη ἀπὸ τὴν «Μάγκνα Κάρτα», «Χάρτα τοῦ Manden»(2), προωθούσε πολὺ προηγμένες γιὰ τὴν ἐποχὴ ἰδέες, ἐπαναστατικὲς ἀκόμη καὶ γιὰ σήμερα.
Στὸ Τιμπουκτοῦ (ἢ Τομπουκτοῦ) ἑδρεύει ἕνα ἀπὸ τὰ ἀρχαιότερα, αὐτονόητο πέραν τῶν ἑλληνικῶν, πανεπιστήμια(3) στὸν κόσμο, τὸ ὁποῖο διαθέτει ἀκόμα πολλὰ κείμενα στὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά. ποὺ κάποιοι ἀναφέρουν ὅτι ἦταν ἔγγραφα τῆς Ἀλεξανδρινῆς Βιβλιοθήκης(4). ποὺ εἶχαν φυλαχτεῖ ὡς ἀντίγραφα καὶ μεταφράσεις κυρίως στὴν Ἀραβική, στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Τιμπουκτοῦ.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.9.2025.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Amadou Hampâté Bâ(*) (1900 – 1991), συγγραφέας, ἱστορικὸς καὶ ἐθνολόγος ἀπὸ τὸ Μάλι. Προσωπικότητα τῆς ἀφρικανικῆς λογοτεχνίας καὶ πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς τοῦ 20οῦ αἰῶνα, ὑπέρμαχος τῆς προφορικῆς παράδοσης καὶ τῆς παραδοσιακῆς γνώσης τῆς Ἀφρικῆς. Τὸν Ἀμαντού τὸν θυμοῦνται γιὰ τὴν φράση του: «un vieillard qui meurt, c’est une librarie qui brule» =«κάθε φορὰ ποὺ πεθαίνει ἕνας ἡλικιωμένος, εἶναι σὰν νὰ καίγεται μιὰ βιβλιοθήκη».
(*) τιμητικός τίτλος στην Αφρική, όσων μυημένων κρατούν από τον Βάκχο-Διόνυσο[*]. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Λ. Σουβαλτζή “Η διαχρονική παρουσία του Διονύσου στην Αφρική”.
[2] Χάρτα Manden: Ἄυλη πολιτιστικὴ κληρονομιὰ τῆς ἀνθρωπότητας (Unesco): Στὶς ἀρχὲς τοῦ 13ου αἰῶνα, μετὰ ἀπὸ σημαντικὴ στρατιωτικὴ νίκη, ὁ ἱδρυτὴς τῆς Αὐτοκρατορίας Μαντίνγκο καὶ ἡ συνέλευση τῶν σοφῶν του, διακήρυξαν (στὸ Kurukan Fuga) τὴν Χάρτα Μαντέν, ποὺ πῆρε τὸ ὄνομά της ἀπὸ περιοχὴ πάνω ἀπὸ τὴν ἄνω λεκάνη ἀπορροῆς τοῦ ποταμοῦ Νίγηρα, κοντὰ στὰ σύνορα τῆς σημερινῆς Γουινέας.
Ἡ Χάρτα Μάντεν, σὲ παραδοσιακή προφορικὴ μορφὴ, θεωρεῖται παλαιότερη και επαναστατικότερη από τήν Magna Charta Libertatum (καταστατικὸ χάρτη Ἐλευθεριῶν) τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου, ὁ ὁποῖος ἐκδόθηκε τὸ 1215 μ.Χ.
Ἡ Χάρτα Μάντεν σε ἑπτὰ κεφάλαια ὑποστηρίζει:
- τὴν κοινωνικὴ εἰρήνη στὴν ποικιλομορφία,
- τὸ ἀπαραβίαστο τοῦ ἀνθρώπου (ανθρωπινης αξιοπρέπειας),
- τὴν ἐκπαίδευση,
- τὴν ἀκεραιότητα τῆς πατρίδας,
- τὴν ἐπισιτιστικὴ ἀσφάλεια,
- τὴν κατάργηση τῆς δουλείας μὲσῳ τῆς “razzia” (= αἰφνιδιαστικὴ ἐπίθεση ἐναντίον «ἐχθρικοῦ» οἰκισμοῦ, που έγινε για λεηλασία ἁρπαγὴς ἀγαθῶν, σκλάβων μὲ ἐθνοτικό-θρησκευτικό ἐκφοβισμὸ μὲ ἐπέκταση τῆς ἐλεγχόμενης ἐπικράτειας τῶν ἐπιτιθέμενων, καὶ
- τὴν ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης καὶ τοῦ ἐμπορίου.
Ἂν καὶ ἡ Αὐτοκρατορία Μαντινγκο, κάτω ἀπὸ τὸν ἰσλαμικὸ Ἀραβικὸ ἐπεκτατισμό, ἐξαφανίστηκε, τὰ λόγια της Χάρτας καὶ οἱ τελετουργίες ποὺ σχετίζονται μὲ αὐτὴν ἐξακολουθοῦν νὰ μεταδίδονται προφορικὰ ἀπὸ πατέρα σὲ γιὸ μὲ κωδικοποιημένο τρόπο ἐντὸς τῶν φυλῶν Μαλίνκε.
Γιὰ νὰ διατηρηθεῖ ζωντανὴ ἡ παράδοση, διοργανώνονται ἐτήσιες τελετὲς μνήμης τῆς ἱστορικῆς συνέλευσης στὸ χωριὸ Kangaba (δίπλα στὴν ἐκβολὴ Kurukan Fuga, στὸ Μάλι, κοντὰ στὰ σύνορα μὲ τὴν Γουινέα). Οἱ τελετὲς ὑποστηρίζονται ἀπὸ τὶς τοπικὲς παραδοσιακὲς καὶ ἐθνικὲς ἀρχὲς τοῦ Μάλι, οἱ ὁποῖες την θεωροῦν πηγὴ δικαίου καὶ ὡς μέσο προώθησης ἑνὸς μηνύματος ἀγάπης, εἰρήνης καὶ ἀδελφοσύνης, τὸ ὁποῖο ἔχει ἐπιβιώσει ἀνὰ τοὺς αἰῶνες.
Ἡ Χάρτα Manden ἐξακολουθεῖ νὰ ἀποτελεῖ τὴν βάση τῶν ἀξιῶν καὶ τῆς ταυτότητας τῶν ἐνδιαφερόμενων (πολυεθνικῶν σήμερα) λαῶν τῆς ὑποσαχάριας Ἀφρικῆς.
[3] Τὸ «Πανεπιστήμιο τοῦ Τιμπουκτοῦ στὸ Μάλι»: Ὀργανωμένη ἐκπαιδευτικὴ ἀκαδημαϊκὴ κοινότητα ἀπὸ τὴν μεσαιωνικὴ περίοδο ποὺ συμβάλει στὴν σύγχρονη κατανόηση τῶν ἰσλαμικῶν καὶ ἀκαδημαϊκῶν σπουδῶν στὴν Δυτικὴ Ἀφρική.
Τὸ «Πανεπιστήμιο τοῦ Τιμπουκτοῦ» ἀπαρτίζουν τρεὶς “μεντρεσέδες-τζαμιά” (Σανκόρε, Τζινγκερεμπὲρ καὶ Σίντι Γιαχία), ὡς πνευματικὰ κέντρα τῆς χρυσῆς ἐποχῆς του Τιμπουκτοῦ.
Αὐτὰ τὰ τζαμιά – μεντρεσέδες εἶναι ἐξαιρετικὰ δείγματα χωμάτινης ἀρχιτεκτονικῆς, “μινωικῆς προέλευσης”, ἡ ὁποία συντηρεῖται μὲ παραδοσιακὲς τεχνικές. Ἡ Συντήρηση στὸ Μεγάλο Τζὰμὶ Τζενέ, συνοδεύετε ἀπὸ ἑορταστικὴ κοινοτικὴ προσπάθεια. Στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Τιμπουκτοῦ ἀπὸ τὴν μεσαιωνικὴ περίοδο σπούδαζαν καὶ δίδασκαν μελετητὲς καὶ ἀρχειοθετήθηκαν πὸλλὰ χειρόγραφα ἀραβικά, μερικά καὶ ἑλληνικὰ (σχολὴ Μαλίκι).
Σύμφωνα μὲ Ἀφρικανὸ μελετητὴ Shamil Jeppie στὸ βιβλίο τοῦ The Means of Timbuktu, ἀναγράφεται ὅτι τὸ Τιμπουκτοῦ εἶναι ἕνα ἀποθετήριο ἱστορίας, ἕνα ζωντανὸ ἀρχεῖο μὲ τὸ ὁποῖο θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἐξοικειωμένος ὅποιος ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν ἀφρικανικὴ ἱστορία.
[5] Ἑλληνικὰ Κείμενα τῆς Βιβλιοθήκης Ἀλεξάνδρειας: Τὰ σύγχρονα πορίσματα καταστροφῆς τῆς Βιβλιοθήκης της Ἀλεξάνδρειας, ἐνοχοποιοῦν διαχρονικὰ πολλοὺς ὑπευθύνους, ὅπως τον Ἰούλιο Καίσαρα. Ὁ Ἰοὔλιος Καῖσαρ τὸ 48 π.Χ. ἦταν ὑπεύθυνος πυρκαγιᾶς πλοίων τῶν Αἰγυπτίων στὸν λιμένα της Ἀλεξάνδρειας, πού προκάλεσε πυρκαγιὰ σὲ μεγάλο μέρος τῆς Ἀλεξανδρινῆς Βιβλιοθήκης που καταστράφηκε. ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης “Τα χαμένα βιβλία της Βιβλιοθηκης της Αλεξάνδρειας”.
Πολλὲς καταστροφὲς καὶ λεηλασίες, ἀκολούθησαν αὐτήν την καταστοφὴ τοῦ 48 π.Χ. μέχρι τὸ 297 μ.Χ. ἐπὶ αὐτοκράτορα Αὐρηλιανοῦ, που καταστράφηκε ὁλοσχερῶς η Βιβλιοθήκη. Ὁ Ἀμμιανός, γράφει ὅτι στὴν Ἀλεξάνδρεια ἐπὶ αὐτοκράτορα Αὐρηλιανοῦ, σὲ ἔντονες ἀντιπαραθέσεις, που κορυφώθηκαν το 297 μ.Χ., καταστράφηκε ὁλοσχερῶς η συνοικία του Βρουχείου: «quae Bruchion appellabatur, diuturnum praestantium hominum domicilium» (XXII, 16, 15). Λίγα χρόνια ἀργότερα, ὁ Ἐπιφάνιος, μαρτυρεῖ ὅτι τώρα ἐκεῖ ὅπου βρισκόταν ἡ συνοικία του Βρουχείου(ε)μὲ τὴν βιβλιοθήκη της Ἀλεξάνδρειας «εἶναι ἔρημος τόπος» (PG 43,249C-252A).
Ἔπι Θεοδοσίου τὸ 391 μΧ., ἡ θρυλούμενη μεγάλη καταστροφὴ, τελικά δὲν ἀφορᾶ τὴν Βιβλιοθήκη-Μουσεῖο της Ἀλεξάνδρειας, ἀλλὰ μιὰ διαφορετικὴ βιβλιοθήκη μὲ ἔργα διχογνωμιστών, ἀρειανὼν καὶ μονοφυσιτὼν μὲ «αἱρετικὰ» ἔργα χριστιανῶν (αἱρετικῶν;) ποὺ καταστράφηκαν ἀπὸ φανατισμένους χριστιανοὺς, ποὺ τὰ απαλλοτρίωσαν γιὰ τὴν θέρμανση τῶν δημόσιων λουτρῶν…
Ἀπὸ τὶς πολλὲς πράγματι διαχρονικὰ καταστροφὲς τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἀλεξάνδρειας σώθηκε ἕνα πάρα πολὺ μικρὸ μέρος ἐγγράφων, ποὺ «απαλλοτρίωσαν» φιλικά είτε εχθρικά προσκείμενοι στον ελληνικό πολιτισμό. Ἂδρὰ ὑπολογίζονται ὡς μόνο τὸ 10% – 20% τοῦ συνόλου τῶν ἐγγράφων τῆς Βιβλιοθήκης διασώθηκε.
Λόγιοι ἀντέγραψαν ἀρκετὰ ἀπὸ διασωθέντα ἔργα ποὺ κατάφεραν νὰ τὰ διασώσουν, εἴτε καὶ νὰ τὰ οἰκειοποιηθοῦν ὡς δικά τους, τὴν ἐποχὴ τῆς ἀναγεννήσεως, σὲ πάπυρους καὶ περγαμηνὲς. Σήμερα πολλὰ ἀπὸ τὰ κείμενα αὐτὰ πλουτίζουν καὶ κοσμίζουν βιβλιοθῆκες μοναστηριῶν, βιβλιοθῆκες Ρώμης καὶ Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἄλλες βιβλιοθῆκες ὅπως τὴν Πατριαρχικὴ Βιβλιοθήκη Καΐρου.
Μερικὰ ἔγγραφα πέρασαν σὲ ἰδιωτικὲς συλλογές, ὅπως π.χ. ὁ Ἀλεξανδρινὸς κώδικας, χειρόγραφο τοῦ 4ου αἰῶνα, ποὺ δωρίστηκε στὸν βασιλιᾶ τῆς Ἀγγλίας Κάρολο Α’. ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρι (1572–1638). Ο Νεύτων, ὅπως καὶ ἄλλοι ἐπώνυμοι στὸν Χῶρο τῶν Ἐπιστημῶν και Τεχνών εἶχαν πρόσβαση σὲ ἀντίγραφα ἔγγραφα τῆς ἀλεξανδρινῆς Βιβλιοθήκης καὶ γνώριζαν Ἑλληνικά τὰ ὁποῖα ἑρμήνευαν καὶ γιατί ὄχι τὰ οἰκειοποιοῦνταν ὡς δικά τους…
Ἄραβες λόγιοι «ἔκρυψαν» ἔγγραφα που ἀκολούθησαν διαδρομὲς πρὸς ἰδιωτικὲς συλλογές. Ἐν τούτοις Χριστιανοὶ καὶ Ἄραβες και Ἀραβοχριστιανοί λόγιοι διασωθέντα έγγραφα, προσπάθησαν νὰ τὰ διασώσουν στὸν χρόνο μὲ ἀντιγραφὲς και μεταφράσεις ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στὰ αραβικὰ.
Σήμερα γνωρίζουμε ὅτι τὰ πολλὰ ἔργα εἶχαν ἤδη ἀπὸ τὰ πανάρχαια προκατακλυσμιαῖα χρόνια της ἐκστατείας τοῦ Διονύσου[*] (10η χιλιετία πΧ.), ἐμπνεύσει λόγιους, ὅπως Σουμέριους, τῆς Μεσοποταμίας και εὐρύτερης ἀνατολής, Μετὰ γενοκτονία τῶν Σουμερίων (λαοῦ τῆς Θάλασσας Πρωτοελλήνων) τὸ ἔργο τους, σὲ πλάκες σφηνοειδοῦς γραφῆς, διακρίνεται ὅτι τὸ οἰκειοποιήθηκε γνωστὸς λαὸς τῆς ἱστορίας.
Μὲ γνώμονα ὅτι στὰ ἀλεξανδρινὰ χρόνια, στὸ τέλος τοῦ 4ου αἰῶνα πΧ., μαθηματικὰ ἔργα Ἑλλήνων ἐνέπνευσαν λόγιους ἰνδοὺς (στὰ σανσκριτικα) καὶ κινέζους (κινέζικα) και έτσι δικαιολογοῦνται ἔργα Ινδών και Κινέζων ποὺ πρωτοπαρουσιάζονται από πολύ παλιά. Στὴν Κίνα τὸν 2ο αἰῶνα πΧ. Μαθηματικὸ ἔργο μὲ τίτλο «Τὰ ἐννέα βιβλία», διακρίνεται ότι σχετίζεται με Ελληνικά μαθηματικά Έργα που κυκλοφόρησαν στην Αρχαία Ελλάδα.
Οἱ ἄραβες ἀρκετοὺς αἰῶνες μετὰ ἂν καὶ μὲ τὴν ἐπέλαση φανατικῶν τοῦ Ἰσλὰμ κατέστρεψαν πολλὰ ἀντίγραφα ἀρχαίων ἐγγράφων μὲ λογοτεχνικὲς ἀντιγραφὲς ὡς αἱρετικὲς, διέσωσαν όμως ἔγγραφα μὲ ἔργα μαθηματικὰ καὶ ἀστρονομίας στὴν ἑλληνικὴ καὶ σὲ ἀραβικὲς μεταφράσεις.
Μερικὰ ἀπὸ τὰ ἔγγραφα Ἀράβων Λογίων, ἀντίγραφα στὰ Ἑλληνικὰ ἢ μεταφρασμένα στὰ Ἀραβικά, διασώθηκαν στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Τιμπουκτοῦ.
Αὐτονόητο ὅτι πέραν ἀπὸ τὰ παραπάνω πολλοὶ πιστεύουν ὅτι διατηροῦνται πολλὰ διασωθέντα ἀντίγραφα ἔγγραφα ἀρχαίων συγγραφέων σὲ μυστικὲς ἢ ἀναξιοποίητες συλλογὲς ὅπως τοῦ Βατικανοῦ, τῆς Βενετίας καὶ ἄλλες γνωστές και άγνωστες που χειρίζονται μυστικές οργανώσεις.
[6] Τουαρὲγκ, Νομαδικὸς λαὸς Κεντρικῆς καὶ Νότιας Σαχάρας. Οι «λουλακί» ἱδρυτὲς (1100 μ.Χ.) τῆς πόλεως Τιμπουκτοῦ.
Τουαρέγκ σημαίνει περιπλανώμενος καὶ στὴν γλῶσσα τους, ὡς Ἰμουχάγ, μεταφράζεται ἐλεύθεροι. Ὀνομάζονται «Λουλακὶ Ἄνθρωποι» ἐπειδὴ φοροῦν Λουλακὶ ροῦχα ποὺ βάφουν μὲ τὰ χρόνια τὸ δέρμα τους λουλακί, ίσως σε ανάμνηση αποφυγής υποδούλωσης όπως της πάλαι ποτέ υποδούλωσης στους «κυανούς» Άτλαντες.
Οι Τουαρέγκ, τα ὑφάσματα καὶ τὸ χρῶμα, το λουλακὶ ή indigo τὰ προμηθεύονται σὲ ταξείδια μὲ καραβάνια στὴν ΒΔ. Νιγηρία, όπου φύεται το indigofera Linn. Indigofereae Fabaceae από όπου λαμβάνεται λουλακί χρῶμα.
Ἡ κύρια ἀσχολία τῶν Τουαρὲγκ εἶναι ὁδηγοὶ καραβανιῶν στὴν Σαχάρα, στὸ ἐμπόριο ἁλατιοῦ, χουρμάδων καὶ διαφόρων προϊόντων βιοτεχνίας ποὺ παράγουν τὰ ζῶα τους στὶς ὀάσεις.
Οἱ ἄντρες, ἂν καὶ ἔχουν ἀναγκαστεῖ βίαια νὰ «ἀσπαστοὺν» τὸ Ἰσλάμ, καλύπτουν τὰ πρόσωπα τοὺς μὲ τὰ παραδοσιακὰ τουρμπάνια, ἀφήνοντας μόνο τὰ μάτια τους ἀκάλυπτα. προφανῶς γιὰ νὰ προστατευτοῦν ἀπὸ τὶς ἀμμοθύελλες, τὸν ἥλιο καὶ ὑψηλὲς θερμοκρασίες τῆς ἐρήμου.
Ἂν καὶ φαινομενικὰ μουσουλμᾶνοι ὅλοι διατηροῦν δοξασίες της προ-ισλαμικῆς περιόδου. Πιστεύουν στὰ «πνεύματα» καὶ οἱ γυναῖκες φοροῦν φυλακτά. Οἱ γυναῖκες φοροῦν φούστα καὶ δυὸ φαρδιὲς χιτῶνες ἀπὸ πάνω, συνήθως ἄσπρο καὶ μαῦρο ἢ κοκκινωπό. Τὸ μαῦρο πέπλο ποὺ φοροῦν στὸ κεφάλι τους, ἂν καὶ μουσουλμᾶνες (παραδόξως) ἀφήνει ἀκάλυπτο τὸ πρόσωπο τους.
Ἡ γλῶσσα τῶν Τουαρὲγκ ἡ Ταμασὲκ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀρχαία βερβερικὴ(γ) διάλεκτο μὲ δικό της ἀλφάβητο, τὸ τιφινάγ, ἀπὸ ἐξέλιξη τῆς Μινωικής Γραμμικής Β συλλαβογραφὴς καὶ ὄχι ὅπως ἰσχυρίζονται … τὸ φοινικικὸ ἀλφάβητο [σ.σ.: που μόνο αλφαβητο δεν ήταν].
Τὸν 5ο αἰῶνα π.Χ., ὁ πατέρας τῆς ἱστορίας, Ἡρόδοτος κατέγραψε ὅτι στὴν περιοχὴ τῆς Λιβύης (Σαχάρας) κατοικοῦσε μιὰ φυλή, οἱ Γαράμαντες ἀπὸ τοὺς ὁποίους συμπεραίνεται ὅτι κατάγονται οἱ Τουαρέγκ.
Στὴν μουσικὴ ἐμφανίζουν μιὰ ἰδιαιτερότητα μὲ συνδυασμὸ κρουστῶν καὶ ψαλμῶν. Οἱ γυναῖκες τῆς φυλῆς παίζουν ἕνα μονόχορδο μουσικὸ ὄργανο τὸ Ἴμσαντ καὶ ὁ χορός τους ἡ γκουέντρα, εἶναι καθιστὸς στὸν περιορισμένο χῶρο στὶς σκηνές τους (*α),
Τὸ Τιμπουκτοῦ τέθηκε σὲ παρακμὴ ὅταν καταλήφθηκε ἀπὸ Μαροκινοὺς τὸ 1591. Οἱ Γάλλοι ἀποικιοκράτες τέλος ἐπέβαλαν στοὺς Τουαρὲγκ τῆς Γαλλικῆς Μαγκρέμπ, βαριὰ φορολογία καὶ ὑποχρεωτικὴ στράτευση στὸν Γαλλικὸ στρατό. Οἱ Γάλλοι ἐκμεταλλεύτηκαν τὴν ἐργασία καὶ τοὺς πόρους τῶν Τουαρὲγκ ποὺ ἐπαναστάτησαν. Ἡ κατάρρευση τῆς ἀποικιοκρατίας τῶν Γάλλων καὶ ἡ χάραξη συνόρων τῶν χωρῶν τῆς Ἀφρικῆς, ἔφεραν ὡς ἀποτέλεσμα οἱ 1.200.000 Τουαρὲγκ νὰ βρεθοῦν χωρὶς πατρίδα διασκορπισμένοι καὶ τελείως ἀποκομμένοι ἀπὸ τὰ κράτη ποὺ σχηματίστηκαν, στὴν νοτιοδυτικὴ Λιβύη, στὴν Ἀλγερία, στὸ Μάλι, στὸν Νίγηρα, στήν Μπουρκίνα Φάσο, κ.ά.
Οἱ Τουαρὲγκ πολέμησαν γιὰ τὸν Καντάφι στὴ Λιβύη, βρέθηκαν στὸ ἐπίκεντρο τῆς Ἀραβικῆς Ἄνοιξης, τῆς γιγάντωσης τῆς Ἀλ Κάϊντα, τῶν ἐμπόρων ναρκωτικῶν καὶ ἔνιωσαν τὴν ἀπειλὴ ἀπὸ τὴν ἄνοδο τοῦ ISIS καὶ τῆς Μπόκο Χάραμ. Τὸ 1979 ὁ Καντάφι ἀπευθύνει κάλεσμα στοὺς ἐξόριστους Τουαρὲγκ γιὰ ἐκπαίδευση στὰ στρατόπεδα τους για μιά νέα πατρίδα. Οι Τουαρέγκ ζοῦν ἔντονα τὶς διαμάχες μὲ τοὺς ἀποικιοκράτες καὶ προσπαθοῦν νὰ βροῦν καταφύγιο στὴ μουσικὴ καὶ τὶς παραδοσιακὲς γιορτές των. Ἡ παράδοση τῶν Τουαρὲγκ στὴν μουσικὴ ἔχει δώσει καὶ μιὰ ρὸκ μπάντα ξεχωριστή, τοὺς Tinariwen(β). Στην Λιβύη (τῆς ἐποχῆς του Καντάφι) οι Τουαρέγκ ἠχογραφοῦν τὶς πρῶτες κασέτες καὶ μιλοῦν γιὰ ἐξέγερση, νοσταλγία γιὰ τὴν ἔρημο καὶ πόθο γιὰ ἐλευθερία. Οἱ κασέτες γίνονται ἀνάρπαστες καὶ φτάνουν σὲ κάθε χωριὸ Τουαρέγκ. Οι Τουαρέγκ εξεγέρθηκαν ἐναντίον τοῦ κράτους τοῦ Μαλὶ, ἀλλὰ ἡ ἐξέγερση τοὺς καταπνίγηκε….
Τὸ 2012 τὸ Ἐθνικὸ Ἀπελευθερωτικὸ Κίνημα τοῦ «Ἀζαουάντ», μιὰ συνιστῶσα Τουαρὲγκ στὸ Μαλὶ, κήρυξε τὴν ἀνεξαρτησία τῆς περιοχῆς Ἀζαουὰντ ποὺ θεωρεῖται φυσικὴ κοιτίδα τῶν Τουαρέγκ.
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Τουαρέγκ, οἱ μπλὲ ἄνθρωποι τῆς ἐρήμου.
- (β) Tinariwen – Full Performance (Live on KEXP).
- GUEDRA DANCE FESTIVAL TARAGALTE 2016: Παραδοσιακὴ χορευτικὴ παράσταση κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Φεστιβὰλ Taragalte 2016 (www.taragalte.org) στὴν ὄαση M’hamid, Zagora (Μαρόκο). Zagora (Ζαγορά < ετυμολογικά ἀπὸ τό ζα + Ἀγορά) = κέντρο πόλης, συγκέντρωσης πολιτῶν γιὰ νὰ συζητήσουν τὰ τρέχοντα προβλήματα, ἀγοράς προϊόντων ἀπὸ συγκεντρωμένα ἐμπορικὰ καταστήματα ἢ καὶ οἱ Ἄνθρωποι ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ ἀγορὲς καὶ πωλήσεις.
- Fatou Seidi Ghali (Les Filles de Illighadad) – Telilit: Οἱ Les Filles de Illighadad εἶναι ἕνα συγκρότημα Τουαρὲγκ πὸὺ ἱδρύθηκε ἀπὸ τὴν Fatou Seidi Ghali στὸ Illighadad, ἕνα χωριὸ στὴν ἔρημο Σαχάρα στὸν Νίγηρα. Ἡ Ghali, ὅπως ἰσχυρίζεται, εἶναι ἡ πρώτη γυναῖκα Τουαρὲγκ ποὺ ἔπαιξε κιθάρα ἐπαγγελματικά.
(γ) Tamazight γλῶσσα κοινοτήτων βερβέρων ἰθαγενῶν στὴν Σαχάρα καὶ Ὑποσαχάρια Ἀφρική. Ἱστορικὰ ἡ Ταμαζὶτ Βερβέρων ἔχει γραφτεῖ μὲ τὴν ἀρχαία γραφὴ Libyco-Berber Tifinagh, ποὺ ἔχει ὡς πρότυπο τὴν Γραμμικὴ Β, Μινωικὴ Συλλαβογραφή. Σήμερα ἡ Τιφινὰχ ἀποδίδεται μὲ Βερβερο-Λατινικὸ ἢ Βερβερο-Ἀραβικὸ Ἀλφάβητο.
«Μιὰ ἱστορία γιὰ τoὺς ἤχους τοῦ Σαχέλ»:
Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερία τῶν Τουαρέγκ
Κατὰ προσέγγιση, απόδοση ἀπὸ Ταμαζὶτ Βερβέρων Τουαρέγκ:
Προτιμῶ τὸν θάνατο ἢ κάρβουνα κολλημένα στὴν καρδιά μου
παρά νὰ διαλυθεῖ ἡ ψυχή μου,
ὅταν θὰ εἰπωθεῖ στὴν κοινότητά μου ὅτι διέπραξα ασέβεια.
Ἡ καλύτερή μου φίλη ἀνάμεσα στὶς γυναῖκες,
πῆγε ἕνα βράδυ στὴν ἄγρια φύση γιὰ νὰ συναντήσει ἕναν ἄντρα.(δ)
Μιὰ μέρα ἄρχισε νὰ οὐρλιάζει τὴν νύχτα.
Φοράει τὰ χρυσᾶ της καὶ βγάζει τὰ κοσμήματά της.
Εἶναι ἄρρωστη ἀπὸ ντροπή.
Ἀλλὰ εἶδα καὶ τὴν μεταμόρφωση τῆς ἐρήμου,
Εἶδα μιὰ ὄμορφη γυναῖκα παντρεμένη μὲ ἕναν πληγωμένο ἄντρα.
Τὸ χέρι της εἶναι στὸ χέρι του καὶ περπατάει μέσα στὴν κοινότητα.
Ἔχει κίτρινο δέρμα ποὺ τὴν προστατεύει ἀπὸ τὸν ἄνεμο.
Ἡ λευκότητα τῶν δοντιῶν της εἶναι λαμπερή.
Προτιμῶ τὸν θάνατο ἢ κάρβουνα κολλημένα στὴν καρδιά μου
παρά νὰ διαλυθεῖ ἡ ψυχή μου.
(δ) Η σκηνή θυμίζει τις Βάκχες-μαινάδες του θεού Διονύσου[*].
(ε) Ο κάτοικος της περιοχής λέγεται Βρουχος / Μπρουχος.
καταστροφη της Ατλαντιδας, Ατλαντιδος καραβια Γαλαζια Θαλασσα καραβανια Κιτρινη Ερημος σαχαρα Τουαρεγκ Τιμπουκτου Ατλαντιδα καραβι καραβανι Τουμπουκτου ατλαντις υποδουλωση ατλαντες λαος ευφορη Βορεια αφρικη ωγυγια κατοχη ερημοποιηση μεταμορφωση λιβαδι Σαβανα σαχαρας αραβικὰ ακτη ακτες Κυανος ωκεανος οροσειρα ατλαντα ατλαντας ατλας ατλαντος ατλαντικος εσπερινες υψηλοτερη Σταθμη θαλασσας Ασπρη Θαλασσα τηθυς Τηθυος ισθμος Ποσειδωνα Ποσειδωνος Ποσειδων θεος Ποσειδωνας ερυθρας θαλασσης ερυθρα Ζεὺς Σουεζ κυανη Μεσογειος ποταμος Νειλος σαβαννα υποσαχαρια Αφρικη αραβιστι Σαχελ λειβαδι χαμηλη βλαστηση μελαμψος Σουδαν ανθρωπος Νιγηρας νιγηρ Ποσειδωνιοι Τυφων τυφωνας ατλαντες πλοια ιωλκος διωρυγα, Πορτα Δεξαμενη μετακινηση υπερυψωμενη 26 χιλιετιες 26.000 χρονια αλλαγη αξονα γης εναλλαγη βορειοαφρικανοι μουσωνες εναλλαγες 6η χιλιετια πΧ επεκταση 10η Πλατων, Τιμαιος πυλες Συρτεως, Συρτης Συρτη Συρτις Στηλες ηρακλεους ηρακλη ηρακλης Τυνησια Λιβυης Λιβυη Γιβραλταρ διοχετευση παταγος υδατα ανατολικη ξηρανση δυτικη Μαγκρεμπ εσπερια λαος ελευθερος ατλαντικη σαχελαια αυξηση διεξοδο καμηλα εγκατασταση ΠρωτοΕλληνες Μινυες Μινωιτες αρχαιοι ελληνες αρκαδες αχαιοι ιωνες Δωριεις αιολεις αρκαδια αχαια ιωνια αιολια λαοι της θαλασσας γλωσσα γραφη απομονωση αγαθα, αυτοδιαθεση ελευθερια φιλοξενια δυναστες κυανοι ατλαντες υποχθονιοι Ταρταρια ανταρκτικη Τυφωνα ελληνικος πολιτισμος καμηλες εμποριο ανταλλαγη πολυτιμο αλατι, εμπορευμα δρομος αλατιου μεταφορα αλατιου οδος αλατος αυλα αγαθα προσφορα ΠρωτοΕλληνικος Μινυακος Μινωικος Μαλι μυθος Ουαγκαντου απελευθερωση Λιβυκη προκατακλυσμιαιος Ζυγος κατακλυσμος πρωτα μετακλυσμιαια χρονια, 12.000 χρονια πριν χρονων μινωικη Κνωσσος Κνωσος αιγαιο Φαραωνικη Αιγυπτος φαραω μυστικη αδελφοτητα Μυημενοι ελεφαντοδοντο, Χρυσος Μεταλλα κεντρωα αλας Μυκηναιοι Κυκλαδιτες Φθια αιγυπτιοι πηγη προελευση ελεφαντοδοντο αγαλμα Κουρος του Παλαικαστρου Παλαικαστρο σητειας λασυθιου σητεια λασιθιου ιστορια 7ος μΧ εξαιρετοι ὁδηγοι καραβανιων εμποροι, σπουδαιος εμπορικος σταθμος ταξιδι σαχαριανο ιδρυση 12ος 1100 απροσιτο απομονωμενο φλυτζανι φλιτζανι σκονη χρυσου αραβας ιστορικος 14ος al Umari αλ ουμαρι γλωσσα πηγαδι υδατος της Ζωης και Γνωσης γυναικα Μητερα της Ζωης Μαλιανος Μυημενος Amadou Hambateba αμαντου χαμπατεμπα μυηση πολη 13ος βασιλιας Μανσα Μουσα Α αρχιτεκτονας τεχνη πρωτοΕλληνικη Μινωικη Ευδαιμονα Ευδαιμων αραβια υεμενη επεκταση πανεπιστημιο τζαμι μουσουλμανικο τεμενος Τουμπουκτου κεντρο ισλαμ αγορια κοριτσια σπουδες γεωμετρια, αριθμητικη αλγεβρα, επιστημη, βιαιος προσηλυτισμος γενοκτονια ισλαμισμος αναγκάη θεολογια μελετη Κορανιου κορανι αυτοκρατορια ευρωπη αρχαιοτερη Μαγκνα Καρτα του μαντεν Manden προηγμενες ιδεες επαναστατικες Τομπουκτου εδρα αρχαιοτερα πανεπιστημια κοσμου, κειμενα αρχαια ελληνικα εγγραφα αλεξανδρινη Βιβλιοθηκη αντιγραφο μεταφραση αραβικη συγγραφεας, ιστορικος εθνολογος προσωπικοτητα αφρικανικη λογοτεχνια πολιτιστικη κληρονομια 20ος προφορικη παραδοση παραδοσιακη γνωση φραση ηλικιωμενος, αυλη πολιτιστικη κληρονομια ανθρωποτητας Unesco στρατιωτικη νικη, ιδρυτης Μαντινγκο συνελευση των σοφων σοφοι σοφια, διακηρυξη Kurukan Fuga κουρκουκαν φουγκα χαρτα Μαντεν, λεκανη απορροης Γουινεα παραδοσεις μορφη παλαιοτερη επαναστατικοτερη μαγνα Magna Charta Libertatum καταστατικος χαρτης ελευθεριων ηνωμενο Βασιλειο εκδοση 1215 επτα 7 κεφαλαια κοινωνικη ειρηνη απαραβιαστο ανθρωπος, εκπαιδευση, ακεραιοτητα πατριδα επισιτιστικη ασφαλεια, καταργηση δουλειας δουλεια ραζια ρατσια razzia αιφνιδιαστικη επιθεση εχθρικος οικισμς λεηλασια αρπαγη αγαθων, σκλαβων σκλαβοι σκλαβος εθνοτικο θρησκευτικος εκφοβισμος επεκταση επικρατεια ελευθερια εκφρασης εκφραση Μαντινγκο, ισλαμικος αραβικος επεκτατισμος εξαφανιση τελετουργια προφορικα κωδικοποιημενο τροπος κωδικας κωδιξ φυλη φυλες Μαλινκε ετησια τελετη μνημης πανηγυρι μνημη ιστορικη συνελευση χωριο κανγκαβα Kangaba εκβολη τελετες παραδοσιακες εθνικες αρχες δικαιου δικαιο προωθηση μηνυμα αγαπης, ειρηνης αδελφοσυνης, επιβιωση αξια ταυτοτητα πολυεθνικη οργανωμενη εκπαιδευτικη ακαδημαικη κοινοτητα μεσαιωνας κατανοηση ισλαμικες ακαδημαικες σπουδες μεντρεσες Σανκορε, Τζινγκερεμπερ Σιντι Γιαχια, πνευματικο κεντρο χρυση εποχη χωματινη αρχιτεκτονικη μινωικης προελευσης συντηρηση παραδοσιακες τεχνικες. Μεγαλο Τζαμὶ Τζενε εορταστικη κοινοτικη προσπαθεια μεσαιωνικη περιοδος σπουδη διδασκαλοι μελετητης αρχειοθετηση χειρογραφα αραβικα ελληνικα σχολη Μαλικι Αφρικανος μελετητης Shamil Jeppie σαμιλ τζεπιε βιβλιο The Means of Timbuktu, αρχειο κειμενα ιουλιος Καισαρας 1ος 48 πΧ πυρκαγια πλοια λιμενας αλεξανδρειας, πυρκαια φωτια λεηλασιες, 3ος 297 αυτοκρατορας Αυρηλιανος αμμιανος, αντιπαραθεση συνοικια Βρουχειου επιφανιος, Βρουχειο Βρουχειον ερημος τοπος Θεοδοσιος 4ος 391 θρυλος Μουσειο εργα διχογνωμιστες αρειανοι μονοφυσιτες αιρετικα χριστιανοι αιρετικοι φανατισμενοι απαλλοτριωση θερμανση δημοσια λουτρα διχογνωμιστης αρειανος μονοφυσιτης αιρετικο χριστιανος αιρετικος φανατισμενος διχογνωμια αρειανισμος μονοφυσιτισμος αιρεση χριστιανισμος φανατισμος εγγραφο χαμενα βιβλια χαμενο βιβλιο λογιοι αντιγραφη οικειοποιηση αναγεννηση παπυρος περγαμηνη μοναστηρι Ρωμη Κωνσταντινουπολη Πατριαρχικη Βιβλιοθηκη Καιρου καιρο Κωνσταντινουπολις ιδιωτικη συλλογη αλεξανδρινος κωδικας, 4ος δωρο βασιλιας αγγλια Καρολος Α πατριαρχης Κυριλλος Λουκαρις Λουκαρης 1572 1638 16ος 17ος Νευτων, νευτωνας αραβες λογιος ιδιωτικες συλλογες αραβοχριστιανοι διασωθεντα μεταφραση προκατακλυσμιαια εκστατεια Διονυσου θεος Διονυσος Σουμεριοι Μεσοποταμια ανατολη πλακα σφηνοειδης γραφη εβραιοι αλεξανδρινα μαθηματικα εργα αρχαιων ελληνων ινδοι σανσκριτικα κινεζοι κινεζικα κινα Ινδια 2ος μαθηματικο τα εννεα 9 βιβλια ελληνικα μαθηματικα λογοτεχνια αιρετικες, αστρονομια μυστικες αναξιοποιητες συλλογες Βατικανο Βενετια αγνωστα μυστικες οργανωσεις μυστικη οργανωση νομαδιες Κεντρικη Νοτια λουλακι 1100 πολις περιπλανωμενος ιμουχαγ, ελευθεροι ρουχα βαφη δερμα μπλε αναμνηση υποδουλωση κυανο υφασμα χρωμα, indigo ταξιδι ασχολια οδηγος καραβανιων χουρμαδες βιοτεχνια ζωα οαση αντρες, βια προσωπο παραδοσιακο τουρμπανι ματια προστασια αμμοθυελλα, ηλιος θερμοκρασια μουσουλμανοι δοξασια προισλαμικη πνευματα γυναικα φυλακτο γυναικες φουστα φαρδυς χιτωνας ασπρος μαυρος κοκκινωπος μαυρο πεπλο κεφαλι μουσουλμανα ακαλυπτο Ταμασεκ αρχαια βερβερικη διαλεκτος αλφαβητο, Τιφιναγ, εξελιξη Μινωικη γραμμικη Β συλλαβογραφη φοινικικο 5ος ηροδοτος Λιβυη Γαραμαντες καταγωγη Τουαρεγκ μουσικη κρουστα ψαλμοι μονοχορδο μουσικο οργανο ιμσαντ χορος γκουεντρα, καθιστος σκηνη παρακμη Μαροκο 1591 Γαλλοι αποικιοκρατες Γαλλια γαλλικη αποικιοκρατια βαρια φορολογια οφορος υποχρεωτικη στρατευση γαλλικος στρατος εκμεταλλευση εργασία ποροι απανασταση καταρρευση συνορα αποκομμενοινοτιοδυτικη αλγερια, Μπουρκινα Φασο, Κανταφι αραβικη ανοιξη αλ Καιντα, ναρκωτικα απειλη ISIS Μποκο Χαραμ 1979 καλεσμα εξοριστοι εκπαίδευση στρατοπεδο διαμαχη γιορτη ροκ μπαντα τιναριβεν Tinariwen ηχογραφηση κασετα εξεγερση, νοσταλγια ποθος κασσετα 2012 εθνικο απελευθερωτικο Κινημα αζαουαντ ανεξαρτησια φυσικη κοιτιδα μπλε ανθρωποι της ερημου Φεστιβαλ ταραγκαλτε Taragalte 2016 οασις μαχαμιντ ζαγκορα M’hamid Zagora Ζαγορα ετυμολογια αγορα συγκροτημα Illighadad, ιλιγκανταντ ιλλιγκανταντ χωριο γκαλι Ghali, πρωτη κιθαρα επαγγελματιας μουσικος βερβεροι ιθαγενεις ταμαζὶτ Libyco-Berber Tifinagh, Συλλαβογραφια τιφιναχ ΒερβεροΛατινικο Βερβεροαραβικο ηχος υμνος εις την ελευθερια θανατος καρβουνα καρδια διαλυση ψυχη κοινοτητα ασεβεια φιλη βραδυ αγρια φυση συναντηση αντρας ουρλιαχτο νυχτα χρυσα κοσμηματα αρρωστη ντροπη μεταμορφωση ομορφη γαμος παντρεμενη πληγωμενος χερι κιτρινο δερμα ανεμο λευκοτητα δοντιων δοντι δοντια λαμπερη κολλημενα 10000 11.600 9600 7.000 5000 κτηριο βακχες μαιναδες βακχα μαιναδα βακχος διονυσος μπα τιμητικος τιτλος
