Του Γιώργου Λεκάκη
Τα καλοδιατηρημένα λείψανα ενός ατόμου που μπορεί να σκοτώθηκε από πτώση, πριν από περίπου 2.700 χρόνια, ανακαλύφθηκαν στο Κάστρο της Αγιανής στην Αρμενία (στην έκταση που κατέχει νυν η ανατολική Τουρκία).
Το φρούριο εκτίσθη από τους Βίες[1], οι οποίοι κυβέρνησαν μια περιοχή που καλύπτει την σημερινή Αρμενία, το δυτικό Ιράν και την ανατολική Τουρκία, από τον 9ο – 6ο αιώνα π.Χ.
Ο Μ. Ισικλί (του Πανεπιστημίου Ατατούρκ) είπε ότι οι μελετητές σκέφτηκαν ότι το βασίλειο του Αραράτ[2] / Ουραρτού κατέρρευσε μετά από σεισμό και επακόλουθη πυρκαγιά. Η ανακάλυψη αυτού του σκελετού, εξήγησε, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως απόδειξη για την υποστήριξη μιας τέτοιας καταστροφής.
Ο νεκρός φορούσε κοσμήματα και σφραγίδες και μια πλάκα με σφηνοειδή γραφή, διπλής όψεως, την στιγμή του θανάτου του. Η ανάλυση των υπολειμμάτων και η μετάφραση του κειμένου στην πλάκα θα μπορούσαν να προσφέρουν στοιχεία για την ταυτότητα και τον ρόλο του ατόμου στην κοινωνία της Ουραρτίας.
Η «υπέροχη» πόλη Αγιανίς / Ayanis εκτίσθη από τον βασιλιά Ρούσα[3], στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. Αλλά το βασίλειο κατέρρευσε γρήγορα. Ως εκ τούτου, ενδείξεις για την κατάρρευση του βασιλείου μπορεί να βρίσκονται μέσα στα τείχη της ακρόπολης της Ayanis. Στην Ayanis εκτελείται «το μόνο ανασκαφικό έργο, που έχει την δυνατότητα να λύσει τα προβλήματα αυτής της κατάρρευσης αυτού του βασιλείου», είπε ο κ. Işıklı.
ΠΗΓΗ: «2,700-year-old ‘extremely well preserved’ skeleton found in fortress in Turkey may be an earthquake victim – These human remains may hint at the collapse of the ‘magnificent’ city of Ayanis», Live Science, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.9.2023.
- ΤΩΡΑ, νέες ανασκαφές στην τοποθεσία του φρουρίου Κορζούτ στην επαρχία Βαν Αρμενίας, έχουν αποκαλύψει πολλά σημαντικά αρχαιολογικά χαρακτηριστικά, που βοηθούν τους αρχαιολόγους να κατανοήσουν σε βάθος την διάταξη και την ιστορία της πόλης των Ουραρτού. Η τοποθεσία, η οποία είναι αξιοσημείωτη για τα τεράστια αμυντικά τείχη της, πλάτους 9 μ., φέρεται να χτίστηκε από τον βασιλιά Μινωα, κυβερνήτη του Βασιλείου των Ουραρτού (810 – 786 π.Χ.). Απεκαλύφθη ένα δεύτερο κτήριο ναού, μια μνημειώδης είσοδος στο συγκρότημα του παλλατιού και ένα δίκτυο μονοπατιών, που συνδέουν τις αστικές περιοχές με την κεντρική ακρόπολη. Ωστόσο, η πιο σημαντική ανακάλυψη ήταν μια επιγραφή, που καταγράφει το αρχικό όνομα του οικισμού, το οποίο ήταν προηγουμένως άγνωστο. Το σφηνοειδές κείμενο έξι γραμμών καταγράφει ότι η τοποθεσία ονομαζόταν Χαλντι Παταρι[4], που μεταφράζεται ως «η ιερή πόλη του Πατέρα Χαλντι». Ο Χαλντι, η κύρια θεότητα του πολιτισμού των Ουραρτού, ήταν ένας θεός πολεμιστής που συνδεόταν με την βασιλεία, την μάχη και την νίκη. Αυτή η νέα ανακάλυψη δείχνει ότι η πόλη μπορεί να ήταν ένα σημαντικό θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο κατά την Εποχή του Σιδήρου. – ΠΗΓΗ: “Ancient tablets reveal Urartian fortress in Türkiye was ‘city sacred to Haldi’”, Türkiye Today, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.8.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Drews R. «Militarism and the Indo-Europeanizing of Europe», εκδ. Routledge. 2017.
- Martirosyan Hrach «The place of Armenian in the Indo-European language family: the relationship with Greek and Indo-Iranian*», εκδ. Leiden University, 2013.
- Lindsay I. – Ad. T. Smith «A History of Archaeology in the Republic of
Armenia», Journal of Field Archaeology, Vol. 31, No. 2, καλοκ. 2006: 173.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το βασίλειο της Ουραρτίας ιστορικά ξεκινά με την συμβασιλεία του Ishpuini και του υιού του, Μίνωα / Menua, Menuas, Minua (ο λεγόμενος και «Πορθητής», 810 – 785 π.Χ.) στην χώρα των Βοιών(*)/ Βιών / Bia, Biai, Bias > εξ ου και «βασίλειο Biainili / Biaini», που έμεινε γνωστή από την εβραϊκή Βίβλιο ως Αραράτ / Ουραρτία. Άρα η Κιβωτός του Νώε, άραξε στο Βασίλειο του Μίνωος.
Ο υιός του, Μίνωα, Inushpua (788 – 786 π.Χ.), επέκτεινε πολύ το βασίλειο.
Δεν πρέπει να συγχέεται με την κοντινή πόλη Βιάνο / Biane (επίσης κρητικό τοπωνύμιο), η οποία πιθανότατα είναι η αρχαία ελληνική Φασιανή > αρμενική Βασέα / Basean.
(*) Από τον Ηρακλείδη Βοίο ονομάσθηκε η αρχαία κρητική πόλις Βοιαί / Βοίον, αλλά και ανθρωπωνυμικώς το όρος Βόιον (Κοζάνης Μακεδονίας), οι Ηρακλειδεις Βοιωτοί, Ευβοιείς, και αι Βοιαί Λακωνίας (νυν Νεάπολη).
[2] Ararat < Urashtu, Urartu.
[3] Ο Ρούσας Β’ [Rusas, Ursa, Rusa] ήταν βασιλιάς της Ουραρτού (680 – 639 π.Χ.). Κατά την διάρκεια της βασιλείας του που κατασκευάσθηκε το ογκώδες συγκρότημα του φρουρίου, Karmir-Blur. Ήταν γνωστός στον βασιλιά της Ασσυρίας, Esarhaddon, ως Yaya ή Iaya. Βρέθηκε σφηνοειδής επιγραφή, που μνημονεύει τον βασιλιά, επειδή έκτισε ένα κανάλι για να διοχετεύσει νερό στην πόλη Quarlini από τον ποταμό Ildaruni (νυν ποταμός Hrazdan).
- ῥούσιος (ρούσον), ρούσσος, ῥουσαῖος, ῥούσσεος /ῥούσεος, ῥώσεος / ῥόσεος = κοκκινομάλλης, κοκκινοτρίχης, κοκκινωπός, ξανθοκόκκινος . «οἱ ρούσιοι» = οι Κόκκινοι, ήταν τα μέλη της ερυθράς φατρίας (“τῶν Ἐρυθρῶν”) του βυζαντινού ιπποδρόμου > λατ. russeus / russus = επίσης ερυθρός, κόκκινος > Ρώσοι, Ρωσία, κλπ. – ΠΗΓΗ: Διοσκ. 4.133. Ἀνθ. Πλαν. 386. Ἰω. Λυδ. περὶ Μην. 3.26. Juven. 7.114.
[4] πατὰρ (ὁ) = πατήρ από Ἐπιγρ. Ὀλυμπίας, Arch, Ztg. 1876, σελ. 183. ― Ἡ αἰτιατ. πατάρα ἐν Ἐποικ. Λοκρ. Γράμ. ἔκδ. Ἰω. Οἰκ. στ. 36.
