Του Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου
Τα μέτρα που πάρθηκαν μετά το
1885, από το βουλγαρικό κράτος, σκοπεύσαν με μαθηματική ακρίβεια στην συστηματική
φυλετική αφομοίωση και στον αφανισμό του ελληνικού στοιχείου της Βόρειας Θράκης.
Ο εκβουλγαρισμός του
ελληνισμού της Βόρειας Θράκης επιτεύχθηκε με διάφορους τρόπους.
Καθοριστική σημασία είχε η
δημοσίευση σχετικού διατάγματος, το οποίο αφορούσε την εφαρμογή του άρθρου 10
του νόμου «Περί δημοσίας εκπαιδεύσεως» του 1891.
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, το
οποίο μέχρι την εποχή εκείνη δεν είχε τεθεί σε ισχύ, όλοι οι Βούλγαροι υπήκοοι,
ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν τα παιδιά
τους από 6-12 ετών στα βουλγαρικά δημοτικά σχολεία.
Οι επιπτώσεις από την
εφαρμογή του διατάγματος αυτού ήταν τραγικές.
Τα ελληνικά δημοτικά σχολεία
έκλεισαν, ενώ τα κτήρια και οι πόροι των σχολείων περιήλθαν σε βουλγαρικά
χέρια.
Παράλληλα ελήφθησαν περιοριστικά μέτρα για την
μέση ελληνική εκπαίδευση, έτσι ώστε η φοίτηση να καθίσταται προβληματική.
Γενικά η εφαρμογή του νόμου
του 1891 ήταν εντελώς αντίθετη προς τις αποφάσεις του συνεδρίου του Βερολίνου
και προς τα σχετικά διατάγματα της νομοθεσίας του οργανικού νόμου της
Ανατολικής Ρουμελίας.
Ένα δεύτερο ουσιαστικό μέτρο
για τον ακρωτηριασμό του βορειοθρακικού ελληνισμού ήταν η μη αναγνώριση των
ελληνικών ορθοδόξων κοινοτήτων ως νομικών προσώπων, που είχε ως βασικές
συνέπειες την διαρπαγή της ακίνητης περιουσία τους και την απόρριψη των
ελληνικών αγωγών από τα αρμόδια βουλγαρικά δικαστήρια.
Έτσι π.χ. η ελληνική κοινότητα της Βάρνας
συρόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα στα δικαστήρια με το αιτιολογικό ότι
κατείχε παράνομα την μεγάλη και πλούσια μονή του Αγ. Κωνσταντίνου. Η ελληνική
κοινότητα της Βάρνας έχασε τελικά το μοναστήρι και καταδικάσθηκε στην πληρωμή
των εξόδων της δίκης και των εσόδων από την δεκαετή επικαρπία του. Για να
πληρώσει το ποσόν αυτό, η ελληνική κοινότητα της Βάρνας πούλησε το πιο
προσοδοφόρο κτήμα της, το Λουτρό (της Βάρνας), του οποίου τα έσοδα κάλυπταν το
μεγαλύτερο τμήμα των δαπανών για την συντήρηση των ελληνικών εκπαιδευτικών
ιδρυμάτων.
Οι βουλγαρικές κυβερνήσεις προχώρησαν
μετά το 1885 στην αντικατάσταση όλων των Ελλήνων δημοσίων και δημοτικών
υπαλλήλων, οι οποίοι υπήρξαν μετά την ίδρυση του βουλγαρικού κράτους οι κύριοι
εκπρόσωποι της βουλγαρικής επιστήμης και της διοίκησης.
Ακόμη επέβαλαν βαρείς φόρους
στους Έλληνες της Βόρειας Θράκης με σκοπό την εξουθένωση της οικονομικής
αντοχής τους, διευκόλυναν και ενθάρρυναν με κάθε τρόπο την μετανάστευση
βουλγαρικών πληθυσμών στα παράλια ελληνικά αστικά κέντρα του Εύξεινου Πόντου
και εξαπέλυσαν οξύτατες επιθέσεις κατά των Ελλήνων δια μέσου του Τύπου.
Το μέτρο για τον εμπορικό
αποκλεισμό του κυρίαρχου οικονομικά ελληνικού στοιχείου επεκτάθηκε σε ολόκληρη
την Βόρεια Θράκη και έπληξε ζωτικά ελληνικά συμφέροντα.
Το 1889 η δημαρχία του
Στενήμαχου έγινε βουλγαρική και οι Έλληνες εκλογείς αποκλείσθηκαν από τις
δημοτικές εκλογές.
Το 1890 κατελήφθησαν οι εκκλησίες Δερμέν-Δερέ
(Φερδινάνδοβο), Χάσκιοϊ, Αρβανιτοχωριού και τα ελληνικά σχολεία του Χάσκιοϊ και
του Καβακλή της Ανατολικής Ρωμυλίας, το έτος 1900.
Το 1891 ψηφίσθηκε από την
βουλγαρική Βουλή η κατάργηση της ελληνικής γλώσσας από τα ελληνικά σχολεία, αλλά αυτό αποφεύχθηκε προσωρινά μέχρι το 190.
Από το 1891-1903 έγιναν
καταλήψεις και συλήσεις ναών και μοναστηριών στον Στενήμαχο, στην Φιλιππούπολη,
στο Καβακλή, στην Κούκλενα και στα Βοδενά.
Το φημισμένο γεωργιανό
μοναστήρι του 11ου αιώνα της Παναγίας Πετριτζονίτισσας (Μπατσκόβου) – από τις
αρχές του 11ου αιώνα ελληνικό και σταυροπηγιακό – κατελήφθη το 1894. Η ΙΜ Παναγίας Πετριτζονίτισσας απείχε 12 χλμ. από τον Στενήμαχο και έπεσε σε
βουλγαρικά χέρια από σφαλερούς χειρισμούς του πατριαρχείου και του τελευταίου
ηγουμένου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά
το 1870 είχαν παραχωρηθεί στους Βουλγάρους 17 μητροπόλεις με 142 μοναστήρια και
στους Έλληνες 5 μητροπόλεις (Φιλιππουπόλεως, Αγχιάλου Πύργου, Σωζοπόλεως, Μεσημβρίας
και Βάρνας) με 11 μοναστήρια. Τα μοναστήρια αυτά ήταν:
– 4 στην Ροδόπη [της Κοιμήσεως
της Θεοτόκου της Πετριτζονίτισσας ή του Μπατσκόβου, του Αγ. Κηρύκου ή Αγ.
Παρασκευής (κοντά στα Βοδενά),
– των Αγ. Αναργύρων (κοντά
στην Κούκλενα) και
– του Αγ. Γεωργίου (κοντά στην
Μπελάστιτσα της Φιλιππουπόλεως),
– 4 στην Μαύρη Θάλασσα (του
Αγ. Κωνσταντίνου και του Αγ. Δημητρίου κοντά στην Βάρνα, της Αγ. Αναστασίας
κοντά στον Πύργο και του Αγ. Γεωργίου κοντά στην Αγχίαλο),
– το μοναστήρι της Ροζινού
(κοντά στο Μελένικο),
– της Λάμπουσας κοντά στο Μουσταφά Πασά
(Σβίλενγκραντ) και
– της Ζωοδόχου Πηγής στην περιοχή Νευροκοπίου.
Πάντως, η ελληνική πλευρά
προσπάθησε να περισώσει ορισμένα πολύτιμα κειμήλια από την βουλγαρική διαρπαγή
και επιχείρησε να πραγματοποιήσει την εικονική πώληση ελληνικών κοινοτικών και
μοναστηριακών κτημάτων σε πλούσιες ομογενείς της Κωνσταντινουπόλεως και της
Φιλιππουπόλεως χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα.
Το μέτρο που απέβλεπε στην
εθνολογική αλλοίωση του ελληνικού στοιχείου των επίκαιρων αστικών κέντρων της
Ανατολικής Ρουμελίας και του Εύξεινου Πόντου με την διαρκή συσσώρευση
βουλγαρικών πληθυσμών σ’ αυτά, άρχισε να εφαρμόζεται ήδη από το 1878 και ν’
αποδίδει θετικά αποτελέσματα για την βουλγαρική πλευρά.
Είναι ενδεικτικό το γεγονός,
σύμφωνα με τα πεπραγμένα του βουλγαρικού γυμνασίου Φιλιππουπόλεως του σχολικού
έτους 1881 – 1882, ότι από τους 715 μαθητές του μόνο οι 112 ήταν
Φιλιππουπολίτες, ενώ στο αντίστοιχο ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα από τους 145
συνολικά μαθητές περισσότεροι από 120 ήταν εντόπιοι.
Πολύ πιο διευρυμένη υπήρξε η
αναλογία στο εξατάξιο βουλγαρικό παρθεναγωγείο και στο αντίστοιχο ελληνικό της
Φιλιππουπόλεως, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν και το δεδομένο ότι το ελληνικό
στοιχείο της πόλης γνώριζε διαρκή αριθμητική συρρίκνωση ήδη από τα μέσα του
19ου αιώνα.
Ορισμένοι επί μέρους παράγοντες όπως η
μεταναστευτική κίνηση των αρρένων κατοίκων (για εμπορικούς κυρίως λόγους), η
ελάττωση των συνοικεσίων στους κόλπους της ελληνικής κοινότητας σε αντίθεση με
τις συχνές επιγαμίες των ελληνικών και των βουλγαρικών οικογενειών, καθώς και η
κατάληψη διοικητικών θέσεων από Έλληνες που επέφερε αμέσως τον εκβουλγαρισμό
τους (εφ’ όσον μόνον Βούλγαροι μπορούσαν να διορισθούν σ’ αυτές), συνέβαλαν
βαθμιαία στην αφομοίωση του ελληνικού στοιχείου της Φιλιππουπόλεως.
Σύμφωνα με στατιστικές
πληροφορίες της μητροπόλεως Φιλιππουπόλεως το 1906 υπήρχαν στην Φιλιππούπολη 1.014
ελληνικές οικογένειες. Στις 11.5.1910 είχαν απομείνει (μετά τον
εκπατρισμό τους) μόνον 354.
Μέχρι το 1906 αναφέρεται σε
υπόμνημα του πατριαρχείου προς την Πύλη (από 13/26 Ιουλίου 1906) ότι ο
ελληνικός πληθυσμός της Βουλγαρίας και της Ανατολικής Ρουμελίας έφτανε τις
100.000 ψυχές.
Ο ελληνισμός στις περιοχές εκείνες είχε:
– 117 εκκλησίες,
– 8 μοναστήρια,
– 66 σχολεία αρρένων και θηλέων
(χωρίς τα νηπιαγωγεία) με 186 άτομα διδακτικό προσωπικό και 7.749 μαθητές.
Το σκηνικό της ιστορικής
πορείας του βορειοθρακικού ελληνισμού μέχρι τους ανθελληνικούς διωγμούς του
1906 περιγράφει ο Κ. Μυρτίλος Αποστολίδης στο συνθετικό έργο του για την
Φιλιππούπολη με τα εξής:
«Ούτω οι Έλληνες Βούλγαροι
πολίται, καίπερ νομοταγείς και φιλήσυχοι και ουδαμώς αναμειγνυόμενοι εις τας
κομματικάς διαπάλας, δεν ήσαν ισότιμοι τοις Βουλγάροις απέναντι των νόμων,
εφορολογονντο δυσαναλόγως, απεκλείοντο των δημοτικών και κυβερνητικών θέσεων, ουδαμώς
εβοηθούντο εις την συντήρησιν των σχολείων αυτών, ει και σχολικόν φόρον ετησίως
κατέβαλλαν, εμειονέκτουν εν τω στρατω θητεύοντες.
Εφ ’ όσον δε ήττον αι τε
επίσημοι και ιδωτικαί ενέργειαι εν τη νοτία Θράκη και τη Μακεδονία προς
επέκτασιν του Βουλγαρισμού και των κατακτητικών διαθέσεων αυτού ευωδούντο ένεκα
της κατά φυσικόν δίκαιον αμύνης υπέρ βωμών και εστιών των Μακεδόνων και Θρακών
Ελλήνων και του πατριαρχείου, επί τοσούτον μάλλον οι εν Βουλγαρία Έλληνες
υφίσταντο τα αντίποινα των βουλγαρικών αποτυχιών.
Από του βήματος της Βουλής
και των δικαστηρίων, εν συλλαλητηρίοις και εθνικαίς εορταίς, εν τω σχολείω και
τω τύπω υβρίζετο το Ελληνικόν έθνος, η θρησκεία του, η γλώσσα του, ο πολιτισμός
του, διότι πάντα ταύτα συνετέλεσαν εις την καταστροφήν (!!!) του Βουλγαρικού
έθνους και είναι κώλυμα εις την πρόοδον και το μεγαλείον του Βουλγαρισμού.
Και ιστορικαί δε αλήθειαι και
γεγονότα παρεποιούντο, όπως εμφυσηθή εις την νεολαίαν και τον λαόν πνεύμα
μισελληνισμού.
Τότε υπό τα όμματα αυτά των
αρχών Ελληνικοί ναοί και μοναί κατελαμβάνοντο υπό του μαινομένου όχλου χωρίς να
επιστραφώσιν υπό των ανευθύνων κυβερνήσεων εις τους νομίμους απ’ αιώνων δικαιούχους
αυτών. Έλληνες πολίται προεπηλακίζοντο και εξυλοκοπούντο χωρίς να τυγχάνουν της
προστασίας των διοικητικών αρχών, Ελληνικά καταστήματα ελεηλατούντο της
αστυνομίας, θεωμένης απαθώς τα συμβαίνοντα, σχολεία κατελαμβάνοντο και
κοινότητες διελύοντο και δημοτικά συμβούλια εκ Βουλγάρων συγκροτούμενα
επεβάλλοντο διά της βίας εις αμειγή Ελληνικά κέντρα επικυρουσών των εκάστοτε
κυβερνήσεων τας εκνόμους και ανελευθέρους ταύτας πράξεις μεθ’ όλας τας διαμαρτυρίας
των Ελλήνων μητροπολιτών και των κοινοτικών αρχών».
Από το τέλος του
ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 το πολιτικό καθεστώς των Ελλήνων Βορειοθρακών
παρουσίαζε διαρκή επιδείνωση λόγω της στυγνής βουλγαρικής καταπίεσης τόσο στο
εκκλησιαστικό και στο εκπαιδευτικό πεδίο όσο και στους διοικητικούς μηχανισμούς
του βουλγαρικού κράτους.
Στο εθνικό κάλεσμα του 1897
έσπευσαν ν’ ανταποκριθούν 1.200 Ανατολικορουμελιώτες από τα Βοδενά, τον
Στενήμαχο, την Κούκλενα, το Καβακλή, την Φιλιππούπολη και άλλες πόλεις, οι
οποίοι σχημάτισαν εθελοντικό σώμα με επικεφαλής τον Στενημαχίτη Μιχ. Γκάνογλου,
έφεδρο λοχαγό του ελληνικού στρατού, και ήλθαν στην Ελλάδα με πλοία από τον
Πύργο.
Στις αρχές του 20ού αιώνα το
μακεδονικό ζήτημα άρχισε να σκιάζει επικίνδυνα τις σχέσεις των βαλκανικών
κρατών, ιδιαίτερα τις ελληνοβουλγαρικές και τις ελληνοτουρκικές.
Οι ελληνικές επιτυχίες που
σημειώθηκαν στην Μακεδονία στα 1904 – 1905, στην Όστιμα (Τρίγωνο), τον Αύγουστο
του 1904, στο Ζέλενιτς (Σκλήθρο), τον Νοέμβριο του 1904, και στο Ζέλοβο
(Αντάρτικό) τον ίδιο μήνα, η έναρξη της ελληνικής κινητοποίησης στον Βάλτο των
Γιαννιτσών, στο Βέρμιο και στο Μορίχοβο στα 1905 και ιδιαίτερα ο αντίκτυπος από
την τρομακτική επιχείρηση της Ζαγορίτσανης (Βασιλειάδα), τον Μάρτιο του 1905, είχαν
σοβαρότατες επιπτώσεις στις συνθήκες διαβίωσης του ελληνισμού της Ανατολικής
Ρουμελίας.
Τα γεγονότα της Ζαγορίτσανης
συγκλόνισαν την βουλγαρική και την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και προδιάθεσαν με
δυσμένεια την Πύλη απέναντι σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνισμό.
Παρ’ ολ’ αυτά, ακόμη και μετά
τα τραγικά αυτά συμβάντα, η επίσημη βουλγαρική πολιτική συνέχιζε να δείχνει
διαλλακτική στάση απέναντι στο μακεδονικό ζήτημα προσπαθώντας να καθησυχάσει τα
οξυμμένα βουλγαρικά πνεύματα και αποτρέποντας τα αντίποινα στον βορειοθρακικό
ελληνισμό.
Ήταν αδύνατον ωστόσο να
κοπάσει ο ερεθισμός των βουλγαρικών πληθυσμών.
Το καλοκαίρι του 1906
ξέσπασαν οι ανθελληνικοί διωγμοί στην Ανατολική Ρουμελία και στα κυριότερα επίκαιρα
ελληνικά αστικά κέντρα της Φιλιππουπόλεως, του Στενήμαχου, του Πύργου, της
Βάρνας, που κορυφώθηκαν με την καταστροφή της Αγχιάλου.
Οι ελληνικές επιτυχίες στην
Μακεδονία αντισταθμίσθηκαν με την εκτόνωση του βουλγαρικού πληθυσμού, την
καταστροφή των ελληνικών περιουσιών, την καταδίωξη του ελληνικού στοιχείου με
κάθε μέσο και την μαζική μετανάστευσή του.
Προοίμιο των τραγικών
συμβάντων του καλοκαιριού του 1906 αποτέλεσαν τα γεγονότα της Βάρνας τον
Απρίλιο του ίδιου χρόνου.
Τον συντονισμό των βουλγαρικών ενεργειών στην
Ανατολική Ρουμελία είχαν επωμισθεί από το 1902 ο βουλγαρικός «Πατριωτικός
Σύνδεσμος» της Φιλιππουπόλεως και ο σύλλογος «Βούλγαρος ο Φιλογενής», ο οποίος
είχε ιδρυθεί από τον Δραγούλεφ και στόχευε στην εξόντωση του ελληνικού
στοιχείου.
Ο σύλλογος αυτός είχε οργανώσει
επανειλημμένα ανθελληνικά συλλαλητήρια στην Βάρνα, στην Σόφια, στην
Φιλιππούπολη, στον Στενήμαχο, στον Πύργο και αλλού, τα οποία δεν περιορίζονταν
μόνο σε απλές διαμαρτυρίες και ψηφίσματα, αλλά εκτρέπονταν σε αρπαγές και
καταστροφές των ελληνικών περιουσιών και σε κακοποιήσεις των Ελλήνων κατοίκων
με την εποπτεία και την ανοχή των βουλγαρικών αρχών.
Στα τέλη Απριλίου του 1906,
όταν έγιναν τα εγκαίνια του λιμανιού της Βάρνας, Βούλγαροι μαθητές προκάλεσαν καταστροφές
στις ελληνικές συνοικίες της πόλης και ανάλογο φαινόμενο παρατηρήθηκε κατά την
γιορτή των Αγίου Κυρίλλου και Μεθοδίου.
Στις αρχές Ιουνίου του 1906 ο
βουλγαρικός πληθυσμός της Βάρνας απαγόρευσε την άφιξη του νέου Έλληνα
μητροπολίτη Νεόφυτου και με προσβλητικές εκφράσεις σε βάρος του δημιούργησε
ταραχές στην πόλη.
Από τότε γενικεύθηκε η ένταση
με την προκλητική παρουσία των κομιτατζήδων και την κατάληψη και την λεηλάτηση
των ελληνικών ναών του Αγ. Νικολάου, του Αγ. Γεωργίου, της Αγ. Παρασκευής καθώς
και του ελληνικού νοσοκομείου του Παρασκευά Νικολάου.
Σύγχρονα διαδραματίζονταν ανθελληνικές σκηνές
στο Ρουχτσούκ, στην Σούμλα, στο Παζαρτζίκ, στο Μπαλτζίκ, στην Καβάρνα και σε
άλλα μέρη.
Χάρη στην παρέμβαση των
Ευρωπαίων προξένων και τις αλλεπάλληλες πιέσεις των Ελλήνων κατοίκων της Βάρνας
ματαιώθηκε με την μεσολάβηση του νομάρχη η λεηλάτηση των ελληνικών καταστημάτων
και οι κομιτατζήδες υποχρεώθηκαν να στραφούν προς τον Πύργο, όπου κατέλαβαν την
ελληνική εκκλησία και το ελληνικό σχολείο της πόλης, και από εκεί κατευθύνθηκαν
προς την Αγχίαλο, την οποία πυρπόλησαν.
Η κρίσιμη μέρα για τον
ελληνισμό της Φιλιππουπόλεως υπήρξε η 16η Ιουλίου 1906, η παραμονή της τοπικής
εκκλησιαστικής γιορτής της μεγαλομάρτυρος Αγ. Μαρίνας.
Την μέρα εκείνη διαδίδονταν
ότι επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στην πόλη βουλγαρικό συλλαλητήριο υπέρ της
Μακεδονίας με άγνωστα επακόλουθα, γεγονός, το οποίο υποχρέωσε τον αρχιμανδρίτη
Φώτιο Μανιάτη, εκπρόσωπο του μητροπολίτη Φωτίου, και τον γιατρό Σωτ. Αντωνιάδη
να ενημερώσουν σχετικά τον Βούλγαρο νομάρχη που έσπευσε να εγκαταλείψει την
πόλη.
Ήδη, από την παραμονή του
βουλγαρικού συλλαλητηρίου παρατηρήθηκε γενικό προσκλητήριο των Βουλγάρων, ενώ
έφταναν ενισχύσεις από την Σόφια με την παρότρυνση του «Βουλγαρομακεδόνα»
υπουργού των Εσωτερικών Νικ. Γεννάδιεφ και αντικαταστάτη του πρωθυπουργού
Πετκώφ.
Την Κυριακή καταλήφθηκε από
τους Βουλγάρους η εκκλησία του Αγ. Χαραλάμπους στο προάστειο Μαρασίου,
ενέργεια, η οποία φόβισε το ελληνικό στοιχείο και το ανάγκασε ν΄ αναστείλει την
λειτουργία των ελληνικών ναών.
Την ίδια μέρα γενικεύθηκε η
αναταραχή. Βούλγαροι κατάστρεψαν το ελληνικό καφενείο του Καραμάνου και προχωρώντας
με ιαχές δια μέσου της κεντρικής οδού «Ηγεμόνος Αλεξάνδρου», που οδηγούσε προς
την ελληνική μητρόπολη, λεηλάτησαν το κέντρο των Ελλήνων υπηκόων «Ομόνοια». Αμέσως
μετά εισέβαλαν στην μητρόπολη της Αγ. Μαρίνας και κατάστρεψαν τα πάντα. Ο αρχιμανδρίτης Φώτιος σώθηκε από θαύμα, αφού
τραυματίσθηκε σοβαρά. Μεγάλες καταστροφές υπέστησαν τα γραφεία των συλλόγων
«Αναγέννησις» και «Ισχύς», οι εκκλησίες του Αγ. Δημητρίου και του Αγ.
Κωνσταντίνου, το νηπιαγωγείο του συλλόγου «Ευρυδίκη», το ελληνικό παρθεναγωγείο
και τα Ζαρίφεια διδασκαλεία, στον λόφο των Σχοινοβατών, το κτήριο του συλλόγου
«Ορφεύς» στην συνοικία της Αγ. Παρασκευής και η ομώνυμη σταυροπηγιακή εκκλησία,
καθώς και το μέγαρο της σχολής Μαρασλή.
Με το σύνθημα «dolu
Ghürtsite» («κάτω οι Έλληνες») άρχισε στην συνέχεια η λεηλάτηση της ελληνικής
αγοράς της Φιλιππουπόλεως και των καταστημάτων της.
Σύμφωνα με το περιεχόμενο ελληνικού
υπομνήματος που υποβλήθηκε στα 1927 στην υποεπιτροπή ελληνοβουλγαρικής
μεταναστεύσεως στην Σόφια, το ανθελληνικό κίνημα του 1906 στην Φιλιππούπολη
είχε σαν αποτέλεσμα να διαρπαγούν από τους Βουλγάρους 5 ελληνικές εκκλησίες
(Αγ. Μαρίνας [η μητρόπολη], Αγ. Παρασκευής, Μ. Κωνσταντίνου και Ελένης, Αγ.
Δημητρίου και Αγ. Χαραλάμπους), 8 σχολεία (Μαράσλειος Σχολή, γυμνάσιο θηλέων, η
άλλοτε ελληνική Κεντρική Σχολή, Ζαρίφειο οικοτροφείο θηλέων, δημοτικό σχολείο
Αγ. Παρασκευής, νηπιαγωγεία Νικοδήμου, Αγ. Κωνσταντίνου και Αγ. Μαρίνας) και πολλά
ελληνικά εργαστήρια, μαγαζιά, σπίτια και κτήματα.
Ήδη, το καλοκαίρι του 1906
είχαν πέσει στην βουλγαρική κατοχή τα μοναστήρια των Αγ. Αναργύρων της
Κούκλενας, του Αγ. Κηρύκου Άνω Βοδενών και του Αγ. Γεωργίου Μπελάστιτσας, τα
οποία υπάγονταν στην ελληνική μητρόπολη Φιλιππουπόλεως και διέθεταν μεγάλη
ακίνητη περιουσία.
Το ζήτημα του διακανονισμού
της αποζημίωσης για την κτηματική περιουσία των κυριότερων ελληνικών
θρησκευτικών κοινοτήτων της Βουλγαρίας λύθηκε τελικά στο Διεθνές Δικαστήριο της
Χάγης έπειτα από επίπονες διαπραγματεύσεις, αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις και οξύτατες
αντιπαραθέσεις γύρω από το καίριο πρόβλημα αν οι ελληνικές κοινότητες στην
Βουλγαρία, αποτελούσαν νομικά πρόσωπα ή όχι.
Στον Πύργο οργανώθηκε
σύγχρονα με την Φιλιππούπολη βουλγαρικό ανθελληνικό συλλαλητήριο (στις 16
Ιουλίου του 1906). Στην συγκέντρωση εκείνη επρόκειτο να εκφωνηθούν λόγοι
σχετικά με την δυσμενή για τα βουλγαρικά συμφέροντα εξέλιξη των πραγμάτων στην
Μακεδονία.
Παντού είχαν αναρτηθεί
πινακίδες για να ειδοποιηθεί το βουλγαρικό πλήθος και να προσέλθει στην
βουλγαρική εκκλησία.
Μόλις έφτασαν τα νέα από την
Φιλιππούπολη, οι Βούλγαροι φανατίσθηκαν περισσότερο και άρχισαν να κτυπούν τις
καμπάνες των εκκλησιών του Πύργου. Από τότε, το μεσημέρι της Κυριακής, δόθηκε
το έναυσμα για την λεηλασία των ελληνικών περιουσιών, εκκλησιών και σχολείων
χωρίς βέβαια να υπάρξουν θύματα.
Σύγχρονα αναφέρονταν λεηλασίες
στο Ρουχτσούκ, όπου καταστρέφονταν οι εμπορικές αποθήκες των πλουσίων Ελλήνων
Μπέμπη, Παπαμανώλη και πολλών άλλων.
Στις 23 Ιουλίου Βούλγαροι κατέλαβαν την
ελληνική εκκλησία και το σχολείο του Ευσταθοχωρίου, βορειοδυτικά του Πύργου,
όπου ζούσαν 140 ελληνικές οικογένειες, προκαλώντας τον τρόμο σ’ αυτές.
Οι χειρότερες καταστροφές των
Βουλγάρων προκλήθηκαν στην Αγχίαλο, όπου οι ελληνοβουλγαρικές διαμάχες είχαν
επικεντρωθεί ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα γύρω από την κατοχή του μοναστηριού
του Αγ. Γεωργίου.
Η βαθμιαία διείσδυση
βουλγαρικού πληθυσμού στην περιοχή Αγχιάλου είχε μεταβάλει την εθνολογική
σύνθεσή της αλλά μέσα στην πόλη ζούσαν 5.000 Έλληνες και 500 Βούλγαροι.
Η διεκδίκηση του μοναστηριού
του Αγ. Γεωργίου είχε προσλάβει επίσημη μορφή εκ μέρους της βουλγαρικής πλευράς
και εκεί είχε σταλεί στρατός με πρόσχημα την τήρηση της τάξης έπειτα από τα
γεγονότα του Πύργου.
Μόλις ο βουλγαρικός στρατός
εγκατέλειψε την μονή στις 28 Ιουλίου του 1906, άρχισε το ολοκαύτωμα της
Αγχιάλου, που εκδηλώθηκε με αλλεπάλληλες επιθέσεις ατάκτων Βουλγάρων κατά των
εξοπλισμένων Ελλήνων Αγχιαλιτών, οι οποίοι υπεράσπιζαν με πείσμα και
αποφασιστικότητα την μονή του Αγ. Γεωργίου.
Το τέλος της ελληνικής
αντίστασης υπήρξε οικτρό. Ανώτατα βουλγαρικά στελέχη της κυβερνήσεως, οι Πετκώφ
και Τσάνωφ, κατεύθυναν τις επιχειρήσεις για την καταστροφή της Αγχιάλου και την
πυρπόλησή της.
Όσοι Έλληνες γλίτωσαν από την τρομερή πυρκαγιά
που κατέκαυσε την πόλη, κατέφυγαν στην περιοχή των αλυκών και από εκεί με
βάρκες διασώθηκαν στο τουρκικό έδαφος, στην Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και
στην Αίγυπτο, ενώ άλλοι κατευθύνθηκαν στον Πύργο, στην Μεσημβρία και στην
Σωζόπολη, από όπου αναχώρησαν με ατμόπλοια για την Ελλάδα.
Συνολικώς καταστράφηκαν 707
ελληνικά σπίτια, δυο ελληνικές εκκλησίες και έχασαν την ζωή τους αρκετοί
Έλληνες. Οι υλικές ζημιές ξεπέρασαν τα 50.000.000 φράγκα.
Την ίδια μέρα που πυρπολήθηκε η Αγχίαλος,
καταστράφηκαν ελληνικές περιουσίες στο Καρναμπάτ (ο ατμόμυλος του Σαρρόπουλου),
στον Αετό, στην Ιάμπολη, στην Σήλυμνο, στο Κερμενλή και σε άλλα χωριά. Από
θαύμα γλίτωσε ο Στενήμαχος την καταστροφή.
Λίγες μέρες μετά τα γεγονότα
της Φιλιππουπόλεως άρχισε η δράση των κομιτατζήδων στoν Στενήμαχο, αλλά το
ελληνικό στοιχείο είχε εξοπλισθεί και είχε οχυρωθεί στα σπίτια του.
Οι Έλληνες κάτοικοι ειδοποίησαν την βουλγαρική
κυβέρνηση για το ενδεχόμενο ταραχών και εκείνη κατέστησε υπεύθυνο τον νομάρχη
Φιλιππουπόλεως Μανώλωφ, αλλά με απόρρητο τηλεγράφημα ενθάρρυνε την αποκατάσταση
του βουλγαρικού γοήτρου στον Στενήμαχο αποβλέποντας, όπως και σε άλλες πόλεις,
σε τετελεσμένα γεγονότα.
Για καλή τύχη των
Στενημαχιτών απούσιαζε ο νομάρχης και ο αντικαταστάτης του, ο πρώτος γραμματέας
της νομαρχίας, ο Έλληνας Απ. Τσούντας, έκρυψε το απόρρητο τηλεγράφημα με
αποτέλεσμα να σταλεί εκεί στρατός και χωροφυλακή για την προστασία του ελληνικού
πληθυσμού.
Το ολοκαύτωμα της Αγχιάλου
ενέπνευσε πολλούς ποιητές, καλλιτέχνες και διανοούμενους και είχε σοβαρότατο
αντίκτυπο στο ελληνικό κράτος.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα δραματικά
γεγονότα του 1906 που συνέβησαν στην Ανατολική Ρουμελία και αποτέλεσαν την
αφορμή του ξερριζωμού του βορειοθρακικού ελληνισμού από τις προαιώνιες πατρίδες
του, είχαν οργανωθεί και σχεδιασθεί με την συμμετοχή επίσημων βουλγαρικών
κύκλων, όπως επισημαίνεται σε σχετικό απόσπασμα του αντιπολιτευόμενου
βουλγαρικού Τύπου:
«Με ελαφριά την συνείδηση η
κυβέρνηση επέτρεψε την ολοσχερή καταστροφή βουλγαρικής πόλης (σ.σ.: εννοείται
της Αγχιάλου).
Τα γεγονότα αυτά κάτω από
οποιεσδήποτε συνθήκες κι αν διαδραματίσθηκαν οπωσδήποτε θα μολύνουν την ιστορία
και το βουλγαρικό σχίσμα.
Η παρούσα κυβέρνηση είναι η
μόνη υπεύθυνη για την θλιβερή τύχη της Αγχιάλου…» και «…η συμμετοχή των
αρχών στους ανθελληνικούς διωγμούς δεν διαψεύσθηκε μέχρι στιγμής και φαίνεται
ότι ούτε και στο μέλλον δεν θα μπορέσει να την διαψεύσει η (βουλγαρική)
κυβέρνηση».
Η εγκατάλειψη της Ανατολικής
Θράκης τον Οκτώβριο του 1922
Στα δύο μεγαλύτερα κέντρα του
ελληνισμού, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα, ο αντίκτυπος των συμβάντων
υπήρξε τεράστιος.
Μάλιστα στην Κωνσταντινούπολη
ο Τύπος απαίτησε, εκτός από την επιβολή αντιποίνων στο βουλγαρικό στοιχείο της
Μακεδονίας, και την διακοπή των ελληνοβουλγαρικών διπλωματικών σχέσεων.
Στις 2/15 Αυγούστου του 1906
οργανώθηκε στην Αθήνα συλλαλητήριο, ενώ το πατριαρχείο και η ελληνική κυβέρνηση
διαμαρτύρονταν με υπομνήματα προς τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών και
στην βουλγαρική ηγεμονία.
Στο υπόμνημα του οικουμενικού
πατριαρχείου προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιρρίπτονταν οι ευθύνες των
γεγονότων στην βουλγαρική κυβέρνηση.
Ανάμεσα σ’ άλλα η ελληνική
κυβέρνηση απαίτησε από την βουλγαρική την επανόρθωση των ζημιών.
Οι σφοδρότατες ελληνικές
διαμαρτυρίες της επίσημης πολιτικής και του πατριαρχείου καθώς και οι πιέσεις
των μεγάλων δυνάμεων από την γενική κατακραυγή υποχρέωσαν την βουλγαρική
κυβέρνηση σε προσωρινή αδράνεια και έμμεσα συνέβαλαν να ματαιωθούν νέες
ανθελληνικές ενέργειες κατά το βουλγαρικό συλλαλητήριο της 6/19 Αυγούστου 1906.
Στην ουσία όμως η κατάσταση
χειροτέρευε.
Η βουλγαρική κυβέρνηση πήρε
νέα μέτρα για την οριστική απαγόρευση της λειτουργίας των ελληνικών σχολείων
και την πρόσληψη Ελλήνων υπαλλήλων στις κρατικές υπηρεσίες, αξίωσε την ανάκληση
ορισμένων Ελλήνων προξενικών υπαλλήλων, ζήτησε να μεταβληθεί η στάση του
πατριαρχείου ως προς το βουλγαρικό στοιχείο της Μακεδονίας και της Θράκης και
υποδαύλισε τις συνεχιζόμενες καταπιέσεις των Ελλήνων κατοίκων, οι οποίοι
εκβιάζονταν με την απειλή της καταστροφής των περιουσιών τους, για να
παραχωρούν με την θέλησή τους τις ελληνικές εκκλησίες και τα πολυάριθμα
ελληνικά φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Πολλοί, διακινδυνεύοντας την
σωματική ακεραιότητά τους, έσπευδαν να καταφύγουν σε ελληνικά εδάφη.
Η επίσημη ελληνική πολιτική,
αντιμετωπίζοντας τις αφόρητες πιέσεις της Πύλης και των μεγάλων δυνάμεων για
την αναστολή της ανταρτικής δράσης στην Μακεδονία, διαισθανόταν την στάση
ουδετερότητας των ευρωπαϊκών κρατών ως προς την άσκηση πίεσης προς την βουλγαρική
πλευρά για την απόδοση των δεσμευμένων ελληνικών περιουσιών της Ανατολικής
Ρουμελίας και τελικά υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση.
Έτσι δέχθηκε τον Φεβρουάριο
του 1907 τον διορισμό ελληνοβουλγαρικής επιτροπής για να ελεγχθούν οι τίτλοι
ιδιοκτησίας των εκκλησιαστικών και των σχολικών ιδρυμάτων των ελληνικών
κοινοτήτων της Βουλγαρίας.
Όταν η Βουλγαρία ανακηρύχθηκε
τον Οκτώβριο του 1908 ανεξάρτητο βασίλειο και η Ανατολική Ρουμελία προσαρτήθηκε
και τυπικά σ’ αυτό, το ελληνικό στοιχείο άρχισε να φθίνει ραγδαία παρά το
γεγονός ότι διατηρούνταν ακόμη ακμαίες ελληνικές κοινότητες στα παράλια αστικά
κέντρα του Εύξεινου Πόντου, αλλά και στο νότιο τμήμα της σημερινής Βουλγαρίας.
Κάποιες αμυδρές ελπίδες για
την τύχη του βορειοθρακικού ελληνισμού διαφάνηκαν κατά τον πρώτο βαλκανικό
πόλεμο με την σύναψη της ελληνοβουλγαρικής συμμαχίας, όταν η βουλγαρική
κυβέρνηση επέτρεψε την εκλογή εφόρων για τα ελληνικά σχολεία.
Αλλά η διάλυση της συμμαχίας
διέψευσε τα πάντα.
Από τις αρχές του 1914
άρχισαν και πάλι οι ανθελληνικοί διωγμοί.
Τότε καταλήφθηκαν οι
ελληνικές εκκλησίες και τα ελληνικά σχολεία, όσα είχαν μείνει ακόμη ανέπαφα.
Έτσι π.χ. στην Βάρνα
κυριεύθηκαν οι εκκλησίες του Αγ. Αθανασίου (η μητρόπολη), της Κοιμήσεως της
Θεοτόκου, της Αγ. Παρασκευής και του Αγ. Γεωργίου.
Ακόμη καταλύθηκαν τα ακίνητα της ελληνικής
κοινότητας και έκλεισαν τα ιδιωτικά ελληνικά σχολεία των Γεωργίου Ζαφειροπούλου
και Νικ. Παρουσιάδου.
Στην Σωζόπολη εγκαταστάθηκαν
στα 1913 Βούλγαροι πρόσφυγες, διωγμένοι από τους Τούρκους από την γεωγραφική
περιφέρεια Αδριανουπόλεως.
Ορισμένοι φανατισμένοι απ’
αυτούς κατέλαβαν στις 29 Μαΐου 1914 με την βία και την βοήθεια της αστυνομίας
την μητρόπολη του Αγ. Γεωργίου, τις δύο βυζαντινές εκκλησίες της Κοιμήσεως της
Θεοτόκου και του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου, τον ναό του Αγ. Ζωσίμου και όλα τα
εκκλησάκια της πόλης.
Μετά από μερικούς μήνες
εξόρισαν και τους Έλληνες ιερείς στην Ελλάδα.
Η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου μετονομάσθηκε σε
Άγιο Κλήμεντα.
Οι Σωζοπολίτες αρνήθηκαν αρχικά να
εκκλησιάζονται και να παντρεύονται εκεί, αλλά στην συνέχεια η ανάγκη τους το
επέβαλε.
Κατά τον πρώτο παγκόσμιο
πόλεμο στρατολογήθηκαν στο βουλγαρικό στράτευμα, αλλά πολλοί απ’ αυτούς
λιποτάκτησαν και έφυγαν στην Ελλάδα.
Στην Ανατολική Ρουμελία
καταλύθηκε και τυπικά τον Ιούνιο του 1914 η ελληνική εκκλησία έπειτα από την
σύλληψη και την απέλαση του πατριαρχικού εκπροσώπου Φωτίου και την απομάκρυνση
όλων των Ελλήνων κληρικών, οι οποίοι είχαν απομείνει μετά την καταστροφή του
1906.
Μετά τον Ιούνιο του 1916, η
Ελλάδα, τασσόμενη επίσημα στο πλευρό της Entente, βρέθηκε αντιμέτωπη με την
Βουλγαρία, γεγονός, που χειροτέρευσε ακόμη περισσότερο το πολιτικό καθεστώς των
εναπομεινάντων Ελλήνων.
Η ήττα της Βουλγαρίας και η ευνοϊκή για τα
ελληνικά συμφέροντα έκβαση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναζωπύρωσαν πρόσκαιρα τις
χιμαιρικές ελπίδες του ελληνισμού της Ανατολικής Ρουμελίας.
Η συνθήκη του Νεϊγύ (1919)
έκλεισε για πάντα το κεφάλαιο της ιστορικής παρουσίας του ελληνικού στοιχείου
της Βόρειας Θράκης στην σημερινή Βουλγαρία.
Η σύμβαση εκούσιας
ελληνοβουλγαρικής μεταναστεύσεως και ανταλλαγής περιουσιών πραγματοποιήθηκε από
το 1922-1932.
Πολλοί ήλθαν στην Ελλάδα και
αρκετοί παρέμειναν στην Βουλγαρία εκφράζοντας κρυφά την ελληνική συνείδησή τους.
Μετά την καταστροφή της
Αγχιάλου (1906) οι πρόσφυγες Αγχιαλίτες ήλθαν στην Ελλάδα (στον Πειραιά και
στην Αθήνα) και έναν χρόνο περίπου αργότερα άρχισαν να εγκαθίστανται στην
σημερινή Νέα Αγχίαλο του Βόλου.
Ειδική επιτροπή ήλθε σ’ επαφή
με τον πλούσιο ομογενή της Ρουμανίας Παναγιώτη Τοπάλη, ο οποίος παραχώρησε
στους Αγχιαλίτες δωρεάν μεγάλη έκταση, η οποία περιλάμβανε τα χωριά Δημητριάδα,
Άκιτζι και Καραμπάσι.
Το δεύτερο ρεύμα των
Αγχιαλιτών προσφύγων ήλθε στην Ελλάδα μετά την ελληνοβουλγαρική σύμβαση για την
ανταλλαγή των πληθυσμών (Νεϊγύ, 1919) και εγκαταστάθηκε στην Μακεδονία κοντά
στην Θεσσαλονίκη, όπου σχημάτισε τον νέο συνοικισμό «Νέα Αγχίαλος».
Στην Αγχίαλο της Βουλγαρίας παρέμειναν μετά το
1919 μόνο 364 ελληνικές οικογένειες.
Οι Έλληνες του Πύργου ήλθαν στην Ελλάδα μετά
το 1906 και κατά την χρονική περίοδο 1923-1925 και εγκαταστάθηκαν στην
Αλεξανδρούπολη, στο Κιλκίς, στην Αγχίαλο της Μακεδονίας, στην Θεσσαλονίκη, στην
Αθήνα, στον Βόλο, στον Πειραιά και σ’ άλλες περιοχές.
Από την Βάρνα η ροή των προσφύγων
προς την Ελλάδα υλοποιήθηκε σε τρία διαδοχικά ρεύματα.
Λιγοστοί Βαρναίοι ήλθαν μετά
το 1906 στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Ευξεινούπολη της Θεσσαλίας και σε
άλλες ελληνικές πόλεις ή στο εξωτερικό.
Το δεύτερο ρεύμα, σαφώς
ογκωδέστερο από το πρώτο, παρατηρήθηκε μετά την έκρηξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου
(1913) και κατευθύνθηκε κυρίως προς την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Το τρίτο
ρεύμα ήλθε στην Ελλάδα μετά την υπογραφή της σύμβασης του Νεϊγύ (1919) και
εγκαταστάθηκε στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη, όπου δημιουργήθηκε ο
συνοικισμός «Νέα Βάρνα».
Το 1906 ζούσαν στην Μεσημβρία
1.000 ελληνικές οικογένειες, 11 βουλγαρικές και 7 τουρκικές.
Πολλοί Μεσημβριανοί,
τρομοκρατημένοι από τα γεγονότα της Αγχιάλου, ήλθαν στην Ελλάδα και έζησαν στον
προσφυγικό συνοικισμό της Ευξεινουπόλεως.
Το κύριο ρεύμα των
Μεσημβριανών ήλθε στην Ελλάδα το 1925 και διασκορπίσθηκε σε διάφορα αστικά
κέντρα του βορειοελλαδικού χώρου (Μακεδονία και Θράκη), ενώ 92 οικογένειες
παρέμειναν στην Μεσημβρία.
Μετά το 1906 πολλοί κάτοικοι
της Σωζοπόλεως ήλθαν στην Ελλάδα και μαζί με άλλους συμπατριώτες τους από τον
Πύργο, την Βάρνα, την Καβάρνα, το Μπαλτζίκ, την Μεσημβρία και άλλα μέρη
συνοικίσθηκαν στην Ευξεινούπολη κοντά στον Αλμυρό του Βόλου.
Οι δυσχερέστατες συνθήκες που
επικρατούσαν εκεί, ανάγκασαν ορισμένους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και άλλους
τους έφεραν στην Αγχίαλο της Μακεδονίας.
Ο κύριος όγκος των
Σωζοπολιτών ήλθε στην Ελλάδα στα 1925 και εγκαταστάθηκε στο χωριό Τοψίν
(Γέφυρα) της Θεσσαλονίκης και στην Σωζόπολη των Μουδανιών.
Αρκετοί Σωζοπολίτες, μεταξύ των οποίων και
πολλοί Έλληνες υπήκοοι, οι οποίοι δεν είχαν το δικαίωμα μεταναστεύσεως,
παρέμειναν στην Σωζόπολη της Βουλγαρίας και διατήρησαν την ελληνικότητά τους.
Οι μεγαλύτερες ομάδες των
Ελλήνων προσφύγων του Στενήμαχου εγκαταστάθηκαν στα περίχωρα της Βέροιας
(Χωροπάνι και Βαρβάρες), της Δράμας (Νέα Στενήμαχος), στο Σέδες, στο Κιλκίς και
στην Νέα Αγχίαλο.
Μετά την κατάληψη του ελληνικού σχολείου και
της ελληνικής εκκλησίας των Άνω Βοδενών, 100 περίπου ελληνικές οικογένειες από
τις 400 συνολικά ήλθαν τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο 1906 στην Ελλάδα και
εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλία κοντά στην Λάρισα και τα Τρίκαλα.
Οι υπόλοιπες 300 οικογένειες
αναχώρησαν για την Ελλάδα μεταξύ 1924-1925, όπου έμειναν στην Ξάνθη, στην
Δράμα, στην Προσωτσάνη, στο Σέδες, στην Αγία Βαρβάρα και στην Γουμένισσα.
Πριν από το 1906 ζούσαν στην
Κούκλενα – η παλιά Κούκλενα ήταν το Δερμέν-Δερέ (Φερδινάνδοβο) – 450 ελληνικές
οικογένειες, 350 τουρκικές και 15-20 βουλγαρικές οικογένειες.
Ως το 1906 δήμαρχος της
Κούκλενας ήταν Έλληνας.
Το πρώτο βουλγαρικό σχολείο
ιδρύθηκε μόλις το 1893.
Το 1906 οι Βούλγαροι κάτοικοι των γειτονικών
χωριών κατέλαβαν τις ελληνικές εκκλησίες και τα ελληνικά σχολεία και οι Έλληνες
ιερείς εξορίσθηκαν σε διάφορα μέρη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, στην Ξάνθη, στην
Δράμα και αλλού.
Κατά τον πρώτο παγκόσμιο
πόλεμο οι Κουκλενιώτες Έλληνες επιστρατεύθηκαν από τους Βουλγάρους.
Μεταξύ 1906-1925
μετανάστευσαν όλοι στην Ελλάδα και έζησαν στα περίχωρα της Ξάνθης, των Σερρών,
της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας, όπου σχημάτισαν την «Νέα Κούκλενα».
Μετά το 1885 και την κατάληψη
του ελληνικού Καβακλή, του οποίου ο ελληνικός πληθυσμός κυμαινόταν σε 5.000
οικογένειες μαζί με τα περίχωρα (Καρυές, Δογάνογλου, Βογιαλίκ, Σιναπλή,
Ακμπουνάρ, Μεγάλο και Μικρό Μοναστήρι, Τσεκούρκι), ο δήμαρχος και τα μέλη του
δημοτικού συμβουλίου παρέμειναν Έλληνες.
Έπειτα από τους ανθελληνικούς
διωγμούς του 1906 περίπου 200 Καβακλιώτικες οικογένειες καθώς και άλλες από τις
Καρυές και τα γειτονικά χωριά κατέφυγαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην
Θεσσαλία.
Όσοι έμεναν, υπέφεραν τα
πάνδεινα από τους Βουλγάρους, ιδιαίτερα μετά το 1914, όταν έχασαν τα σχολεία
και τις εκκλησίες τους.
Έτσι το 1924-1925 μεταναστέυσαν
στην Ελλάδα και διασκορπίσθηκαν σε διαφόρους συνοικισμούς της Μακεδονίας, στο
Νέο Καβακλή (Κίρ-Τσιφλίκ) Κομοτηνής, στα Κουφάλια των Γιαννιτσών, στο Λιμπάνοβο
(Αιγίνιο), στο Κίτρος Πιερίας, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κομοτηνή και στην
Θεσσαλονίκη.
ΠΗΓΗ: Κ. Βακαλόπουλου «Ιστορία
του Βόρειου ελληνισμού». Ανατολικη Ρωμυλια Εβρου, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 14.10.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Al. G. Findlay «Macedonia – Thracia – Illyria – Moesia – Dacia 1849.
