Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

6.3 C
Athens
Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου, 2025

Τελευταίo βίντεο

 

Social Media - Αρχείον Πολιτισμού

46,800ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,136ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
67ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
478ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
23,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής

Social Media - Γιώργος Λεκάκης

Ήθη κι έθιμα του αγίου Αθανασίου – Στον άγιο Αθανάσιο, τάζουν για τον θάνατο… – του Γ. Λεκάκη

Ήθη κι έθιμα του αγίου Αθανασίου
Στον άγιο Αθανάσιο, τάζουν για τον θάνατο…

Του Γιώργου Λεκάκη

Στον μισέλληνα[1]
άγιο Αθανάσιο[2]
τάζουν στην Μεσσηνία για τον θάνατο[3]
(από παρετυμολογία)[4].
Επίσης δεν εργάζονται στη μνήμη του, γιατί πιστεύουν πως όποιος εργάζεται αυτή
την ημέρα θα πεθάνει… Το ‘χουνε για «κακό και κάνονε αρχή τ’ άγιο Θανασού». Οι
γυναίκες δεν ζυμώνουνε, μήτε πλένουνε, γιατί φοβούνται τον θάνατο…

Στην Κορώνη σκέφτονται πιο… σύνθετα στην μνήμη του: Εάν η γιορτή του πέσει Δευτέρα, προσέχουν όλες τις Δευτέρες του χρόνου και δεν ασχολούνται με εργασίες που έχουν να κάνουν με κρασί (και μούστο) ή λάδι και δεν βάζουν παστό. Ούτως ή άλλως γενικά την ημέρα του τηρείται νηστεία με την κατάλυση κρασιού και λαδιού.

Στις 18 Ιανουαρίου τιμάται μαζί με τον άγιο Κύριλλο, αλλά δεν είναι
γνωστό γιατί… ουτε το πότε καθιερώθηκε αυτό
… Ίσως για να είναι αμέσως μετά την εορτή
του αγίου Αντωνίου, ο οποίος ήταν και ο πνευματικός τους πατέρας…

Από τον λαό μας θεωρείται προστάτης των προβάτων. Εξ ου και η ιδιαίτερη
λατρεία που του έχει η ύπαιθρός μας.

Αντίθετα στην Αμφίκλεια Φθιώτιδας
τον έχουν προστάτη των κτηνοτρόφων.

Στην Λοκρίδα τις μέρες της
γιορτής των αγίων Αντωνίου, Αθανασίου και Ευθυμίου
(17, 18 και 20 Ιανουαρίου, αντίστοιχα), δεν στρώνουν κοντά σε τοίχο να
κοιμηθούν. Φοβούνται ότι θ’ αρρωστήσουν από την υγρασία. Τραγουδούν:
Αγιαντώνης
έγραφε,
άη Θανάσης
έκοβε
κι άγιος
Θύμιος θύμιαζε…
Στο Βελβεντό Κοζάνης το ρίχνουν στην… λουκανικοφαγία. Από τα
Χριστούγεννα οι κάτοικοι της όμορφης κώμης φτιάχνουν τα λουκάνικα, τα οποία
ψήνουν και τρώνε την ημέρα του αγίου, δημόσια στην ύπαιθρο.

Στο Καλαμπάκι Δράμας γιορτάζεται το κουρμπάνι (παραπάνω φωτογραφία), έθιμο που έφεραν οι πρόσφυγες
από την Ανατολική Θράκη.

Στην Σαμοθράκη, παραγκωνίζει
τους «παραδοσιακούς άγιους γιατρούς», Ανάργυρους και Παντελεήμονα, και παίρνει
την θέση τους.

Στην Καλαβρία της Μεγάλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας, στο χωριό Αγία
Σοφία της Ηπείρου
/ Santa Sofia d’Epiro επαρχία της Κοζέντσα, στο Sila Greca,
στην δεξιά όχθη του ποταμού Κράτη / Crates, η τοπική κοινότητα βορειοηπειρωτικής
καταγωγής και γλώσσας, εξακολουθούν να γίνονται λειτουργικοί εορτασμοί, σύμφωνα
με την αρχαία παράδοση, με το βυζαντινό-ελληνικό έθιμο. Το ίδιο και στο χωριό San Giacomo di Cerzeto, της ιδίας περιοχής από την κοινότητα ιδίας
καταγωγής.

Το Όρνιο της
Καράβας, η αφορεσμένη στάνη,
ο άγιος Αθανάσιος και οι σαρακατσάνοι της
Ευρυτανίας

«Δίχως άλλο καμμία ευρωπαϊκή πόλις δεν είναι δυνατόν να έχη την υπηρεσίαν
καθαριότητος, την οποίαν έχουν τα βουνά. Επειδή, ως επί το πλείστον είναι
κακοπάτητα και το χειρότερο ακόμη τα διάφορα ζώα, είτε ήμερα είτε άγρια,
ευρίσκονται εις κατάστασιν διαρκούς εμφυλίου πολέμου – αυτούς τους μήνας
μάλιστα οι οποίοι είναι ερωτική εποχή των προβάτων σκοτώνονται καθημερινώς
κριάρια αλληλομαχόμενα διά τας Ιουλιέτας των κοπαδιών των – τα όρνια εκτελούν
μεγάλην κοινωνικήν αποστολήν, καθαρίζοντα αμέσως τα βουνά από τους νεκρούς
μαχητάς του Έρωτος.

Μία ποιμενική παράδοσις βεβαιοί, ότι τα όρνια ανέλαβον την εργασίαν
ταύτην κατά διαταγήν αγίου ανθρώπου, του Αθανασίου, του εξομολογητού, ιδιαιτέρου
προστάτου των προβάτων.

Ο άγιος Αθανάσιος διήρχετο κάποτε τα βουνά κηρύσσων τον λόγον του Θεού
και εξομολογών τους αμαρτωλούς. Άμα έφθασεν εις μίαν κορυφήν της Ευρυτανίας, η οποία
αποτελεί το σύνορον Θεσσαλίας, Ηπείρου και Στερεάς, επλησίασε μίαν στάνην όπου
απέκρυψε την ιδιότητά του και προσποιηθείς τον στρατοκόπον εζήτησε από τους
ποιμένας ολίγον γάλα.

Εδώ η παράδοσις είναι φανερά αντιποιμενική, διότι διηγείται ότι οι
ποιμένες δεν του έδωκαν γάλα, πράγμα το οποίον είναι αντίθετον προς τα
ποιμενικά έθιμα, όπως ημπορούν να βεβαιώσουν όλοι όσοι έτυχαν να περάσουν από
στάνην. Τόσον το θεωρούν υποχρέωσίν των να περιποιηθούν διαβάτας, ώστε και
μακράν της στρούγγας των αν περάσητε, θα σας καλέσουν εις τα κονάκια των, τα
οποία άλλως τε υποβάλλονται εις ειδικήν φορολογίαν όπως «απαντούν τα έξοδα» της
φιλοξενίας.

Εις μίαν μελέτην περί των σαρακατσάνων (σκηνιτών) την οποίαν γράφω,
παραθέτω φορολογικούς καταλόγους τσελιγγάτων, εις τους οποίους η πρώτη μερίς
είναι τα «μουσαφιρλίκια». Κατά δέκα λεπτά φορολογεί ο τσέλιγγας έκαστον
πρόβατον των υπ’ αυτόν σκηνιτών διά την φιλοξενίαν των διαβατών.

Η παράδοσις μόλα ταύτα επιμένει ότι εις τον Άγιον Αθανάσιον δεν έδωσαν
ούτε γάλα. Εκείνος λοιπόν ύψωσε τας χείρας του προς τον Θεόν και κατηράσθη την
στάνην, ζητήσας να γίνουν τα πρόβατα όρνια. Αμέσως τα κοπάδια έγιναν φτερωτά
και οι ποιμένες έμειναν με της γκλίτσες ξηρές.

– Εσείς δε αθώα πλάσματα του Θεού, είπεν ο Άγιος, να περιπλανάσθε εις τα
βουνά και να τα καθαρίζετε από πάσαν ακαθαρσίαν.

Τα όρνια τότε πήραν τα βουνά και επεδόθησαν εις το ανατεθέν έργον των.
Μερικά όμως έμειναν εκεί κοντά στο μανδρί των, όπου και σήμερον περιπλανώνται
γύρω από τα ερείπια της στάνης, αναζητούντα τους πιστικούς των και τα σκυλιά.

Προχθές το βράδυ πέρασα εις την «Αφορεσμένην» – είναι το όνομα της
κατηραμένης στάνης – και έμεινα εκεί δύο τρεις ώρας.

Να ιδήτε, μου έλεγαν πέντε εξ Σαρακατσαναίοι που με συνώδευαν, να ιδήτε
ότι άμα βλέπουν άσπρη κάππα, που φορούμε ημείς οι βλάχοι, δεν φεύγουν γιατί
θαρρούν πως είμαστε οι δικοί των οι τσοπάνηδες.

Πραγματικώς τα όρνια δεν παρεμέρισαν και επεράσαμε ανάμεσα των δίχως να
διακόψουν την βοσκήν των. Εκάθησα εις τα ερείπια της στάνης και μου ήλθεν ο
πειρασμός να τουφεκίσω το ορνεοκοπάδι, επει­δή το κόκαλό των γίνεται λαμπρά
φλογέρα.

– Μη τα ντουφεκάς, τα καημένα… Κρίμα… θάρρεψαν γιατί είδαν εμάς…

Αλλ’ εκείνα, ως αντελήφθην, δεν εκινούντο, διότι είχον προ ολίγου πέσει
επάνω εις ένα γκρεμισμένο άλογο από το οποίον μόνον τα κόκαλά του είχον αφήσει.
Όταν μετ’ ολίγον μας έπιασε η βροχή και απεσύρθημεν κάτω από ένα έλατον, αυτά
επήγαν απέναντι μας εις ένα κέδρον και έμειναν εκεί ως πρόβατα.

Οι σαρακατσάνοι μού επέμειναν, ότι εκεί ήταν ο «σταλός των» όταν ήσαν
πρόβατα και επήγαν κατά συνήθειαν, την οποίαν έχουν τα πρόβατα την μεσημβρίαν
να λημεριάζουν υπό παχύσκια δένδρα.

Όταν ο καιρός αναπήρε, συνεκεντρώθησαν εκεί πολλοί σαρακατσάνοι και είδα
πως ήτο αδιάσειστος η πεποίθησίς των, ότι όρνια προ του αφορισμού δεν υπήρχον
και ότι ο δημιουργός των είναι ο Άγιος Αθανάσιος. Ίσως έκτοτε οι σαρακατσάνοι
να έγιναν τόσον φιλόξενοι. Αλλά τα όρνια μένουν όρνια και καθαρίζουν τα βουνά
με ηλεχτρικήν ταχύτητα. Μόλις γκρεμισθούν ή ψοφήσουν πρόβατα, άλογα, μουλάρια,
κλπ. επιπίπτουν τα όρνια και τα καθαρίζουν αυτοστιγμεί.

Φαίνεται δε ότι παρομοίας υπηρεσίας προσέφεραν και κατά το Εικοσιένα. Οι
βοσκοί ερευνούν επιμόνως τα σπήλαια όπου κάνουν τις φωλιές των με την ιδέαν ότι
θα εύρουν χρυσαφικά, ιδίως δακτυλίδια, τα οποία μετέφερον εκεί τα όρνια μαζί με
τα χέρια των νεκρών κλεφτών που ήρπαζον από τα πεδία των μαχών. Ένας
Σαρακατσάνος μου έδειξε χρυσό δακτυλίδι που ευρήκε μέσα εις μίαν ορνιοφωλιάν
μαζί με σκελετούς ανθρωπίνων χεριών.

Ελησμόνησα να σημειώσω παραπάνω, ότι υπάρχουν και όρνια, τα οποία δεν
τρώγουν μόνον το κρέας, άλλοι ροφούν και τα κόκκαλα, εντεύθεν δε και ειδική
ονο­μασία των «κοκκαλιάδες». Οι κοκκαλιάδες αρπάζουν τα κόκαλα και αφού
προχωρήσουν πολύ υψηλά να πετούν απ’ εκεί επάνω εις πετρώδη μέρη διά να
σπάσουν. Καταβαίνουν έπειτα και επιδίδονται εις την απορρόφησιν των μεδουλιών
των.

Οι κλέφτες του Εικοσιένα όμως ήσαν υπερήφανοι, ώστε να μη θέλουν να
φαίνωνται ότι τρώγουν τα κορμιά των τα όρνια όπως τα ψοφίμια. (Οι κλέφτες τους
από φυσικόν θάνατον αποθνήσκοντας ονομάζουν ψοφίμια και ηύχοντο διά τον εαυτόν
των να τελειώ­σουν ως σφαγάδια, τουτέστι να σκοτωθούν εις τον πόλεμον). Η
υπερηφάνειά των λοιπόν δεν τους επέ­τρεπε να νομίζουν ότι θα γίνουν βορά των
όρνιων, αλλά των σταυραετών, προς τους οποίους και απευ­θύνονται τα επιθανάτια
τραγούδια των:
Φάγεν αητέ μ’ τα νειάτα μου,
φάγε την αντρειά μου,
να κάμης πήχυ το φτερό και
σπιθαμή το νύχι.
Ίσως είναι η ποιητικωτέρα διάθεσις των πολεμιστών του Εικοσιένα το να
θέλουν να μετενσαρκωθούν μέσα στις σπαθωτές φτερούγες των αητών που χαίρονται
τα ύψη και δέρνουν βροντερά τον αιθέρα, όπως τα πολύηχα άρματά των. Ένα
αρματολικό τραγούδι λέγει:
Το πώς βροντάει ο σταυραετός
όντας αργοκινάει,
έτσ’ όντας συναρίζεται
κι ο γλεντερός ο Κλέφτης.
Ήτο δυνατόν ο «γλεντερός κλέφτης» να παραδεχθή, ότι τα νειάτα του τρέφουν
τα όρνια, τα δυσκί­νητα, τα πεζότατα, τα ταπεινά αυτά ζώα; Ημείς εδώ όταν
πρόκειται να επιπλήξωμεν κανένα ως βραδυκίνητον, ως μπουνταλάν, ως άχθος
αρούρης, έχομεν πρόχειρον την φράσιν.

– Όρνιο της Καράβας!

Καράβα δε ονομάζεται η σειρά των κορυφών της Οξιάς όπου περιπλανώνται τα
θύματα του αφορισμού του Αγίου Αθανασίου, καθαρίζοντα τους γκρεμούς από τα
ψοφίμια δίχως αστυιατρικήν υπηρεσίαν, την οποίαν έχουν οι Αθηναίοι, που
εκτελούν παρομοίαν υπηρεσίαν εις πολλά Αθηναϊκά ξενοδοχεία… Κατά τούτο τα όρνια
διαφέρουν μερικών Αθηναίων, οι οποίοι πληρώνουν αστυιάτρους, πληρώνουν
εφημερί­δας διά να διαβάζουν τα «απόζοντα» εξ ακαθαρσίας ξενοδοχεία και έπειτα
πηγαίνουν και τρώγουν εις τα ίδια ξενοδοχεία.» – ΠΗΓΗ: Στέφανος Γρανίτσας «Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του
λόγγου».

ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ

ΘΡΑΚΗ: Φημισμένα θρακιώτικα πανηγύρια του αγίου Αθανασίου γίνονται στο Κόσμιο.

Στο Σουφλί Έβρου τον λένε Νιάη
ή Νιάτσια (Νιάτσου την Αθανασία).
Ανήμερα του αγίου Αθανασίου (18
Ιανουαρίου),
στην Αίγειρο Ροδόπης, απ’ τις 5 π.μ. ξεκινά η προετοιμασία για το κουρμπάνι του αγίου. Περιλαμβάνει «γεύμα
αγάπης», για όλον τον παρευρισκόμενο κόσμο. Το γεύμα αποτελείται από
αιγοπρόβατα (
τα οποία καθαρίζονται και τεμαχίζονται
από την προηγούμενη ημέρα), βρασμένα σε
μεγάλα καζάνια, με κρεμμύδια, βούτυρο
και μυρωδικά…
Και που βράζουν πάνω σε φωτιά από ξύλα, για πολλές-πολλές
ώρες… Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην Ανατολική Θράκη. Τα κρέατα (πρόβατα κι
αρνιά) προσφέρονται απ’ τους κτηνοτρόφους της περιοχής, από τον Δήμο, αλλά και
οιονδήποτε πιστό, θέλει να προσφέρει στο κουρμπάνι, εκπληρώνοντας κάποιο τάμα
του. Η προετοιμασία γίνεται στο προαύλιο της ομώνυμης εκκλησίας, η οποία
κτίσθηκε αφού οι Ανατολικορωμυλιώτες έφεραν απ’ την πατρίδα τους την εικόνα του
αγίου που είχαν κι ασπάζονταν εκεί. Την Παρασκευή του γεύματος αναλαμβάνουν
έμπειρες μαγείρισσες. Εδώ λένε, πως μια χρονιά που δεν πραγματοποιήθηκε
το «γεύμα αγάπης» εμφανίσθηκε ο άγιος Αθανάσιος και σκούντηξε έναν άνθρωπο και
του είπε: «Σήκω και πήγαινε! Γιατί σήμερα δεν θα μου δώσεις να φάω;». Σήμερα,
στο κουρμπάνι μοιράζονται περισσότερες από 600 μερίδες βρασμένου κρέατος στους
συμπανηγυριστές, οι οποίοι εύχονται «χρόνια πολλά!»…

Του
Αγίου Αθανασίου στην Σαμοθράκη
εορτάζεται το Μοναστήρι του αγίου στα Αλώνια.

Για την εορτή της μνήμης του Αγίου Αθανασίου
πολιούχου του Διδυμοτείχου που
πανηγυρίζει, γίνεται γενικός σημαιοστολισμός της πόλης από το πρωί έως το βράδυ
της 18ης Ιανουαρίου 2008 και φωταγώγηση αυτής. Και λιτάνευση της
εικόνος του αγίου Αθανασίου.

ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Στις 18 Ιανουαρίου στην θέση «Μύλοι» Αγ.
Αθανασίου Υστερνίων στην Τήνο Κυκλάδων
εορτάζει το ομώνυμο ξωκκλήσι – ιδιοκτησία της γνωστής οικογενείας Καρδαμίτση.
Οι ιδιόκτητες φροντίζουν για όλα τ’ απαραίτητα…
Σ’ ένα ξεχωριστό
τηνιακό τοπίο… Σ’ έναν μυλότοπο αυχένα, στην οροσειρά που χωρίζει την Τήνο σε
βόρεια και νότια! Με λαϊκές κατασκευές και έργα τέχνης… Οι συμπανηγυριστές
απολαμβάνουν αυτά που απλόχερα προσφέρει η φύση της περιοχής και που
φιλοτέχνησε η μαστοριά των κατασκευαστών, εδώ και πολλά χρόνια. Ψάλλουν
καλλίφωνοι ψάλτες και πρωτοψάλτες… Προσφέρεται κέρασμα από τους ιδιοκτήτες, με
νόστιμους μεζέδες και άφθονο κρασί – απαραίτητο για το αέρα που λυσσοφυσά αυτήν
την μέρα εκεί πάνω…

Ο άγιος Αθανάσιος  από τον Δάσκαλο της αγίας Ιλδεφόνσου
Valladolid, Μουσείο Nacional de Escultura.

Εικόνα

Ο Μέγας Αθανάσιος συνήθως απεικονίζεται
ως γκριζομάλλης, γέρος με μεγάλα φαλακρά «μπαλώματα» στο μέτωπό του. Η γκρίζα
γενειάδα είναι φαρδειά, μεσαίου μήκους, χωρισμένη σε πολλά στριμμένα σκέλη. Φορά
φαήλιον, ωμοφόριο, σκήπτρο ή ράβδο στην ζώνη του και ένα Ευαγγέλιο ή ένα ξεδιπλωμένο
ειλητάριο στα χέρια του – μερικές φορά μίτρα.

Συχνάκις συναπεικονίζεται μαζί με τον άγιο
Κύριλλο Αλεξανδρείας.

 

Αγιογραφία του αγίου Αθανασίου, στην ΙΜ Οσίου Λουκά (11ου αι.).

Σημαντικοί ναοί και μονές του

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

q  Το ανατολικό
από τα τρία ιερά σπήλαια της Ακροπόλεως
Αθηνών
, ήταν αφιερωμένο στον θεό Πάνα. Επειδή ο θεός συνέβαλε στην νίκη των
Ελλήνων στην Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. ενσπείροντας πανικό φόβο στους
Πέρσες. Οι Αθηναίοι ανταπόδωσαν την ευγνωμοσύνη τους στον θεό με την καθιέρωση
της λατρείας του στην πόλη. Το ιερό ήταν τριμερές με λαξευμένες κόγχες για την
υποδοχή αφιερωμάτων. Η ταύτιση του ιερού προέκυψε βάσει των μαρτυριών του
Ευριπίδη και του Παυσανία, καθώς και της εύρεσης αναθηματικού αναγλύφου στον
χώρο, που σήμερα φυλάσσεται στο Εθν. Αρχ. Μουσείο, το οποίο απεικονίζει στα
αριστερά τον θεό καθισμένο σε βράχο να παίζει σύριγγα, ενώ μπροστά του στέκεται
ενδεδυμένη μορφή. Στα χριστιανικά χρόνια, το ανατολικό τμήμα του Ιερού
μετετράπη σε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο, από το οποίο σήμερα
διατηρούνται ίχνη τοιχογραφιών στις κόγχες.

q  Του Παλαμά Φθιώτιδος
(κτίσμα του 1844). Εδώ στις 7 Μαρτίου 1878 οι πρόκριτοι των περιοχών του
Δομοκού, με επί κεφαλής τον Δ. Κόκκινο, από την Ομβριακή, συνήλθαν στον
ιερό χώρο του ενοριακού ναού και «εν μέσω κατανυκτικής τελετής, υψώσαντες εν τω
ναώ του Θεού την Ιεράν Σημαίαν, ωρκίσθημεν ομοθύμως, όπως αγωνιζόμενοι μέχρις
εσχάτων, αποκτήσωμεν την ελευθερίαν»… Οι επαναστάσεις των καπετανάτων κυρίως
των Αγράφων, αλλά και του Δομοκού, του Πηλίου, καθώς και του Αλμυρού, είχαν ως
αποτέλεσμα την ανεξαρτησία της Θεσσαλίας και την προσάρτησί της το 1881 με την
ελεύθερη μητέρα Ελλάδα.

q  Στο Γαλαξείδι
Φωκίδας
είναι κτισμένη σε λόφο, πάνω στον αρχαίο οχυρωμένο γεωμετρικό
οικισμό του 700 π.Χ.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου στην Παλαιά Βάρνακα
Αλυζίας Αιτωλοακαρνανίας.
q  Στην Σταμνά Αιτωλοακαρνανίας σε μια τοποθεσία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, το ξωκκλήσι του αγίου κείται παραπλεύρως του ποταμού Αχελώου. Εκκλησία μονόχωρη, κατανυκτική, με ημικυκλική Αγία Τράπεζα. Κτίσθηκε το 1891 (από πέτρινη «1891 23 Μαρτίου»). Σώζεται εικόνα της Παναγίας ημι-κατεστραμμένη. Δεξιά και αριστερά αναφέρονται τα εξής: Από την μία πλευρά «Δέησις Ιγνατίου ιερομονάχου» και από την άλλη πλευρά «Δια χειρός Χριστοφόρου μοναχού». Φυλάσσεται στον Άγιο Νικόλαο Σταμνάς. Είναι φτιαγμένη από αυγό και κηρομαστίχη, γύρω στο 1790.[5]

q 
Η μητρόπολη της Κύμης Εύβοιας
(όπου φυλάσσεται χρυσοκέντητος επιτάφιος του 14ου αι. Υπάρχουν
επίσης αξιολογότατες τοιχογραφίες).

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ:

q 
Του Γερακιού Λακωνίας
(βυζαντινή, σταυροειδής εγγεγραμμένης με τρούλο).

ΚΡΗΤΗ:

q 
Του Νίππους Κυδωνίας (περί το 1400).

ΗΠΕΙΡΟΣ:

q 
Του Μονοδενδρίου Ζαγορίου Ιωαννίνων Ηπείρου (υστεροβυζαντινή, τρίκλιτη βασιλική με καμπαναριό-πύργο).

ΑΙΓΑΙΟ:

q  Στον Μαραθόκαμπο Σάμου, του 1795 (από υπέρθυρη επιγραφή). Το βορεινό κλίτος της είναι αφιερωμένο στην αγία Βαρβάρα. Στην περιοχή υπάρχουν και τα δημόσια πλυσταριά, τα οποία φτιάχτηκαν το 1900, για να εξυπηρετούν τους κατοίκους στο πλύσιμο των ρούχων!

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ:

q 
Της Ρόδου, μονόχωρος, κοντά στην ομώνυμη πύλη της πόλης. Διασώζει
εικονογραφικό διάκοσμο. Tοποθετείται στο 15ο αιώνα. Μετετράπη ως μουσουλμανικό
τέμενος στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ:

q 
Από τις σημαντικότερες εκκλησιές του αγίου Αθανασίου (του Μουζάκη[6])
είναι της Καστοριάς. Μικρή μονόκλιτη
/ μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική με τετράγωνο νάρθηκα, που χτίστηκε μεταξύ 1384 – 1385.
Τοιχογραφίες του 14ου αι.

q 
Στην Παλαιά Σκοτίνα Πιέριας, κοιμητηριακός ναός του 14ου αι.
σε υψόμετρο 750 μ. Με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Μοναδικό δείγμα κατασκευής από ευτελή
υλικά και συγχρόνως η αριστουργηματική αγιογραφία! – βλ. 9η Εφορεία Αρχαιοτήτων.

q 
Στα Γρεβενά, διότι είναι κτισμένος στην θέση ενός αρχαίου οικισμού.

q 
Ο ναός του άγιου στον Εύοσμο,
με μεγάλης αξίας τοιχογραφίες, αν και αλλοιωμένες. Χτίστηκε το 1806, αλλά
ολοκληρώθηκε το 1818. Το καμπαναριό του τελείωσε το 1856, όταν καθιερώθηκε το
περίφημο «Χατί-Χουμαγιούν», που αναφερόταν στην ελευθερία ανέγερσης ναών. Οι
ντόπιοι αφιέρωσαν τον ναό στον άγιο Αθανάσιο, γιατί, όπως λεν στις παραδόσεις
τους,  επανειλημμένα τους είχε σώσει από
κινδύνους και θεομηνίες, αλλά και στους αγώνες τους εναντίον Τούρκων και
Βουλγάρων. Στην είσοδό του, υπάρχει ο τάφος του ιερέα του ναού, πατέρα Πέτρου
(19ος αι.), που κατασκεύασε ο ίδιος. Κι αυτό γιατί, ο ίδιος ζήτησε
να τον θάψουν εκεί, στη συγκεκριμένη κρύπτη, αισθανόμενος πολύ αμαρτωλός,
επειδή είχε σκοτώσει πολλούς Τούρκους. Πίστευε πως μόνο αν τον ποδοπατούσαν
πολλοί χριστιανοί θα λάμβανε άφεση αμαρτιών. Οι παλιοί ντόπιοι λένε πως στον
ίδιο νεκρικό θάλαμο είναι ενταφιασμένοι τρεις ιερείς του ναού. – βλ. 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

q 
Στο Δοξάτο[7]
Δράμας
,
όπου οι Θρακιώτες πρόσφυγες από το χωριό Μαγούλα (Καβατζίκι) της Ανατολικής
Θράκης μετέφεραν την εικόνα της Παναγίας Παχνιώτισσας, η οποία σήμερα
φυλλάσσεται στον Ναό Αγίου Αθανασίου.

q 
Στην Συκιά Σιθωνίας Χαλκιδικής, ενοριακός ναός στο κέντρο του
παλαιού οικισμού. Τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με εξωτερικές διαστάσεις 28,65 Χ
16,65 μ., με νάρθηκα και γυναικωνίτη. Οι εργασίες ανέγερσης του ναού ξεκίνησαν
τον Δεκέμβριο του 1818. Από συνεργείο μαστόρων από το Ζουπάνι (Πεντάλοφος)
Βοΐου Κοζάνης
(βλ. κτητορικές ενεπίγραφες πλάκες εξωτερικά του ναού). Ολοκληρώθηκαν
το 1819. Το 1821, μέρος του ναού κατεστράφη από την πυρκαγιά που προκάλεσαν οι
Τούρκοι ως αντίποινα για το επαναστατικό κίνημα που ξέσπασε στην Χαλκιδική. Με
χρήματα όμως των κατοίκων του χωριού, αλλά και με την βοήθεια των μονών του Άθωνος,
ο ναός επισκευάσθηκε το 1839. Ξανακάηκε κατά τα επαναστατικά γεγονότα του 1854
από τον Τσάμη Καρατάσο, ο οποίος αργότερα έστειλε τα απαραίτητα χρήματα για την
ανοικοδόμησή του, το 1861. – ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.

q  ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Ταματα και αναθηματα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.1.2000.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:


[1] Ο χαρακτηρισμός «μισέλλην»
προκύπτει επειδή συνέγραψε βιβλίο με τον – απαράδεκτο κατ’ εμέ – τίτλο «Κατά
Ελλήνων»
. Έγραψε επίσης Λόγο για την Παρθενία, ένα σύντομο έργο για την αγάπη
και τον αυτοέλεγχο μια πραγματεία «Περί Ασθένειας και Υγείας» (σώζονται μόνον
αποσπάσματα), κ.ά.

[2] Είναι ενας από τους 4
σημαντικότερους πατέρες της ορθοδόξου
εκκλησίας (γι’ αυτό τον χαρακτηρίζει «Μέγα»), αλλά και ενας από τους 33 πατέρες
της καθολικής. Οι γονείς του ήταν εθνικοί. Έζησε το 296 – 393 μ.Χ.

Διετέλεσε πατριάρχης Αλεξανδρείας
– ο πρώτος πατριάρχης Αλεξάνδρειας, που χρησιμοποίησε τα κοπτικά, εκτός από τα
ελληνικά στα γραπτά του. 3 Εξορίσθηκε 5 φορές. Δεν μπόρεσε να τον συνετίσει ούτε
ο (Μέγας) Κωνσταντίνος, ο οποίος τον κάλεσε στην Σύνοδο της Καισαρείας το 334
(όπου τους… αγνόησε και δεν εμφανίσθηκε). Στην σύνοδο της Τύρου (το 335 μ.Χ.) για
να απολογηθεί για την δολοφονία του προηγούμενου πατριάρχη Αρσένιου, τον οποίο…
έδεσε σε μία κολώνα και τον… έκαψε ζωντανό, εμφανίσθηκε μετά από απειλητκή
επιστολή του Κωνσταντίνου με σωματοφύλακες, αλλά πριν τον καταδικάσουν…
εξαφανίστηκε!

Ο χριστιανός αυτοκράτωρ Κωνστάντιος
(υιός του «μέγα» Κωνσταντίνου) τον
χαρακτήρισε αιμοβόρο. Δολοπλοκίες, φόνοι, ίντριγκες, απάτες και άλλα του καταλογίζονται
από χριστιανικές πηγές.  Αναμείχθηκε ενεργά
και στην δολοφονία του πανίσχυρου Αρείου… – ΠΗΓΗ:
Karl Heinz Deschner «Ιστορία του
χριστιανισμού», εκδ. rororo, σελ. 351-400.

Με την επιστροφή του από την Σύνοδο
της Σαρδικής, ίδρυσε το πρώτο χριστιανικό μοναστήρι στην Ευρώπη (344; μ.Χ.) κοντά
στην σύγχρονη πόλη Τσιρπάν, στην Βουλγαρία.

[3] Βέβαια, όποιος θέλει να μάθει
περισσότερα για τον θάνατο και το τι πιστεύει η Ορθοδοξία δεν έχει παρά να
μελετήσει τα κεφάλαια της Καινής Διαθήκης Ιωάννη ια’, ιζ’ και κ’. Επίσης: «Προς
Κορινθίους Β’» ε’, «Ρωμαίους» η’ και «Αποκάλυψη» κα’ και κβ’. Για δε προσφιλή
μας πρόσωπα «Α’ Κορινθίους» ιε’ και «Αποκάλυψη» κα’.

[4]
Βλ. Κ. Μηνάς «Λαογραφικές παρετυμολογίες», Λαογραφία, τ. 30, 1975,σελ.19.

[5]
Η Σταμνά γιορτάζει τον άγιο στις 2 Μαΐου.

[6]
Με κτητορική επιγραφή «Θεοδώρου Μουζάκη: Ανειγέρθη κέ ὴνεκενίστει ἐκ
βάθρου κέ κόπου κέ μόχθου ὁ θείος και πάνσεπτος ναός οὐτος…ςω∫ϟβ΄» (1392).

[7]
Το Δοξάτο πανηγυρίζει τον άγιο Αθανάσιο, αλλά στις 2 Μαΐου, με ιπποδρομίες.

ηθη εθιμα αγιου Αθανασιου αγιος Αθανασιος, ταμα θανατος Λεκακης 18 18η ιανουαριου ιανουαριος γιορτη εορτη πανηγυρι γιορτες εορτες πανηγυρια
author avatar
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Related