Τι μένει όταν χάνεται μια πόλη, όταν ξεχνιέται ακόμη και το όνομα της;
Τα θεμέλια των κτηρίων της, αλλεπάλληλα στρώματα καταστροφής που αναδύονται μέσα από το χώμα, μόλις τα αγγίξει η αρχαιολογική σκαπάνη, χαώδη και άμορφα, γεμάτα ωστόσο έργα ανθρώπινων χεριών, θραύσματα και σπαράγματα, ίχνη και μηνύματα που περιμένουν ανυπόμονα να διαβαστούν, να γίνουν μνήμη και γνώση…
Τα σπασμένα κεραμίδια των στεγών που κατέρρευσαν, τα κομμάτια των πήλινων αγγείων, οι αγνύθες, αντικείμενα άχρηστα πια, μένουν στον τόπο τους. Ευρήματα ταπεινά και επαναλαμβανόμενα, χωρίς περγαμηνές καλλιτεχνικής αξίας, αποδεικνύονται ανεκτίμητες πηγές άμεσης μαρτυρίας, βοηθώντας να ανιχνεύσουμε χρονικές αλληλουχίες, να αναγνωρίσουμε χρήσεις, λειτουργίες και ταυτότητες.
Σε θραύσματα αγγείων διαβάζουμε γράμματα και αριθμούς, αρχικά ονομάτων, επιφωνήματα, χαιρετισμούς. Σε κεραμίδια οι χριστιανοί χάραξαν τον σταυρό και το Ιησούς Χριστός Νικά για να ξορκίσουν τους αρχαίους θεούς από το ανάκτορο. Χαράζοντας τα ονόματά τους, Βαβασώ και Κλευπάτρα (Κλεοπάτρα), στα κεραμίδια που κατασκεύαζαν για το ίδιο κτήριο, οι εργάτες του 4ου αι. π.Χ. αποθέωναν τις “κυρίες” που ήταν το αντικείμενο του πόθου τους.
ΙΑΜΒΑΝΕΙΤΡΡ ΑΙΠΡΟΣ ΛΥΝΙΙΠΠΟΝ ΞΥΡΠΙΡΓΙΖΕΤΑΙΡ
Ένα σταμνί γεμάτο κρασί ήταν το «νίκημα», το έπαθλο του Γαλέστη, ενός Θράκα που έζησε και πέθανε στην πόλη τον 2ο αιώνα π.Χ. Την ίδια εποχή κάποιος χάραξε σε μια πήλινη κούπα, με μεγάλη επιμέλεια σαν σε πάπυρο, ένα επίγραμμα για τον χρόνο που φεύγει:
«Τὸ ῥόδον ἀκμάζει βαιόν χρόνον, ἐὰν δὲ παρέστη,
ζητῶν εὑρήσεις οὐ ῥόδον, ἀλλὰ βάτον»,
το τριαντάφυλλο ανθίζει για λίγο, αν ο χρόνος του περάσει και το αναζητήσεις
δεν θα βρεις πια λουλούδι, αλλά αγκάθια.
ΝΑΝΦΙΛΕΙ ΕΛΚΩΣΕΙΜΙΝΙΕ
Ο ίδιος ή κάποιος σύντροφός του εκτόνωσε τον θυμό του, χαράζοντας σκαιές και ανορθόγραφες βρισιές σε έναν αμφορέα που βρέθηκε μαζί με την κούπα. «Μητρὶ θεῶν καὶ συντελείᾳ» χάραξε ο αναθέτης επάνω σε έναν κάνθαρο, φανερώνοντας ότι στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια υπήρχε εδώ θίασος λατρευτών της Μεγάλης Μητέρας.
Σε ελληνιστικά κεραμίδια βρίσκουμε επιμελώς εκτυπωμένα με σφραγίδες ονόματα αρχόντων, κτητόρων, χορηγών ή υπεύθυνων αξιωματούχων, ενώ τα σφραγίσματα με την μακεδονική ασπίδα δηλώνουν την βασιλική παρουσία χορηγία και η επιγραφή «ΑΜΥΝΤΟΥ» στα κεραμίδια ενός μεγάλου δημόσιου οικοδομήματος φανερώνει την ύπαρξη ιερού αφιερωμένου στην λατρεία των βασιλέων. Όμως το πιο σημαντικό από όλα είναι το σφράγισμα με το κεφάλι της αίγας που επαναλαμβάνεται σε κεραμίδια διάφορων κτηρίων ως λαλούν σύμβολο της ίδιας της πόλης των Αιγών, δηλώνοντας κατηγορηματικά και αδιάψευστα το όνομα και την ταυτότητα της.
Κάποιοι κάτοικοι άφησαν ακόμη πιο άμεσα σημάδια. Οι τεχνίτες τα ίχνη των δακτύλων τους στην μάζα του πηλού των ειδωλίων, οι κεραμοποιοί ηθελημένα αποτυπώματα της ανοιχτής παλάμης τους, σαν σημάδια αποτροπής, στα νωπά ακόμη κεραμίδια, όπως αυτά που, απλωμένα να στεγνώσουν πριν ψηθούν, δέχτηκαν το άγγιγμα και έσωσαν τα συγκινητικά ίχνη των άλλων κατοίκων, των υποτακτικών και απαραίτητων συντρόφων των ανθρώπων. Κατσίκια, όρνιθες, γάτες, σκυλιά περπατούν στα κεραμίδια, οδεύοντας στο στερέωμα της μνήμης που επιστέφεται με την δαντέλα των περίτεχνων ακροκεράμων, την ίδια που αντίκρυζε ο διαβάτης περπατώντας στις Αιγές του 5ου προχριστιανικού αιώνα.
ΠΗΓΗ: Αναστήνοντας μια πόλη, από την Προθήκη 1: Ίχνη, μηνύματα, ταυτότητες ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΩΝ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.6.2025.
αρχαια κεραμιδια αρχαιοι χριστιανοι χαραξη σταυρος χριστογραμμα ξορκι αρχαιοι θεοι αιγες αιγαι βεργινα ημαθια μακεδονι αρχαιο κεραμιδι χριστιανος αρχαιος θεος πολη, ονομα θεμελια κτηριο στρωμα καταστροφη αρχαιολογια εργα ανθρωπινο χερι θραυσμα σπαραγμα ιχνη μηνυμα μνημη γνωση στεγη καταρρευση κομματι πηλινο αγγειο αγνυθα, αντικειμενο αχρηστο ευρημα μαρτυρια χρηση, λειτουργια ταυτοτητα θραυσματα αγγειο αρχαια ελληνικα γραμματα αριθμοι επιφωνημα χαιρετισμος χριστιανισμος Ιησους Χριστος Νικα ανακτορο αιγων Βαβασω Κλευπατρα Κλεοπατρα κατασκευη κτηριο, εργατης 4ος αιωνας πΧ αποθεωση κυρια αντικειμενα ποθου ποθος ερως σταμνι σταμνα κρασι νικημα επαθλο Γαλεστης, Θρακας θραξ θρακη πολις 2ος πηλινη κουπα, επιμελεια επιγραμμα επιγραφη χρονος που φευγει ροδον ροδο ακμη βαιον χρονον, παρεστη, ζητων ευρησεις βατον τριανταφυλλο ανθος λουλουδι, βατος αγκαθι θυμος ανορθογραφια βρισια αμφορεας Μητρι θεων συντελεια αναθετης κανθαρος, πρωιμα ελληνιστικα χρονια θιασος λατρευτης Μεγαλη Μητερα θεα ελληνιστικα σφραγιδα αρχοντας, κτητορας χορηγος αξιωματουχος σφραγισμα μακεδονικη ασπιδα βασιλιας χορηγια ΑΜΥΝΤΟΥ αμυντας μεγαλο δημοσιο οικοδομημα ιερο ιερον αφιερωση λατρεια βασιλευς σημαντικο κεφαλι αιγας αιγα λαλουν συμβολο σημαδι τεχνιτης ιχνος δακτυλο μαζα πηλος ειδωλιο κεραμοποιος αποτυπωμα ανοιχτη παλαμη αποτροπη αγγιγμα κατοικοι υποτακτικος ανθρωπος κατσικι, ορνιθα, γατα σκυλι ακροκεραμο 5ος ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΩΝ
