To Κάστρο Νεραντζιάς ευρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού της Kω, σε χώρο που στην αρχαιότητα ήταν νησί. – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ περι ΚΩ, ΕΔΩ.
Συνδεόταν με την ξηρά, μέσω γέφυρας, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Επάνω από την κεντρική πύλη, υπάρχει ζωφόρος ελληνιστικών χρόνων, με προσωπεία και γιρλάντες. Στην οροφή των εισόδων (κεντρική πύλη, πύλη Carmadino) έχουν τοποθετηθεί εγκάρσια κίονες από γρανίτη, προερχόμενοι πιθανότατα από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Λιμένος. Από περιγραφές των περιηγητών γνωρίζουμε ότι ο εσωτερικός περίβολος πρέπει να κτίστηκε πριν τα τέλη του 14ου αι.
Ένα δεύτερο έργο, το οποίο ολοκληρώθηκε και αποδόθηκε, στους Κώους, είναι η αποκατάσταση της Πύλης του Φόρου.[1]
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το έργο της αποκατάστασης και ανάδειξης των σεισμόπληκτων μεσαιωνικών οχυρώσεων της Κω, του προμαχώνα και των τμημάτων των τειχών, επί της οδού Ιπποκράτους.[2]
Το ίδιο χρονοδιάγραμμα ακολουθεί και το έργο της αποκατάστασης του Παλαιοχριστιανικού Βαπτιστηρίου του Αγίου Ιωάννου (παραπάνω φωτ.), στο παλαιό κοιμητήριο της Κω.[3] O ναός ήταν αρχικά παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο του 5ου – 6ου αιώνα. Πρόκειται ίσως για το μοναδικό παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο που σώζεται σχεδόν ακέραιο, στον ελλαδικό χώρο και χρησιμοποιείται, σήμερα, ως κοιμητηριακός ναός. Στο εσωτερικό του διατηρούνται τοιχογραφίες του 12ου – 13ου αιώνα, με σκηνές από την ζωή του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Κατά την διάρκεια του έργου της αποκατάστασης του μνημείου αποκαλύφθηκαν και νέα στοιχεία τοιχογραφικού διακόσμου, η συντήρηση των οποίων είναι σε εξέλιξη.[4]
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.9.2025.
(*) Το κάστρο της Κω – γνωστότερο ως «Κάστρο της Νεραντζιάς» (από τις πολλές νεραντζιές[5]), το κατασκεύασαν οι Ιωαννίτες Ιππότες, στα τέλη του 14ου αιώνος, με δομικό υλικό από αρχιτεκτονικά μέλη από την αρχαία πόλη της Κω και το Ασκληπιείο – είναι ορατά μέχρι και σήμερα εντοιχισμένα σε διάφορα σημεία του κάστρου!
Αποτελείται από δύο οχυρωμένους περιβόλους. Ο εσωτερικός είναι παλαιότερος. Έχει ορθογώνιο σχήμα. Στις γωνίες του υπάρχουν 4 υψηλοί πύργοι.
Μία φαρδειά τάφρος χωρίζει τους δυο περιβόλους. Μόνο στην ανατολική πλευρά ενώνονται με έναν λοξό κατηφορικό δρόμο.
Το κάστρο της Νεραντζιάς, μαζί με το Κάστρο του Αγίου Πέτρου στην έναντι ακτή της αρχαίας ελληνικής Αλικαρνασσού, ήλεγχαν το θαλάσσιο πέρασμα προς τους χριστιανικούς Άγιους Τόπους επί Σταυροφοριών!
Τον 19ο αιώνα εχρησιμοποιήθη ως στρατώνας της οθωμανικής φρουράς και κατοικία του οθωμανού διοικητή. Στις 17.3.1816 εξερράγη, μάλλον από ατύχημα, μια πυριτιδαποθήκη και κατέστρεψε μεγάλο μέρος του κάστρου.
Επί ιταλικής κατοχής κατεδαφίστηκαν οι οθωμανικές προσθήκες και αρχαιολόγοι προχώρησαν σε εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του κάστρου στην αρχική του μορφή.
Επί γερμανικής κατοχής στο κάστρο στρατωνίσθηκε η γερμανική φρουρά και λειτούργησε και ως φυλακή.
Το 1948 εκηρύχθη ιστορικά διατηρητέο.
Στην νότια πλευρά του, ο γνωστός «Πλάτανος του Ιπποκράτη».
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το έργο υλοποίησε η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, με προϋπολογισμό 300.000 ευρώ, με πόρους του ΤΑΑ. Σε άμεση γειτνίαση με την Πύλη βρίσκεται το τέμενος Defterdar με τη – μαυριτανικής τεχνοτροπίας – μαρμάρινη κρήνη της κάθαρσης. Και αυτό το μνημείο είχε τραυματιστεί σοβαρά από τον σεισμό του 2017, με αποτέλεσμα τη διακοπή της χρήσης του. Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 1.800.000 ευρώ, υλοποιείται από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπ. Πολιτισμού και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπ. Πολιτισμού.
Η Υπουργος Πολιτισμού, στο πλαίσιο της επίσκεψης εργασίας που πραγματοποίησε στην Κω, τέλεσε τα εγκαίνια του έργου της αποκατάστασης του Κάστρου της Νερατζιάς. Το Κάστρο, το οποίο επλήγη από τους σεισμούς του 2017, αποδίδεται, από το Υπ. Πολιτισμού, αποκατεστημένο στην τοπική κοινωνία, δια της αρμόδιας Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, με πόρους 2.500.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Υλοποιήθηκε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό τεχνικό έργο που αφορούσε σε στερεώσεις των τειχών, ανακατασκευές τμημάτων ανωδομών, ενισχύσεις των αρμών, καθώς και τοποθέτηση χαλικοπασάλων, στο ΒΑ τμήμα του εσωτερικού περιβόλου, για τη σταθεροποίηση του εδάφους.
Όπως σημείωσε η Υπουργος, Λ. Μενδωνη, στον χαιρετισμό της, «κάθε φορά που το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αρχαιολογική Υπηρεσία αποδίδουν ένα αποκατεστημένο έργο στην τοπική κοινωνία είναι μέρα χαράς γιατί βλέπουμε, προσπάθειες ετών να ολοκληρώνονται. Το συγκεκριμένο έργο, στο Κάστρο, ήταν δύσκολο, αλλά υλοποιήθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έπρεπε να στερεωθούν τα εδάφη, να δημιουργηθεί γερό, στιβαρό υπόβαθρο, το οποίο θα μπορούσε να δεχτεί το αποκατεστημένο κάστρο. Όταν πρωτοήρθαμε, το 2020 – ήταν η πρώτη αυτοψία που κάναμε, μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τον Κυρ. Μητσοτάκη – η κατάσταση που αντικρύσαμε δεν ήταν απλώς δυσάρεστη, ήταν απολύτως απογοητευτική. Είχαν περάσει 2,5 χρόνια από τον σεισμό και δεν υπήρχε τίποτα. Ούτε καταγεγραμμένες προτεραιότητες. Ξεκινήσαμε από το μηδέν. Από το 2020 μέχρι το 2025, ωρίμασαν οι μελέτες και αδειοδοτήθηκαν, έγιναν διαγωνισμοί, εγκαταστάθηκαν οι ανάδοχοι, ολοκληρώθηκαν τα έργα. Ήδη σήμερα αποδίδουμε το Κάστρο που θα υποδέχεται δωρεάν τους επισκέπτες του, τουλάχιστον ως το τέλος Οκτωβρίου. Ο συνολικός προϋπολογισμός των έργων στην Κω – η οποία απέκτησε το δικό της πολιτιστικό masterplan, ένα στρατηγικό εργαλείο του ΥΠΠΟ για τη δημιουργία νέου προτύπου βιώσιμης πολιτιστικής ανάπτυξης – ξεπερνά τα 10.000.000 ευρώ και καλύπτεται, στο μεγαλύτερο μέρος του, από το ΤΑΑ. Η σταθερότητα, την οποία εξασφάλισε στη χώρα ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν το διαβατήριο, που επέτρεψε στην Ευρωπαϊκή Ένωση να δώσει 36 δισεκ. για την ανόρθωση της Ελλάδας, μετά την πανδημία. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Η σταθερότητα της χώρας και οι παρεμβάσεις, που υλοποιούν τα Υπουργεία, το καθένα στο πεδίο της αρμοδιότητά του, είναι αυτά που εξασφαλίζουν το βιώσιμο μέλλον. Ένα μέλλον για μάς, κυρίως, όμως, για τις επόμενες γενιές, στις οποίες, τουλάχιστον, το ΥΠΠΟ οφείλει να αποδώσει τα μνημεία, σε καλύτερη κατάσταση από αυτήν που τα παρέλαβε. Θέλω να ευχαριστήσω τους Βουλευτές μας, οι οποίοι είναι πάντοτε παρόντες, τον Δήμαρχο, τον Περιφερειάρχη για την εξαιρετική συνεργασία. Με τους κοινοτικούς πόρους του ΕΣΠΑ που διαχειρίζεται η Περιφέρεια, τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και με εθνικούς πόρους του ΥΠΠΟ- συγκροτήσαμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα έργων πολιτισμού, στα Δωδεκάνησα. Ευχαριστώ τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο Πολιτισμού επειδή όλοι ξεπερνάμε τον εαυτό μας, πιστεύοντας ότι ο πολιτισμός είναι εργαλείο κοινωνικής συνοχής, τεράστιος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, ευημερίας και δυναμικής».
[2] Το έργο, προϋπολογισμού 1.335.600 ευρώ, από το ΤΑΑ, εκτελείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και ολοκληρώνεται στο τέλος του έτους.
[3] εκτελείται από τις Διευθύνσεις Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, με συνολικό προϋπολογισμό 2.000.000 ευρώ, από το ΤΑΑ.
[4] Την Υπ. Πολιτισμού συνόδευσαν στην απόδοση του Κάστρου της Νεραντζιάς και στις αυτοψίες ο Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ.κ. Ναθαναήλ, o σοφολογιώτατος Ιρφάν Τράμπα, οι βουλευτές Δωδεκανήσου Ι. Παππάς και Β. Υψηλάντης, η Έπαρχος Κω-Νισύρου Κ. Σβύνου, ο Δήμαρχος Κω Θ. Νικηταράς, η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ, Ολ. Βικάτου, ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων Θ. Βλαχούλης, η Τμηματάρχης Έργων της Διεύθυνσης Έ. Χωραφά, ο Προϊστάμενος της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του ΥΠΠΟ, Γ. Μυλωνάς, η Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της ΕΦΑ Δωδεκανήσου Ελ. Φαρμακίδου και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ.
[5] Στα τέλη του 14ου – αρχές του 15ου αιώνα η Κως πυκνοφυτεύθηκε με νεραντζιές και λεμονιές.
Καστρο Νεραντζιας λιμανι της Kω, νησι γεφυρα, μοναδικο παλαιοχριστιανικο βαπτιστηριο, ακεραιο, Ελλαδα καστρα Δωδεκανησων Δωδεκανησου Δωδεκανησα Νερατζιας, νησος Kως, γεφυρι αρχαιοτητα πυλη, ελληνιστικη ζωφορος, ελληνιστικα χρονια προσωπειο γιρλαντα καρμαντινο Carmadino κιονας γρανιτης, παλαιοχριστιανικη βασιλικη περιηγητες περιβολος 14ος αιωνας μχ Κωοι πυλη του Φορου αποκατασταση σεισμος μεσαιωνικη οχυρωση προμαχωνας τειχη οδος Ιπποκρατους Βαφτιστηριο ιν αγιου ιωαννη, αγιος ιωαννης παλαιο κοιμητηριο ναος 5ος – 6ος ελλαδας κοιμητηριακος ιερος ναος τοιχογραφια 12ος – 13ος ιωαννου Προδρομος τοιχογραφικος διακοσμος συντηρηση κατασκευη Ιωαννιτες Ιπποτες, αρχαιο δομικο υλικο αρχιτεκτονικα μελη αρχαια πολη Ασκληπιειο εντοιχισμενα οχυρωμενος ορθογωνιο σχημα πυργοι ταφρος λοξος κατηφορικος δρομος αγιου Πετρου πετρος ακτη ελληνικη Αλικαρνασσος θαλασσιο περασμα αγιοι Τοποι χριστιανοι Σταυροφοροι Σταυροφορια 19ος στρατωνας τουρκικη οθωμανικη φρουρα κατοικια τουρκος οθωμανος διοικητης 1816 εκρηξη ατυχημα, πυριτιδαποθηκη καταστροφη ιταλικη κατοχη ιταλια κατεδαφιση οθωμανοι αρχαιολογια γερμανικη γερμανια φυλακη ιστορικο διατηρητεο μνημειο Πλατανος του Ιπποκρατη Ιπποκρατης τεμενος μαυριτανια μαρμαρινη κρηνη καθαρσης μνημειο υπουργειο Πολιτισμου ανακατασκευη ανωδομη χαλικοπασαλος 15ος νεραντζια λεμονια
