«Η Σικελία τον 6ο-10ο αιώνα.
Δυναμική δυνάμεων και πολιτισμού μεταξύ Ανατολής και Δύσης» ήταν ο τίτλο του
συνεδρίου που έγινε προς τιμήν της C. Urso, με την επιμέλεια της G. Archetti
στην Catania, στις 14-16.11.2019.
Στο κέντρο της Μεσογείου,
στην ανώτερη μεσαιωνική περίοδο η Σικελία ήταν ένα θέατρο στενών
πολιτικο-στρατιωτικών, θρησκευτικών, κοινωνικο-οικονομικών και πολιτιστικών
συνυφασμένων γεγονότων.
Αναφορά για όσους σκόπευαν
όχι μόνον να επεκτείνουν ή να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στην Ιταλία, αλλά
και στον χώρο της Μεσογείου, όπως η αυλή της Κωνσταντινούπολης, οι βάρβαροι
ηγεμόνες, οι μουσουλμάνοι και η ρωμαϊκή εκκλησία. Από το 535, έτος κατά το
οποίο το νησί το έχασαν οι Οστρογότθοι, έως το 827, όταν ξεκίνησε η εισβολή των
Σαρακηνών, η Σικελία παρέμεινε βυζαντινή. Οι Λομβαρδοί δεν διείσδυσαν και το
έργο επέκτασής τους, σύμφωνα με τον P. Diacono, παρέμεινε περιορισμένο στην ιταλική
χερσόνησο. Οι απόηχοι της εισβολής των Λομβαρδών, ωστόσο, ήταν πολλοί,
επιβεβαιώνοντας ότι το στενό μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης ενώθηκε πριν ακόμη
χωρίσει τις ακτές του. Οι διεθνείς ημέρες μελέτης, που προωθούνται από το
Lombard Studies Center και τα Πανεπιστήμια Κατάνιας, Οινωτρίας-Basilicata, Καμπανίας,
Μιλάνου, Σαλέρνου και Cattolica, πραγματεύονται αυτά τα γεγονότα σε μια περίοδο
κατά την οποία η ιστορία του νησιού φαίνεται πιο περίπλοκη και λιγότερο
διερευνημένη. Στον πυκνό τόμο, μάλιστα, μέσα από την συζήτηση βασικών
ιστοριογραφικών θεμάτων, ερευνούμε τα γεγονότα που οδήγησαν στην διάλυση της
μακραίωνης πολιτικής ενότητας της χερσονήσου με την κρίση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
και την εμφάνιση νέων πρωταγωνιστών στο ευρωπαϊκή σκηνή: Οι Λομβαρδοί και οι άραβες.
G. Archetti, Η πρακτική
της ιστορίας ως σχολείο της ζωής. Για την Urso.
E. Piazza, Βιβλιογραφία της
C. Urso
C. Urso, Εισαγωγή. Το
συνέδριο του Lombard Studies Center στην Κατάνια: οι λόγοι επιλογής
Η Σικελία μεταξύ πηγών και
ιστοριογραφίας
P. Corrao, Σικελία στην
πρώιμη μεσαιωνική Μεσόγειο: μερικά ιστοριογραφικά θέματα
G. Cusa, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η Σικελία σε πηγές τεκμηρίωσης
G. Gandino, Το νησί στην λομβαρδιανή και την καρολίνια ιστοριογραφία
L. Arcifa, Πρώιμη μεσαιωνική
Σικελία: Συμβολή της αρχαιολογικής έρευνας
X. Barral i Altet, Πρώιμη μεσαιωνική Σικελία: μια ιστοριογραφία μεταξύ ιστορίας της τέχνης και αρχαιολογίας
Br. Figliuolo, Μια ιστορία
που έχει αφαιρεθεί από καιρό: ο Νότος της ιταλικής χερσονήσου και η Σικελία από
τον πρώιμο Μεσαίωνα έως τον θεσμό της μοναρχίας στην ιταλική ιστοριογραφία
Συστήματα εξουσίας και
επικράτειας
W. Pohl, Σικελία, σταυροδρόμι
λαών
C. Alzati, Μια Εκκλησία στην Ρωμαϊκή Οικουμένη: Αμβρόσιος, οι διάδοχοί του, Σικελία
C. Urso, η Βυζαντινή Σικελία
και ο παπισμός του Μεγάλου Γρηγορίου
E. Piazza, Η Σικελία και ο
παπισμός στο πλαίσιο της μικρής Λαγγοβαρδία (7ος – 9ος
αι.)
M. Rotili, Στοιχεία
οικισμών στην πρώιμη μεσαιωνική Σικελία
N. Busino, Σικελία και
νότια Ιταλία μεταξύ της ύστερης αρχαιότητας και του πρώιμου Μεσαίωνα: δύο πραγματικότητες
που συγκρίνονται υπό το πρίσμα της αρχαιολογίας
Εκκλησία, θρησκευτικές μορφές
και κοινωνία
A. Tilatti, Η Εκκλησία στον
Νότο, μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινούπολης (6ος – 10ος αι.)
G. Albini, Οι επίσκοποι και η
φιλανθρωπία: σημειώσεις μεταξύ της ύστερης αρχαιότητας και του πρώιμου Μεσαίωνα
(5ος – 10ος αι.)
F. P. Tocco, Αγιογραφικά
προφίλ στην πρώιμη μεσαιωνική Σικελία
Π. Νταλένα, Οι Ιταλο-Έλληνες
μοναχοί μεταξύ Σικελίας και Νότιας Ιταλίας
A. M. Martínez Tejera, Ο
ρουπεστριακός(*) μοναχισμός στην υψηλή-μεσαιωνική Μεσόγειο: η περίπτωση της
Ισπανίας
S. Moretti, Εικόνες
κοινοβιακής ζωής και ασκητισμού: Ο ελληνικός μοναχισμός στην Σικελία από τον 6ο
αιώνα έως την άφιξη των Νορμανδών
C. Ebanista, Σικελοί στις
ταφικές τυπολογίες στις ναπολιτάνικες κατακόμβες
(*) από το λατινικό rupestris < rupes = βράχος. Αναφέρεται σε βραχοεκκλησιές, σπηλαιοκατοίκηση, κλπ.
Οικονομίες, πόλεις και
ύπαιθρος
J.-M Martin, Γεωργία και
κτηνοτροφία μεταξύ Σικελίας και Νότιας Ιταλίας 6ος – 10ος
αι.
P. de Vingo, Στοιχεία και
προϊόντα του υλικού πολιτισμού μεταξύ πόλης και υπαίθρου: ύστερη αρχαία και
πρώιμη μεσαιωνική Σικελία
M. S. Sala, Σικελία στις
εμπορικές διαδρομές μεταξύ Ανατολής και Δύσης κατά τον Μεσαίωνα
A. Macchione, Εμπόριο
μεταξύ Μικράς Λαγγοβαρδίας, νησιωτικού πλαισίου και
Μεσογείου
R. Alaggio, Πόλεις και
έμποροι στον νότο της ύστερης αρχαιότητας και της πρώιμης μεσαιωνικής
χερσονήσου
Fr. Stroppa, Όψεις του
αγροτικού κόσμου και κοσμολογικές αναφορές σε ιστορικο-καλλιτεχνικές πηγές –
Γλωσσικά και πολιτισμικά πλαίσια
R. M. Lucifora, Διάσημοι
ελληνικοί μύθοι στην Σικελία: τροφή για σκέψη από το τελευταίο αρχαίο έπος
M. Bassetti, Γραφή και
πολιτισμός μεταξύ Σικελίας και Μικράς Λαγγοβαρδίας
S. Gavinelli, Κυκλοφορία
βιβλίων μεταξύ της Σικελίας και των αυτοκρατοριών
D. Santoro, Επιστήμη και
ιατρική στην πρώιμη μεσαιωνική Σικελία
M. Montesano, Λαογραφία,
μαγεία και παραδόσεις της πρώιμης μεσαιωνικής Σικελίας: μια πιθανή ιστορία;
G. Archetti, το «ευγενές
μαργαριτάρι» της Μεσογείου.
Η αφιέρωση στην καθηγήτρια C. Urso είναι μια χειρονομία ευγνωμοσύνης από φίλους και φοιτητές, ευγνώμονες προς μια λόγιο που, κατά την διάρκεια της μακρόχρονης διδακτικής και ερευνητικής της δραστηριότητας στο Πανεπιστήμιο της Κατάνια, αναφέρθηκε σε πολλά από τα θέματα της μεσαιωνικής ιστορίας της Σικελίας που ερευνήθηκαν παραπάνω.
Τα Πρακτικά εκδόθηκαν επιμελεία
των G. Archetti, Em. Piazza, από το Center for Lombard studies, CISAM Foundation, Brescia-Spoleto,
2023 σελ. 678.
ΠΗΓΗ: Museo delle Religioni
“Raffaele Pettazzoni“, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.7.2024.
