Του Γιώργου Λεκάκη
Οι Selk’nam ή Onawo / Ona[1] ζουν για σχεδόν 10.000 χρόνια στην Γη του Πυρός / Tierra del Fuego, το απομακρυσμένο νοτιότερο άκρον της Αργεντινής και της Χιλής, στην Νότια Αμερική…
Ήταν νομάδες κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, που αποκαλούσαν την γη τους Καρουκίνκα. Μετακινούνται «με τις εποχές». Ζουν σε βαθειά σύνδεση με την φύση.
Η κοινωνική τους δομή βασίστηκε σε φυλές, που ήταν ομάδες συγγενών (τις οποίες λεν garowen). Αυτές καθοδηγούνται από τους πρεσβύτερους – σαμάνους. Αυτοί οι πνευματικοί ηγέτες, που στην ντοπιολαλιά ονομάζονται xo’on, διατήρησαν την «ιερή γνώση των αόρατων δυνάμεων, που διαμόρφωσαν τον κόσμο τους»… Οι ξουν είχαν υπερφυσικές ικανότητες, π.χ. μπορούσαν να ελέγχει τον καιρό.
Μεταξύ των σημαντικότερων παραδόσεων τους ήταν η τελετή Hain, μια ισχυρή τελετή μύησης, όπου τα αγόρια εισέρχονταν στην ενηλικίωση – όπως οι αρχαίες ελληνικές ασκήσεις εφηβείας – μέσω μύθου, συμβολισμού και συλλογικής σοφίας.[2] Οι νεαροί άνδρες καλούνταν σε μια σκοτεινή καλύβα. Εκεί δέχονταν «επίθεση» από «πνεύματα», που ήταν άνδρες ντυμένοι ως υπερφυσικά όντα. Τα παιδιά διδάσκονταν να πιστεύουν και να φοβούνται αυτά τα πνεύματα, κατά την παιδική ηλικία. Απειλούνταν από αυτά, σε περίπτωση που έκαναν άσχημα πράγματα. Τα αγόρια τώρα, σε αυτήν την τελετή μετάβασης, έπρεπε να αποκαλύψουν τα πνεύματα. Όταν τα αγόρια έβλεπαν ότι τα πνεύματα ήταν άνθρωποι, τους έλεγαν μια ιστορία για την Δημιουργία του κόσμου, σχετική με τον ήλιο και την σελήνη: Στο παρελθόν οι γυναίκες μεταμφιέζονταν σε πνεύματα για να ελέγχουν τους άνδρες. Όταν οι άνδρες ανακάλυψαν την μεταμφίεση, με την σειρά τους απειλούσαν τις γυναίκες ως πνεύματα. Σύμφωνα με τους άνδρες, οι γυναίκες δεν έμαθαν ποτέ ότι οι μασκοφόροι άνδρες δεν ήταν πραγματικά πνεύματα, αλλά οι άνδρες το ανακάλυψαν στην τελετή μύησης.[3] Εκτός από αυτές τις δραματικές αναπαραστάσεις μυθικών γεγονότων, το Χάιν περιελάμβανε δοκιμασίες για τους νεαρούς άνδρες για:
- θάρρος,
- ευρηματικότητα,
- αντίσταση στον πειρασμό,
- αντίσταση στον πόνο
- υπερνίκηση του φόβου, και
- παρατεταμένα εκπαιδευτικά μαθήματα για την εκπαίδευση στις εργασίες για τις οποίες θα ήταν υπεύθυνοι.
Πριν από την γενοκτονία τους από τους Ευρωπαίους, οι τελετές Χάιν διαρκούσαν πολύ καιρό, ίσως και έναν χρόνο σε ορισμένες περιπτώσεις! Τελειώναν με την τελευταία μάχη ενάντια στο «χειρότερο» πνεύμα. Συνήθως τα Χάιν ξεκινούσαν όταν υπήρχε αρκετή τροφή (λ.χ. όταν μια φάλαινα ξεβραζόταν στην ακτή), και τότε όλοι οι Σελκναμ από όλες τις ομάδες συγκεντρώνονταν στο μέρος αυτό, σε καταυλισμούς. Για ειδικές περιστάσεις, όπως τελετές μύησης, γάμοι και κηδείες, οι Σελκνάμ στόλιζαν το σώμα τους με χρώμα – κάτι σαν bodypainting (παρακάτω φωτ.) – ειδικώς τα πρόσωπά τους. Τα κύρια χρώματα που χρησιμοποιούσαν σε αυτήν την διακόσμηση είναι το κόκκινο, το μαύρο και το λευκό.
Αριστερά, η “στοιχειωμένη φωτογραφία” του 1923 μιας γυναίκας Selk’nam και του παιδιού της… Απαθανατίστηκε από τον ανθρωπολόγο M. Gusinde. Εξακολουθεί όμως να μιλά διαχρονικά… Μια υπενθύμιση της ανθρώπινης αντοχής, της επιμονής, της απώλειας και του διαρκούς αγώνα για πολιτιστική επιβίωση…
Ένας άνδρας έκανε πρόταση γάμου, με μια υπόκλιση σιωπηλά, στην γυναίκα που επιθυμούσε να νυμφευτεί, μπροστά στους πρεσβύτερους της οικογένειάς της.
Μετά τον θάνατο ενός ατόμου, ήταν καθήκον της οικογένειάς του να ανάψει μια μεγάλη φωτιά και να συμμετάσχει σε τραγούδια και χορούς. Ο νεκρός τυλίγονταν σε μια κάπα γκουανάκο[4] και θάβονταν το συντομότερο δυνατό. Συγκεκριμένα άτομα θάβονταν στις κοιλότητες ή τις ρίζες των δένδρων. Φρόντιζαν να μην είναι ορατοί οι νεκροί, μόλις τοποθετούνταν εκεί. Δεν υπάρχει παράδοση για κτερίσματα.
Μυθολογία – θρησκεια
Η θρησκεία των Σελκανμ ήταν ένα σύνθετο σύστημα πεποιθήσεων. Η θρησκεία τους ήταν μονοθεϊστική – πολυθεϊστική (όπως η αρχαία ελληνική). Μόνο το ανώτερο ον, ο Temáukel, αναγνωρίζεται ως θεός – οι άλλοι είναι μυθολογικοί πρόγονοι, όχι θεοί, αλλά με χαρακτηριστικά όντων θεών. Οι μυθολογικοί θεοί ή πρόγονοι ονομάζονται howenh – είναι οι μεγάλες δυνάμεις της φύσης και τα στοιχεία που μεταμορφώνουν την γη. Αλλά πριν γίνουν τέτοια στοιχεία, προϋπήρχαν ως άνθρωποι.
Κατά το πάνθεόν τους, λοιπόν:
- Ο Temáukel ήταν η μεγάλη υπερφυσική οντότητα, που πίστευαν ότι διατηρούσε την παγκόσμια τάξη. Ως αρχέγονος θεός υπήρχε πάντα. Κατοικεί στον Ουράνιο Θόλο, στον ανατολικό ουρανό Wintek. Είναι ο δημιουργός του Ουρανού καθώς και της πρωτόγονης Γης.
- Ο Κένος / Κουένος, ο δημιουργός του κόσμου. Ήταν ο πρώτος χόουεν που κατοίκησε την Γη, ο πρώτος επί Γης, ο πρώτος που κατοίκησε την Γη. Είναι ο δημιουργός, γεωμορφωτικός, οργανωτής και εκπολιτιστής στην μυθολογία των Σελκναμ – και η σημαντικότερη θεότητα μετά τον Τεμαουκέλ. Ο Κένος στάλθηκε από τον Τεμαουκέλ, από τον Ουράνιο Θόλο στην Πρώιμη Γη, με αποστολή να την οργανώσει και να δημιουργήσει τους μυθολογικούς προγόνους, που θα διαμόρφωναν την Γη.
- Η θεά Xalpen και οι υφιστάμενοί της, οι soorts, ήταν κάτοικοι του Κάτω Κόσμου. Η Ξάλπεν είναι η χθόνια θεά του Κάτω Κόσμου. Έχει 7 συντρόφους, που ονομάζονται σουρτς: Σάτε, Γιοϊσίκ, Γουακούς, Κεγιάισλ, Τάλεν, Παβούς και Σάνου. Εκτός από αυτούς, υπάρχουν πολλοί δευτερεύοντες σουρτς, στους οποίους δεν έχει αποδοθεί συγκεκριμένο όνομα. Αυτούς παρίσταιναν οι άνδρες στην τελετή Hain.
- οι howenh Κουάνυιπ και Τσενούκε
- ο Κότζ, ο χοουέν της θάλασσας,
- ο Κρεν, ο χοουέν του ήλιου,
- ο Κρε, ο χοουέν της σελήνης,
- ο Τζος, ο χοουέν του χιονιού και
- ο Σενρ, ο χοουέν του ανέμου.
Στην μυθολογία των Selkʼnam (και των Haush), ο κόσμος χωρίζεται σε 4 shóʼon – ή άπειρους ουρανούς, που αντιπροσωπεύουν τις 4 βασικές κατευθύνσεις:
- Kamuk: Βόρειος ουρανός.
- Kéikruk: Νότιος ουρανός.
- Wintek: Ανατολικός ουρανός. Θεωρείται ο πιο σημαντικός από τους τέσσερις shóʼon. Είναι η κατοικία του Temáukel και η πηγή όλων όσων υπάρχουν.
- Kenénik: Δυτικός ουρανός.
Κάθε shóʼon συνδέεται με μία από τις εποχές. Το Kamuk συμβολίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι, το Kéikruk τον χειμώνα, το Kenénik το φθινόπωρο και, τέλος, το Wintek συμβολίζει όλες τις εποχές και, ίσως, ακόμη και τον χρόνο.
Γλωσσα
Οι Σελκνάμ μιλούσαν την γλώσσα Σελκνάμ, που ανήκει στην γλωσσική οικογένεια Chon / Τσον. Ο ιεραπόστολος Χοσέ Μαρία Μποβουάρ συνέταξε ένα λεξικό της γλώσσας Σελκνάμ. Οι τελευταίοι άπταιστα φυσικοί ομιλητές της γλώσσας αυτής πέθαναν την δεκαετία του 1980…
Διατροφη
Παραδοσιακή διατροφή των Σέλκαν, ήταν τα λάμα γκουανάκο[4], τα οποία κυνηγούσαν με τόξα και βέλη, καθώς και με bolas. Με το δέρμα των γκουανάκο κατασκεύαζαν σκηνές, τσάντες και ρούχα. Ασχολούνταν και με το ψάρεμα κατά την άμπωτη, χρησιμοποιώντας δόρατα. Κυρίως έπιαναν χέλια, και πιο σπάνια αλιευόμενα θαλασσινά, όπως τα ρόμπαλος[5], ήταν πιο πολύτιμα. Έτρωγαν και πουλιά.
Στο κυνήγι, χρησιμοποιούσαν τον «σκύλο της Γης του Πυρός», Φουέγια / Fuegian dog, μια εξημερωμένη μορφή του culpeo[6], Τα σκυλιά αυτά παρείχαν, επίσης, μια πηγή ζεστασιάς στις σκηνές τους, καθώς κοιμούνταν σφιχτά δίπλα και γύρω από τους Σελκναμ.
Γενοκτονια
Αλλά τον 19ο αιώνα, ο τρόπος ζωής τους δέχτηκε βίαιη επίθεση. Ευρωπαίοι άποικοι έφεραν πρόβατα, που κατέστρεψαν την γη τους, καθώς και ασθένειες, εκτοπισμούς και σφαγές. Δόθηκαν αμοιβές για κάθε ζωή των Selk’nam. Σκότωναν άνδρες, γυναίκες, ακόμα και παιδιά, με εκστρατείες, που συχνάκις υποστηρίζονταν από ιδιοκτήτες ράντζων και τις ανέχονταν οι τοπικές Η εγκατάσταση για την εξόρυξη χρυσού από χρυσθήρες στην περιοχή της Γης του Πυρός έφερε σαν επακόλουθο την γενοκτονία των Σέλκναμ.
- Στα μέσα του 19ου αιώνα, υπήρχαν περίπου 4.000 Σέλκναμ.
- Το 1916 υπήρχαν περίπου 800 (εκτίμηση Charles W. Furlong) στην Γη του Πυρός.
- Το 1919 υπήρχαν 279 (Walter Gardini).
- Το 1930 λίγο περισσότεροι από 100…
- Στην απογραφή της Χιλής του 2017, 1.144 άτομα εδήλωσαν ότι ήταν Σέλκναμ.
- Ωστόσο, μέχρι το 2020, εθεωρείτο «εξαφανισμένος λαός» από την κυβέρνηση της Χιλής… Το 2021, η Χιλή αναγνώρισε επίσημα τους Selk’nam ως αυτόχθονα λαό, επιβεβαιώνοντας την παρουσία του – μετά από έναν αιώνα που παραλίγο να διαγραφεί από τον χάρτη…
Αν και η γλώσσα και τα έθιμά τους σχεδόν εξαφανίσθηκαν, το πνεύμα τους αντέχει. Απόγονοι και πολιτιστικοί υποστηρικτές στην Χιλή και την Αργεντινή συνεχίζουν να διατηρούν την μνήμη, να διεκδικούν τις παραδόσεις τους και να αγωνίζονται για αναγνώριση.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Λεξικο παραδοσεων». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.9.2022.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Φωτογραφίες των Σελκνάμ εκτίθενται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο Martin Gusinde στο Πουέρτο Γουίλιαμς. Από το 2023, λείψανα 14 ατόμων Σελκνάμ… “φυλάσσονται”(!) στην συλλογή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης.
- Alonso Marchante J. L. “Cazadores del viento” [Hunters of the Wind]. Selkʼnam: Genocidio y resistencia [Selkʼnam: Genocide and Resistance], εκδ. Catalonia, Santiago de Chile, 2019.
- Azócar-Avendaño Al. κ.ά. “La Patagonia en postales fotográficas: Misioneros salesianos y construcción de imaginarios sobre selkʼnam, kaweskar y yámanas entre 1880 y 1920”, εκδ. Arte, Individuo y Sociedad, 25 (2): 271 – 288, 2012.
- Borrero L. A. «Los Selkʼnam (Onas)», εκδ. Galerna, Buenos Aires, 2007.
- Casali R. “Contacto Interétnico en el Norte de Tierra de Fuego: Primera Aproximación a las Estrategias de Resistencia Selkʼnam” [Interethnic Contact in the North of Tierra del Fuego: First Approach to Selkʼnam Resistance Strategies], Magallania, 36 (2): 45 – 61, doi:10.4067/S0718-22442008000200003, 2008.
- Chapman A. «Culturas tradicionales. Patagonia. Fin de un mundo. Los selknam de Tierra del Fuego». Και « Drama and Power in a Hunting Society: The Selkʼnam of Tierra Del Fuego» Cambridge Studies in Social Anthropology, CUP Archive, 1982.
- Coloane Fr. «Velero anclado: crónicas». Εκδ. LOM, 1995.
- Glenn H. Sh. Jr. “Specters of a Civilization:” στο M. Gusinde’s Lost Tribes of Tierra del Fuego, New York Review of Books, 9.8.2015.
- Gusinde M. «Los indios de Tierra del Fuego», εκδ. Centro Argentino de Etnologia Americana.
- Hidalgo Lehuedé «Culturas de Chile», “Sociedades Indígenas Contemporáneas y su Ideología”, A. Bello, 1989.
- Kiepja L. «Selkʼnam (Ona) Chants of Tierra del Fuego, Argentina».
- Lastra-Bravo J. “The resurgence of the Selkʼnam. Dynamics of ethnoheterogenesis, ethnicity, and legal recognition in the Tierra del Fuego”, Runas, Journal of Education & Culture. 2 (4): e21038, doi:10.46652/runas.v2i4.38, 2021.
- Olivares F. κ.ά. “Osteobiographical re-individualisation of the Selkʼnam human remains at the Natural History Museum Vienna”, Human Remains and Violence, 9 (1): 28–48, doi:10.7227/HRV.9.1.3, 2023a. Και “Re-telling the story of Selkʼnam ancestors: From Karokynká / Tierra del Fuego to Austria”, Human Remains and Violence, 9 (1): 49–69. doi:10.7227/HRV.9.1.4, 2023b.
Και:
- «About the Ona Indian Culture in Tierra Del Fuego», Victory Cruises.
- Wonders of Earthscape.
- «Cosmología Selknam», εκδ. Pueblos Imaginarios.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο λαός αυτοαποκαλείτο Σελκναμ / Σιλκνουμ – βλ. L. Bridges – ή Σιλκενουμ και Τσον (= άνθρωπος) – βλ. Ch. W. Furlong. Οι Yahgan τους έλεγαν Ona.
[2] Οι κοντινοί αυτόχθονες λαοί, Yahgan και Haush, είχαν παρόμοιες τελετές μύησης.
[3] Στις σύγχρονες τελετές οι άνδρες δείχνουν την δύναμή τους μπροστά στις γυναίκες με μαχητικά πνεύματα (που ήταν άλλοι άνδρες, αλλά οι γυναίκες υποτίθεται ότι δεν το γνωρίζουν) – κάτι σαν θεατρική μάχη. Οι καλύτεροι «ηθοποιοί» πνευμάτων από προηγούμενα Χάιν, ξανακαλούνταν για να μιμηθούν «πνεύματα» σε επόμενα Χάιν.
Το τελευταίο Χάιν πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα! Φωτογραφήθηκε από τον Αυστριακό εθνολόγο και ιερέα / ιεραπόστολο Μ. Γκουσίντε. Το βιβλίο του «Οι Χαμένες Φυλές της Γης του Πυρός» εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Thames & Hudson το 2015 και από τος εκδοσεις X. Barral. Ο Gusinde προσπάθησε επίσης να συλλέξει πληροφορίες και για άλλους τοπικούς λαούς, αλλά διαπίστωσε ότι ο αριθμός τους ήταν ακόμη περισσότερο μειωμένος από τους Σέλκμαν!
[4] Τα guanaco της Γης του Πυρός καταγράφηκαν ως μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα της Παταγονίας.
[5] Τα róbalos Centropomus (κέντρο + πώμα) είναι ένα γένος κυρίως θαλάσσιων ψαριών, που περιλαμβάνει την οικογένεια Centropomidae. Το είδος Centropomus undecimalis, είναι η κοινή φούσκα / snooks, ενδημικό στα τροπικά και υποτροπικά νερά του δυτικού Ατλαντικού και του ανατολικού Ειρηνικού Ωκεανού.
[6] Το culpeo (Lycalopex culpaeus), ή Culpeo zorro, ή colpeo fox, ή zorro Άνδεων, ή αλεπού των Άνδεων, ή λύκος Paramo ή λύκος των Άνδεων, είναι ένα είδος αλεπούς της Νότιας Αμερικής. Αλλά παρά το όνομα, δεν είναι αληθινή αλεπού, αλλά συγγενεύει περισσότερο με τους λύκους και τα τσακάλια. Ομοιάζει με αλεπού.
Σελκναμ αρχαιος λαος Ινδιανων, 10.000 χρονια πριν ακρη του Κοσμου λεκακης Selk’nam Onawo οναβο οναουο ονα Ona χρονων Γη του Πυρος / Tierra del Fuego, πιο απομακρυσμενο νοτιοτερο ακρον Αργεντινη Χιλη νοτια νοτιος αμερικη νομαδες κυνηγοι τροφοσυλλεκτες, γη Καρουκινκα / Karukinka μεετακινηση εποχες βαθεια συνδεση φυση κοινωνια φυλες, φυλη ομαδα συγγενεις γκαροβεν γκαροουεν garowen καθοδηγητης πρεσβυτερος – σαμανος πνευματικος ηγετης, ντοπιολαλια xo’on, xoon ιερα ιερη γνωση των αορατων δυναμεων, αορατες δυναμεις αορατη δυναμη διαμορφωση κοσμος ξουν ξοον υπερφυσικες ικανοτητες, ελεγχος καιρου καιρος παραδοση τελετη χαιν Hain, ισχυρη μυησης, μυηση αγορια ηλικια ενηλικιωση αρχαιες ελληνικες ασκησεις εφηβειας μυθος, συμβολισμος συλλογικη σοφια νεαρος ανδρας σκοτεινη καλυβα επιθεση πνευματα υπερφυσικα οντα παιδια διδασκαλια φοβος πνευμα παιδικη απειλη ασχημα πραγματα αγορι μεταβαση αποκαλυψη ανθρωποι, ιστορια δημιουργια του κοσμου, ηλιος σεληνη γυναικες μεταμφιεση ανδρας μασκοφορος μασκα δραματικη αναπαρασταση μυθικο δοκιμασια θαρρος, ευρηματικοτητα, αντισταση πειρασμος πονος υπερνικηση φοβου, εκπαιδευση μαθημα εργασια γενοκτονια Ευρωπαιοι τελετες μαχη τροφη φαλαινα καταυλισμος γαμοι κηδεια στολισμα σωμα χρωμα, προσωπο χρωματα διακοσμηση κοκκινο, μαυρο λευκο προταση γαμου, υποκλιση σιωπη γυναικα νυφη οικογενεια θανατος καθηκον μεγαλη φωτια τραγουδι χορος καπα γουανακο κοιλοτητα ριζα δενδρο νεκρος κτερισματα μυθολογια – θρησκεια συνθετο συστημα πεποιθηση μονοθειστικη πολυθειστικη αρχαια ελληνικη ανωτερο ον, Temaukel, θεος μυθολογικοι προγονοι, θεοι μυθολογικος μυθικος προγονος howenh μεγαλες δυναμεις της φυσης στοιχεια μεταμορφωση πανθεον πανθεο μεγαλη υπερφυσικη οντοτητα, πιστη διατηρηση παγκοσμια ταξη αρχεγονος κατοικια ουρανιος Θολος, ανατολικος ουρανο βιντεκ Wintek πρωτογονη Κενος / Κουενος, Kenos / Quenos πρωτος χοουεν κατοικος επι Γης, γεωμορφωτικος, οργανωτης εκπολιτιστης μυθολογια θεοτητα Τεμαουκελ σταλθηκε πρωιμη Γη, αποστολη οργανωση θεα Xalpen υφισταμενοι soorts, κατοικοι Κατω Κοσμου ξαλπεν χθονια θεα εφτα επτα 7 συντροφοι ονομα σουρτς Σατε, Γιοισικ, Γουακους, Κεγιαισλ, Ταλεν, Παους παβους Σανου Sate, Yoisik, Wakus, Keyaisl, Talen, Pawus, Sanu δευτερευουσες Κουανυιπ Κουανιιπ Kwanyip τσενουκε Čénuke cenuke Κοτζ Kojh, θαλασσα Κρεν / Kren, ηλιου, Κρε Kre, σεληνης, Τζος / Josh, χιονι χιονιου Σενρ / Shenrr, ανεμου ανεμος χαους Haush 4 shóʼon shóon shoʼon shoon σουν απειροι ουρανοι βασικες κατευθυνσεις τεσσερις τεσσερεις τεσσερα καμουκ Kamuk Βορειος Kéikruk Keikruk κεικρουκ ανατολικος κατοικια πηγη ολων Kenenik κενενικ δυτικος εποχη ανοιξη καλοκαιρι, χειμωνας, φθινοπωρο χρονος ετος γλωσσικη ιεραποστολος Μποβουαρ λεξικο τελευταιοι απταιστα φυσικοι ομιλητες της γλωσσας 1980 παραδοσιακη διατροφη λαμα γκουανακο κυνηγι τοξο βελος μπολας bolas δερμα κατασκευη σκηνη τσαντα ρουχα ασχολια ψαρεμα αμπωτη, χρηση δορυ χελι αλιεια θαλασσινα ρομπαλος πουλια σκυλος της Γης του Πυρος, Φουεγια / Fuegian dog, εξημερωμενος culpeo σκυλια ζεστασια υπνος ζεστη 19ος αιωνας μχ βιαιη επιθεση ευρωπαιοι αποικοι προβατο καταστροφη ασθενειες, εκτοπισμος σφαγη αμοιβη ζωη Selknam γυναικες, παιδια εκστρατεια ιδιοκτητης ραντζο ανοχη τοπικες αρχες εγκατασταση εξορυξη χρυσος χρυσθηρες 1916 απογραφη Χιλης 2017, ατομα εξαφανισμενος λαος εξαφανισμενη φυλη κυβερνηση αναγνωριση αυτοχθονας αυτοχθονες ιθαγενεις αυτοχθων εθιμο εξαφανιση πολιτισμος μνημη, παραδοσεις αγωνας ανθρωπολογια ανθρωπινη αντοχη απωλεια πολιτιστικη επιβιωση ανθρωπολογικο Μουσειο Martin Gusinde Πουερτο Γουιλιαμς λειψανα συλλογη Φυσικης Ιστοριας Βιεννης αυστριας Βιεννη αυστρια γιαγκαν Yahgan αυτοχθονες λαοι, θεατρικη παρασταση θεατρο ηθοποιοι μιμηση 20ος φωτογραφιες Αυστριακος εθνολογος ιερεας / ιεραποστολος Γκουσιντε βιβλιο Χαμενες Φυλες εκδοση εκδοσεις guanaco Παταγονια robalos Centropomus γενος θαλασσιο ψαρι φουσκα snook ενδημικο τροπικα υποτροπικα νερα δυτικος Ατλαντικος ανατολικος Ειρηνικος Ωκεανος culpeo Lycalopex culpaeus, Culpeo zorro, ζορρο colpeo fox, zorro ανδεων, αλεπου ανδεις λυκος παραμο Paramo ειδος τσακαλι
