Εταξείδευαν στο Αιγαίο 270.000 χρόνια πριν – Αλλά και σε Επτάνησα και Κρήτη! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Λεπίδες-αιχμές δοράτων, ένα κλασσικού τύπου εργαλείο των  Νεάντερταλ, της μουστιαίας περιόδου, βρέθηκαν σε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Στελίδας (ενός λόφου ύψους 118 μ. στο ακρωτήρι Αγιου Προκοπίου της ΒΔ. Νάξου, 3 χλμ. νότια της Χώρας), από μια ομάδα αρχαιολόγων, με επί κεφαλής τον δρ.Tr. Carter (Πανεπ. McMaster). Το ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ στην ΣΤΕΛΙΔΑ ΝΑΞΟΥ, ΕΔΩ. Η περιοχή Στελίδα είναι κρίσιμη για την επίλυση μιας μεγάλης διαμάχης: Εάν οι Νεάντερταλ (και άλλοι, προ αυτών) ήταν ικανοί για θαλάσσια ταξείδια!

Και το ταξείδι ξεκινά…

Η Στελίδα προηγείται της εφεύρεσης της κεραμικής και των μετάλλων. Επομένως τα περισσότερα από αυτά που βρίσκουμε είναι λίθινα εργαλεία, 270.000 χρόνων μέχρι στιγμής! Ενώ τα περισσότερα εργαλεία είναι κατασκευασμένα από τοπικό πυριτόλιθο, έχουμε επίσης κάποια εργαλεία από σμύριδα, την πρώτη χρήση αυτού του φημισμένου βορειοδυτικού ναξιακού ορυκτού. Τα εργαλεία της Στελίδας κατασκευάζονταν για κυνήγι, κατασκευή ρούχων, προετοιμασία φαγητού και ξυλουργική. Μερικά ξεχωριστά παραδείγματα μας λένε ποιος τα κατασκεύασε και πότε. Έχουμε ελάχιστα στοιχεία για κατοίκηση, μόνο μερικές εστίες, όπου κατασκήνωναν οι πρώτοι άνθρωποι κατά την διάρκεια των επισκέψεών τους. – ΠΗΓΗ: Πανεπιστημιο McMaster.

Υπήρχε πολύ καιρό η πεποίθηση ότι οι πρωτάνθρωποι, για να αποικίσουν αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή στο κυκλαδονήσι, ήταν αγρότες (και μάλιστα από τους πρώτους) που έφθασαν με πλοίο, περίπου 9.000 χρόνια πριν! Αλλά αυτά τα αντικείμενα αποδεικνύουν κάτι πολύ-πολύ διαφορετικό: Ότι αυτό έγινε όχι 9.000 χρόνια πριν, αλλά… 250.000 χρόνια πριν! (διότι οι Κυκλάδες ίσως ήταν ένα ενιαίο νησί τότε, ενωμένο με την Στερεά Ελλάδα, αλλά σε σχέση με την Κρήτη, ή την Μ. Ασία μεσολαβούσε πάντα θάλασσα).

Ο αρχαιολόγος, Tr. Carter, παρατηρώντας τα εν λόγω αντικείμενα, είπε: «Τα λίθινα εργαλεία που ευρέθησαν στην Στελίδα, δεν μοιάζουν σε τίποτα με τα λίθινα εργαλεία που είχαν παλαιότερα βρεθεί σε “προϊστορικές” θέσεις στα Κυκλαδονήσια»…

Αυτές οι αιχμές δοράτων αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι έφθασαν στα νησιά του Αιγαίου 270.000 χρόνια πριν – ίσως και ενωρίτερα! Άρα οι πρώτοι άνθρωποι στην Νάξο ήταν Νεάντερταλ(*), ή Homo-Heidelbergensis, ή Homo-Erectus ή «Αρχάνθρωποι» (τύπου Πετραλώνων). Και αφού οι Κρήτες ήσαν οι πρώτοι που αποίκησαν την Νάξο, ο πλους ήταν Κρήτη-Κυκλάδες(!) και οι μινωίτες είχαν τέτοια τεχνογνωσία 270.000 χρόνια πριν! Αλλά μπορούσαν αυτοί οι πρωτάνθρωποι να φτιάξουν πλοίο και να ταξειδέψουν; – Σήμερα έχει αποδειχθεί θαλάσσιο ταξίδι 1.500.000 χρόνων – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ!

Ποτέ πριν απ’ αυτήν την ανακάλυψη, οι επιστήμονες δεν θεωρούσαν τους Νεάντερταλ…ναυτικούς! Πόσο μάλλον ακόμα πιο «πρωτόγονοι» πληθυσμοί! Τώρα αυτό αναθεωρείται! Ανατρέπεται! Όλα ήταν λάθος! Διότι πλέον Νεάντερταλ, απεδείχθη ότι εχάρασσαν σύμβολα σε σπηλιές, ζωγράφιζαν με χρωστικές ουσίες, κατασκεύαζαν μουσικά όργανα και κοσμήματα, άναβαν ελεγχόμενη φωτιά και μαγείρευαν, έθαβαν σκόπιμα τους νεκρούς τους – πρακτικές που όλες, πιστευόταν ότι, ήταν αποκλειστικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων ανθρώπων, θέλοντας ο σύγχρονος άνθρωπος να κρατήσει μόνο για την… αφεντιά του το επίθετο… σοφός (Homo Sapiens)…

O κ. Κάρτερ στηρίζεται σε μια μέθοδο της φωταύγειας. Σε αντίθεση με ραδιοχρονολόγηση, η «οπτικά διεγερμένη φωταύγεια» λειτουργεί σε εξαιρετικά αρχαία ευρήματα. Αλλά παίρνει μήνες για να επεξεργασθεί…

Θυμίζω, ότι παρόμοια ευρήματα (κοπίδια, λόγχες, εργαλεία κ.ά.) της ιδίας εποχής, έχουν ευρεθεί και σε άλλα ελληνικά νησιά (Ζάκυνθο, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Παξούς, Κέρκυρα) και αποτελούν σαφείς ενδείξεις ότι η προέλευση της ναυτοσύνης στην Μεσόγειο ξεκίνησε πολύ πριν από τον Homo sapiens, από το Αιγαίο και το Ιώνιο πέλαγος.[1]

Το έργο του δρ. Tr. Carter και του Πανεπιστήμιου McMaster ξεκίνησε το 2013, υπό την αιγίδα του Καναδικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των αντικειμένων που βρέθηκαν στην έρευνα του 2013 ήταν πελεκημένες πέτρες, κροκκάλες (πέτρινα σφυριά) από σμύριδα (η πρώτη ύλη είναι τοπική στην Νάξο, αν και όχι από αυτό το δυτικό τμήμα του νησιού!), μικρότερες ποσότητες μαρμάρου (πέτρωμα που είναι επίσης γηγενες στο νησί) και κεραμική, αν και εξαιρετικά σπάνια.

Η πηγή πυριτόλιθου στην Στελίδα ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1981 από την Γαλλική Σχολή Αθηνών, υπό την διεύθυνση του R.Treuil, και από τον Μιχ. Σεφεριάδη (1983). Τότε εργαλεία από πυριτόλιθο δεν είχαν ποτέ ξαναβρεθεί πριν σε κυκλαδίτικες ανασκαφές… Η χρονολόγησή τους στην παλαιολιθική εποχή σκόνταφτε στο ότι υπήρχε εδραιωμένη η πεποίθηση ότι τα μικρονήσια της Μεσογείου δεν είχαν κατοίκηση προ της ύστερης νεολιθικής (5^η χιλιετία π.Χ.) – βλ. Cherry, 1981. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν εσφαλμένο:

• Ευρήματα της Κάτω / Μέσης Παλαιολιθικής ευρέθησαν στην Μήλο, και
• της χαμηλότερης Μεσολιθικής στην Κύθνο (9^ης χιλιετίας π.Χ.) – βλ. Sampson, κ.ά. 2010.

Από την δεκαετία του 1980 η Στελίδα έχει υποστεί σημαντική…εξέλιξη: Κτίσθηκαν μια σειρά από ιδιωτικές κατοικίες και ξενοδοχειακά συγκροτήματα, που καταπάτησαν τον λόφο και «διατάραξαν» τον αρχαιολογικό χώρο… Το 2002, η ΚΑ’ Εφ. Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων έκανε έρευνα της δυτικής Στελίδας (Ό. Φυλανιώτου), και στις χαμηλότερες ανατολικές και νότιες πλαγιές (Ειρ. Λεγάκη).

Υπενθυμίζω ότι στο Ιώνιο έχουν ευρεθεί πολύ παλαιότερα εργαλεία (λ.χ. 1.100.000 χρόνων στην Κέρκυρα), αλλά και στο Αιγαίο (λ.χ. 700.000 χρόνων στον Πλακιά Κρήτης και όρθια βάδιση ανθρώπου στην Κίσσαμο πριν 6.000.000 χρόνια). Άρα έφτιαχναν πλοία και εταξείδευαν με αυτά, πολύ παλαιότερα. Αυτό σημαίνει ότι μιλούσαν. Αυτό αλλάζει όσα πιστεύουν οι επιστήμονες έως σήμερα και για την νευροφυσιολογία του εγκεφάλου των πρωτανθρώπων…

ΠΗΓΗ: Πανεπιστημιο McMaster, ομώνυμο άρθρο του Γ. Λεκάκη στην εφημ. «Κυριακάτικη Κόντρα News», 7.1.2017. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.1.2017.

Στοιχεία για την δραστηριότητα στο Μέσο Πλειστόκαινο βρέθηκαν στην Λεκάνη του κεντρικού Αιγαίου, στο σύμπλεγμα εξόρυξης chert πυριτόλιθου της Στελίδας Νάξου Κυκλάδων. Η χρονολόγηση με φωταύγεια τοποθετεί τα περίπου 9,000 αντικείμενα σε μια στρωματογραφική ακολουθία από από 13.000 έως 200.000 χρόνια πριν. Αυτά τα αντικείμενα περιλαμβάνουν προϊόντα της Μουστερίας, τα οποία αναμφισβήτητα παρέχουν τις πρώτες ενδείξεις για Νεάντερταλ(*) στην περιοχή. Αυτό το χρονολογημένο υλικό μαρτυρά μια πολύ αρχαιότερη ιστορία περιφερειακής εξερεύνησης από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, ανοίγοντας την πιθανότητα εναλλακτικών οδών προς την Νοτιοανατολική Ευρώπη από την Ανατολία (και την Αφρική) για:

• (i) πρωτανθρωπους, πιθανώς κατά την διάρκεια των χαμηλών επιπέδων της στάθμης της θάλασσας (π.χ., Στάδιο 8 Θαλάσσιων Ισοτόπων), που επέτρεπαν χερσαίες διαβάσεις στο Αιγαίο, και
• (ii) Homo sapiens της Πρώιμης Ανώτερης Παλαιολιθικής (Ωρινακιας), πιθανώς μέσω θαλάσσης.

ΠΗΓΗ: Tr. CARTER, κ.ά. “Earliest occupation of the Central Aegean (Naxos), Greece: Implications for hominin and Homo sapiens’ behavior and dispersals”, SCIENCE ADVANCES, Vol 5, Issue 10, DOI: 10.1126/sciadv.aax099, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.10.2019.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Boleti A. «L’Exploitation de l’Émeri en Égée et en Méditerranée Orientale a l’Age du Bronze», αδημοσίευτη διδ. διατριβή, Πανεπ. Παρισιού I, 2009.
• Λεγάκη Ειρ. «H αρχαιολογική έρευνα για την Προ-Νεολιθική, Νεολιθική και Πρωτοκυκλαδική Νάξο ως προνομιακός μοχλός ανάπτυξης», στο «Ναξιακά Γράμματα», 1(2), 6-17, 2009.
• Σάμψων Aδ. – Kaczanowksa M. – Kozlowski J.K. «The Prehistory of the Island of Kythnos and the Mesolithic Settlement at Maroulas», στο «Polish Academy of Arts and Sciences / The University of the Aegean», Κρακοβία, 2010.
• Σεφεριάδης M. «Un centre industriel préhistorique dans les Cyclades: Les ateliers de débitage du silex à Stélida», στο G. Rougement (ed.) «Les Cyclades: Matériaux Pour une Étude de Géographie Historique», εκδ. CNRS, Λυών, 67-73, 1983.
• G. Ferentinos – M. Gkioni – M. Geraga – G. Papatheodorou «Early seafaring activity in the southern Ionian  Islands, Mediterranean Sea» στο «Journal of Archaeological Science», 2012.[1]

ΝΑΞΟΣ, ΚΥΚΛΑΔΕΣ, ΑΙΓΑΙΟ, ΣΤΕΛΙΔΑ ΝΑΞΟΥ, ΠΛΟΙΑ, ΠΛΟΙΟ, ΝΑΥΣΙΠΛΟΙΑ, ΖΑΚΥΝΘΟΣ, ΛΕΥΚΑΔΑ, ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΠΑΞΟΙ, ΚΕΡΚΥΡΑ, ΚΡΗΤΗ, ΚΑΝΑΔΑΣ, ΚΑΡΤΕΡ, NAXOS, ΝΑΞΟΣ, αρχαιο αρχαιοτερο θαλασσιο ναυτικο ταξιδι ταξειδι Αιγαιο, 260.000 χρονια πριν νησος νησι Ζακυνθος, Λευκαδα, Κεφαλονια, Παξοι Κερκυρα, Κρητη λεκακης λεπιδα αιχμη δορατος δορυ κλασσικου τυπου εργαλειο Νεαντερταλ, μουστιαια περιοδος εποχη ανασκαφη αρχαιολογικος χωρος Στελιδα ναξου λοφος ακρωτηρι Αγιου Προκοπιου  ακρωτηριο Αγιος Προκοπιος Ναξος Χωρα αρχαιολογια αρχαια αρχαιοτερα θαλασσια ταξιδια πρωτανθρωπος αποικια κυκλαδονησι, αρχαιοι αγροτες πρωτοι αρχαιο πλοιο, 9.000 αντικειμενα 250.000 αρχαιολογος, λιθινα εργαλεια λιθινο παλαιοτερα προιστορικη θεση Κυκλαδες προιστορια αιχμη ανθρωποι νησια Αιγαιου 270.000 πρωτοι Homo Heidelbergensis, Homo Erectus ερεκτους αρχανθρωπος Πετραλωνων χαλκιδικης Κρητες αποικοι πλους Κρητη μινωιτες τεχνογνωσια πρωτανθρωποι πλοια ναυτικοι πρωτογονοι πληθυσμοι αναθεωρηση ανατροπη λαθος συμβολα σπηλια ζωγραφικη χρωστικες ουσιες, κατασκευη μουσικα οργανα μουσικη κοσμημα ελεγχομενη φωτια μαγειρικη ταφη νεκρος πρακτικη συγχρονοι ανθρωποι συγχρονος ανθρωπος σοφος Homo Sapiens φωταυγεια ραδιοχρονολογηση, οπτικα διεγερμενη εξαιρετικα παλαιολιθικα ευρηματα παλιολιθικη εποχη ευρημα κοπιδι, λογχη, ελληνικα νησια Λευκας, Κεφαλλονια, προελευση ναυτοσυνης Μεσογειος Ιωνιο ιονιο πελαγος Καναδικο Ινστιτουτο καναδας Ελλαδα πελεκημενη πετρα κροκαλα πετρινο σφυριι σμυριδα πρωτη υλη μαρμαρο πετρωμα γηγενες κεραμικη εξαιρετικα σπανια πυριτολιθος 1981 Γαλλικη Σχολη Αθηνων, Σεφεριαδης κυκλαδιτικη πεποιθηση μικρονησι κατοικηση υστερη νεολιθικη 5^η χιλιετια πΧ Κατω Μεση Μηλος, Μεσολιθικη Κυθνος 9^η σαμψων Sampson, κατοικια ξενοδοχειο ΚΑ Εφορεια Προιστορικων και Κλασσικων Αρχαιοτητων εφα Φυλανιωτου Λεγακη παλαιοτερα 1.100.000 700.000 Πλακιας Κρητης 6.000.000 ορθια βαδιση ομιλια μιλια νευροφυσιολογια εγκεφαλο εγκεφαλος Προνεολιθικη νεολιθικη πρωτοκυκλαδικη Μαρουλας Maroulas εφευρεση κεραμικης μεταλλων παλαιοτερη αρχαιοτερη πρωτη χρηση σμυριδας ναξιακο ορυκτο κυνηγι, ρουχα φαγητο ξυλουργικη κατοικηση, εστια κατασκηνωση Μεσο Πλειστοκαινο Λεκανη κεντρικου Αιγαιου, συμπλεγμα εξορυξη τσερτ chert πυριτολιθος χρονολογηση φωταυγεια παλαιολιθικα αντικειμενα στρωματογραφια 13.000 200.000 χρονων πρωτη ενδειξη Νεαντερταλ υλικο πολυ αρχαιοτερη ιστορια εναλλακτικη οδος Νοτιοανατολικη Ευρωπη Ανατολια Αφρικη πρωτανθρωπος, σταθμη της θαλασσας Σταδιο 8 Θαλασσια Ισοτοπο χερσαια διαβαση χομο σαπιενς Homo sapiens πρωιμη ανωτερη Παλαιολιθικη ωρινακια μεσω θαλασσης